Masonluk
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Maddede taraflı olarak övme ya da yerme amacını taşıyan ve doğruluğu kanıtlanamayan kısımlar olduğu iddia edilmektedir! Ayrıntılar için tartışma sayfasına bakınız.
düzenlenmesi gerekmektedir.
Bu madde Mart 2007 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.
Konu başlıkları |
[değiştir] Masonluk Nedir?
Adını taş ustalarından alan, eski çağlardan bu yana süregiden her ülkede üyeleri olan fikir, kültür derneklerinin genel adı. Masonluk, Rönesans ve Reform süreçlerini izleyen Aydınlanma Çağı’nda kurulmuş; akılcılık, bilimsellik ve bilgi birikimlerine katkıda bulunmuş bir kültür, fikir ve tefekkür kurumu. Özgürlük, eşitlik ve kardeşlik anlayışıyla yola çıkmış bulunan Masonluk, sembollerle çalışmayı tercih etmektedir. Semboller, her seviyeye, her mizaç ve temayüle bir düşünme hakkı tanımaktadır. Sembolizma sayesinde, düşünme hürriyeti sağlanabilmekte ve bu suretle de bütün düşünce ve inançlara bir arada yaşama imkânı sağlanmaktadır.
[değiştir] Operatif Masonluk
Bazı Mason tarihçileri Operatif Masonluk ve Sübjektif Masonluk ayırımının yapılmasının doğru olmadığını söylemektedirler. Ortaçağ'da Mason denilen duvarcı, taşçı gibi çeşitli yapı zanaatkarlarının kurdukları meslek loncaları vardı. Bugün Operatif Mason adı verilenlerin bu loncalarda çalışan yapı işçileri olduğu söylenmektedir. Bu loncaları da günümüzde Operatif Mason Locaları olarak değerlendiren görüşler vardır. Bu localar, üyelerinin mesleki menfaaetlerini koruyan, aralarında büyük bir dayanışma ile mesleki sırları kendi içlerinden dışarıya asla sızdırmayan kuruluşlardı.
Operatif Masonluğun en büyük ismi olarak, Hazreti Süleyman Mabedi'nin Baş Mimarı Hiram Abif'in ismi üzerinde durulmaktadır. Bu efsanevi kişilik, günümüz Masonluğunun en önemli ritüellerinde yer alır ve insanın kendisini yüceltmesi yolculuğundaki son noktanın, yani Kâmil İnsan olabilme serüveninin zirvesinin sembolü olarak, Hiram şahsiyeti ve isminde vücut bulur.
Masonlukta çok önemli bir yeri Büyük Üstat Baş Mimar Hiram Abif, Tanrı'ya atfedilen ilk yapı olan Süleyman Tapınağı'nın yapımında yanında çalışan ve Üstatlık sırrı ile gizli kelimesini öğrenmek için güç kullanmak isteyen üç Kalfa tarafından öldürülmüştür. Hiram Abif'in gömüldüğü yer belli olmasın diye üzerine bir akasya ağacı dikilmiş ve böylece akasya, Masonlar için kutsal ve özel bir anlama bürünmüş, Üstat derecesinin önemli sembollerinden birisi olarak kabul görmüştür.
[değiştir] Şövalye Kökeni
Masonluğun kökleri ile ilgili bir başka çokça tartışılan ve öne sürülen konu ise, Masonların, şövalye kökenli bir topluluk olması ile alakalıdır. Tampliye Şövalyeleri'ne 1307 yılında Vatikan ve Fransa başta olmak üzere çoğu Avrupa krallığı tarafından açılan açık savaşın ardından 1314 yılında İskoçya'nın İngiltere'ye karşı kazandığı Bannockburn zaferinde Tampliye Şövalyeleri'nin kendi kıyafet ve kılıçları ile İskoç kralı Robert Bruce'un yanında savaştıkları, tüm tarih kitaplarında yerini almış bir gerçektir. Rosslyn Şapeli başta olmak üzere Tampliyeler tarafından yapıldığı bugün net olarak bilinen nice kilise ve kale de, bahsekonu şövalyelerin bu dönemlerde Britanya'daki varlıklarını açıkça göstermektedir.
