Kemaliye Medresesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kemaliye Medresesi, Musul'da Demir Köprü yanında Dicle kıyısındadır.
Atabeklerden kalan medresenin bugünkü bölümü Kemaliye Medresesi, Mescid-i Zeyneddin, Camii Şehvan ve Şeyh Şat Mescidi adlarıyla tanınmaktadır. 1186’da vefat eden Zeyneddin Ebul Hasan bin Beytekin tarafından yaptırılmıştır. Medresenin avlusundaki hücrelerini, Horasanlı Hoca Mehmed Efendi, tekkeye çevrilmiştir. 1804’te Ahmed Paşa’nın tamir ettidiği medreseye bir minber konularak cami haline getirilmiştir.
Plânın tamamı hakkında bilgimiz olmayan medresenin, yine hangi amaçla kullanıldığı kesinlik kazanmayan bir bölümü günümüze ulaşabilmiştir. Mescid haline getirilen yapının giriş kısmına, son tamirde betondan 4 sütun üzerine düz örtülü son cemaat yeri şeklinde bir revak yapılmıştır. Güneyinde dilimli-yivli külâhla örtülü Şeyh-Şat’ın (Horasanlı Mehmed Efendi) türbesi yer almaktadır. Kuzeyine bitişik hücre üzerinden taş bir merdivenle teras katına çıkılmaktadır. Revak üzerinde kubbeye geçilen bir kapı mevcut olup, kubbe dışarıdan kademeli köşelerle, silinmiş kalın duvarla takviye edilmiştir. Kubbe üzerinde sembolik demir bir minare bulunmaktadır.
Medresenin ayakta kalan bölümü, kenarları 4.60 m. uzunluğunda sekizgen bir plâna sahiptir. Üzeri 10 m. çapında bir kubbe ile örtülmüştür. Güneybatısından, İmam Bahir türbesi kapısındaki gibi ejder düğümlerinden oluşan mihrabiye çerçeveli bir kapıyla girilmektedir. Kapının atkı taşı uzun palmet sarkıtlı süslerle bezenmiştir. Kitabeliğine son tamirde yeni bir levha yerleştirilmiştir.
Sekizgen binanın her kenarında, 2.80 m. genişliğinde nişler açılmıştır. İki kademeli sivri kemerli nişler, kubbe geçişine kadar uzanmaktadırlar. Mihrabın sağındaki niş dolap şeklinde düz örtülmüş, üzerinde bir pencere açılmıştır. Mihrab nişi diğerlerinden daha derindir. Düz yuvarlak kavsarayı çeviren kemer, silme kuşak halinde dış kısımda da tekrarlanmıştır. Mihrab ve birer atlamak suretiyle diğer 3 niş üzerinde birer küçük niş daha mevcuttur. Yüksek kemerlerin üzerinden başlayan ve bir dizi halinde onaltıgen kasnağı oluşturan sathi nişciklerden sonra kubbe yer almaktadır.
Yüksek ve yarım küre şeklindeki kubbe, bir sıra konsol üzerine oturmaktadır.
Mihrabın yanına, ahşaptan basit bir minber konulmuştur.
Herzfeld, bu yapının kütüphane olabileceğini öne sürmektedir. Ancak yıkılan medresenin mescidi olduğu daha akla yakındır.