Yoğunlukla, Avrupa ve ABD'de çalışmalarını sürdüren çok sayıda Masonik rit ise Şövalye Masonluğu denen bir janrı kabul etmişler ve çalışmalarını Masonluğun şövalye kökenleri üzerine sürdürmeyi tercih etmişlerdir. Şövalye Masonluğu doğrultusunda çalışmayan ritlerin bile hemen hemen tamamı şövalyeliğe mutlaka bir atıf yaparlar. Örneğin, Türkiye'de de uygulanan, dünyanın en yaygın riti Skoç Riti'nin yüksek derecelerinin çoğunluğu şövalyelik üzerinedir ve şövalye isimleri taşır. İkinci en yaygın rit olan ve özellikle ABD'de yoğun olarak izlenen York Riti'nin en yüksek derecesinin adı Tampliye Şövalyesi'dir.
Masonların kullandıkları pek çok sembolün şövalyelerden gelmiş olması bir sır değildir. Örneğin, Masonların bazı törenlerinde kullandıkları kılıçlar, gerek şekilleri gerek anlamlarıyla bu geleneği yansıtmakta olan şövalye kılıçlarıdır.
Masonluğun köklerini şövalyelere dayandıran görüşlere göre, kimlikleri ortaya çıkan Tampliyeler, kendilerine -daha önce kıta Avrupasında olduğu gibi- yönelebilecek saldırılardan korunmak için, duvarcı loncaları kimliğine bürünmüş, sembollerini ve çalışmalarını eski duvarcıların sembolleri ile birleştirmiş ve eski sembollerine bu yönlü anlamlar da yüklemiş, duvarcı kimliği ile kendilerini tanıtmışlar, fakat çalışmalarını ve esas yüzlerini her zaman, hatta sonradan aralarına kabul edilen ve henüz belli bir dereceye gelmemiş olan üyelerinden bile gizli tutmuşlardır. Belki bu yüzdendir ki, günümüzde halen izlenilmeye devam edilen Masonik ritlerde de şövalyeliği esas alan dereceler hep yukarılarda yer alır.
Masonluğun kökenleri ile ilgili konular bugün Masonların dahi kesin olarak görüş birliğine varabildikleri bir konu değildir. Farklı obediyans ve ritler, farklı görüşleri öne sürerler. Bugünkünden çok daha gizli olan geçmişlerinde herhangi bir yazılı kayıt tutulmamış olması bunun en önemli sebebidir. Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası'nın da dahil olduğu dünya İngiliz, Anglo-Sakson Masonluğu da, Özgür Masonlar Büyük Locası'nın dahil olduğu Liberal obediyanslar da, ritüellerinde Masonluğun köklerini Operatif Masonlara dayandırır, ilk 3 derece ritüellerinde -şövalye yaşam tarzı denebilecek bir anlayışa atıfları saymazsak- şövalyelikten, ismen, bahis açmazlar. Şövalyelik kökleri ile ilgili konular daha ziyade yüksek derecelerde işlenilir.
Bu konuda kimse tarafından reddedilmeyen bir gerçek vardır ki, Masonluğun geçmişinde şövalyeliğin öyle veya böyle bir etkisini yok sayabilmek mümkün değildir ve Masonluk -eğer bütünüyle onlar tarafından kurulmamışsa- Ortaçağın ünlü şövalyelerine çok şey borçludur.
[değiştir] İlk Büyük Loca'nın Kuruluşu
24 Haziran 1717'de İngiltere'de 4 Loca bir araya gelerek, ilk Büyük Loca'yı, İngiltere Büyük Locası'nı kurdular. Kısa zaman içinde İngiltere'deki diğer Locaların da katılması ile genişlemiş ve 1723 yılında Büyük Loca, geleneksel ve kadim yasalarını derleme görevini Protestan bir Rahip olan James Anderson'a vererek ilk yazılı anayasasını oluşturdu ve Masonluğun, ara vermeden sürdürülecek olan, yazılı tarihi ve ilk yazılı yasaları böylece resmen başlamış oldu. Anderson Anayasası (veya Anderson Yasaları veya Nizamnamesi) adı verilen bu kuralların ana hatlarına, bugün halen dünya düzenli Masonluğunca riayet edilmektedir. Her ne kadar Anderson Anayasası kısa süreli bir anlaşmazlığa yol açmış ve York Locası'nın önderliğinde bir grup İngiltere Büyük Locası'ndan ayrılarak ayrı bir Büyük Loca kurmuş olsa da, ancak 1813 yılında bu iki Büyük Loca tekrar bir araya gelerek, bugün varlığını halen sürdüren ve düzenli Masonluğun ilk Büyük Locası olarak kabul edilen İngiltere Birleşik Büyük Locası'nı oluşturmuşlardır. Geleneksel olarak, günümüzde de sürdürüldüğü şekliyle, İngiltere Birleşik Büyük Locası Büyük Üstatları kraliyet ailesi ile soylu dük veya lordlar arasından seçilir.
[değiştir] Masonluk ve Din
- Masonluk bir din değildir.Herhangi bir dinle ilişkili de değildir. Dinlere karşı da değildir. Yüce bir yaradana (Evrenin Ulu Mimarı) inanan bir Kardeşlik Kurumu’dur. Bu inançta olmayanları aralarına almazlar. Masonluk hiç bir dinin izini sürmez. Dünya masonluğu içinde bazı ülkelerde Hıristiyanlaşmıştır. Örneğin İsveç masonluğu, Hıristiyan olmayanlara kapılarını kapatmıştır. Masonlar loca çalışmalarını, Akıl ve Hikmet yardımıyla Hakikat’in araştırılması yolunda yoğunlaştırır.
- Masonların dinsiz oldukları doğru değildir. Dine karşı çalışma yapmaz. Masonlar aralarında dinle ve politikayla ilgili tartışma yapmazlar. Bütün insanlar arasında, sevgi, hoşgörü ve kardeşliğin kurulmasını hedefleyen Masonluk, tüm insanların özgürlük, barış, adalet ve huzur içinde gelişmesini amaçlar.
- Masonluk, tüm insanlar için ortak bir insanlık Ülküsü’nün gerekliliğini kabul eder. Bu ülkünün gerçekleştirilmesi için belirli prensiplerle çalışır.
[değiştir] Masonluğun Temel Prensipleri
- İnsanlar sevgi saygı hoşgörü
- İnsanın temel hak ve özgürlüklerine saygı; insanın ahlâki sorumluluğu.
- İnsanlar arasında hak ve vazife eşitliği.
- İnsanlar arasında evrensel kardeşlik bağları.
- Bilimsel gelişmeye inanmak.
- Masonluk, vicdan, inanç ve düşünce özgürlüğünü temel bir hak olarak kabul eder.
- Masonlar, birer vatandaş olarak ülkelerinin yasalarına uymak ve vatanlarına sadakat ve şerefle hizmet etmek zorundadır. Masonlar için, ülkelerinin bağımsızlığı kutsaldır.
- Masonlar için çalışmak bir hak ve bir görevdir. Masonlar, insanlığa yararlı eserler meydana getiren beden ve fikir işçiliğini aynı derecede onurlu sayarlar.
- Masonlar, Loca adı verilen birimler halinde çalışırlar. Loca, insan hırslarının giremeyeceği tarafsız ve huzurlu bir ortamdır. Localarda din ve politika tartışmaları yapılamaz.
- Masonluk, üyeleri arasında din, mezhep, ırk, dil, inanç, unvan ve makam ayrımı yapmaz. Üyelerini, inançlı, özgür, iyi ahlaklı, namuslu, şerefli, haysiyetli ve aydın erkekler arasından seçer. Hiçbir inancı ve ülküsü olmayanları arasına kabul etmez.
- Masonun amacı her bakımdan gelişmiş bir insan olmaktır. Her Mason bu amaca aklın rehberliğinde sevgi, gönül, hoşgörü, güzellik ve kardeşlik duygularını yücelterek ulaşmaya çalışır.
- Masonluk, hiç kimseyi mason olması için, hiçbir zaman ve hiçbir şekilde zorlamaz. Mason sıfatını kazananlar, istedikleri an üyelikten ayrılmakta serbesttir.
- Masonluğun amacı her masonun kendini geliştirebileceği ideal bir ortam yaratmaktır. Bu çerçevede masonluk, toplumsal değil, bireysel bir öğretidir. Üyelerini toplu ya da tek tek, bir kanaat veya fikri kabul etmeye ve açıklamaya asla zorlamaz, Her mason, bu temel ilkeler ışığında izleyeceği yolu, kendi aklı ve vicdanıyla saptar.
- Masonluk, bu ilkeleri benimseyip kabul eder ve bu amaçlara kendini adamak isteyen insanların çabalarını bir araya getirir
[değiştir] Farmasonlar ne demektir , Farmasonlar Yahudi'midir?
Farmason kelimesi Türkçeye bazı İslami çevrelerin İngilizce 'freemason' kelimesinden alıntı yaparak kullanmayı seçtikleri bir kelimedir. Türkçedeki karşılığı , Hürmason 'dur. Hürmason kelimesi varken Farmason kelimesini kullanmak doğru Türkçe kullanmak değildir. Masonluk Siyonist bir kuruluş değildir. Yahudi diniyle veya ve Yahudilerle hiçbir ilişkisi yoktur. Müslümanlıkla, Hıristiyanlıkla ne kadar ilişkisi varsa Yahudilikle de o kadar ilişkisi olabilir. Siyonizm, Masonluğun kuruluşundan çok sonra ortaya çıkmış bir olgudur. Masonik semboller ve alegoriler Hz. Süleyman tarafından inşa edilen mabedin yapımına ilişkin efsanelere dayandığından, bazı çevreler tarafından masonluğa yanlış olarak bir Yahudi kuruluşu olduğu izlenimi vermekte olmasına rağmen gerçekle hiçbir ilgisi yoktur. Nitekim Hristiyan dünyasında, piskoposlar ve rahipler; İslâm dünyasında şeyhülislâm, imam ve diğer önemli din önderi masonlar vardır. Masonluğun dinlerle, milliyetcilikle ve ırklarla hiç bir ilişkisi yoktur.
[değiştir] Batı Masonluğu
Belgelenmiş ilk Spekülatif Mason Elias Ashmole’dir. Ashmole 16 Ekim 1646’da Warrington’da Masonluğa kabul edildi. Tabiidir ki, onu tekris eden Spekülatif Masonlar da daha eski bir tarihte tekris olmuşlardı. Tekris öğleden sonra, saat 16:30’da vuku buldu. Bu kesin saat, Ashmole’nin titizlikle tuttuğu ve günümüzde Oxford’un Bodeleian Kütüphanesinde saklı bulunan günlüğünde belirtilmiştir. Günlüğü değerlendiren Quatuor Coronati Araştırma Locası Önceki Üstadı Muhteremlerinden Jasha Beresiner, Ashmole ile ilgili araştırma yazısında (Tesviye sayı 66) Operatif Mason Locasının bünyesinde, cemiyet içinde cemiyet şeklinde bir Spekülatif çekirdek bulunduğunu yazıyor. Ashmole, günlüğünde diğer Spekülatif Masonların isimlerini sıralıyor, ancak sıradan Operatif Masonlardan bahsetmiyor.
İngiltere’de Masonluk tarihi XIV üncü yüzyıl ortalarında başladı, ancak 1300'lerin Masonluğu ile günümüzün Masonluğunun birbirlerine benzemediğini peşinen kabul etmek gerekir.
Taşçı esnaf loncalarında ilk teşkilatlanma 1356 yılında başladı. O yıl, Londra’da, “Taş yontan Masonlarla”, “Taşları yerlerine koyan duvarcı Masonlar” arasında bir anlaşmazlık çıktı. Bu anlaşmazlık üzerine Mesleğin en maharetli kişilerinden 12'si, heyet halinde, Londra Gild Holünde Belediye Başkanına müracaatla, diğer esnaf loncalarındaki teşkilâtlanmayı örnek alarak, basit meslekî yasaların tespiti için izin istediler.
[değiştir] Masonlar Sendikası
Bugünkü sendikalaşmış ve meslekî ehliyet aranan iş hayatımızda görmeğe alıştığımız bu tür iş ihtilâflarının ilki, ihtisas sınırlarının tecavüzü yüzünden çıkmıştı. Netice olarak “Mesleğinin ehli esnafın mesleği İle ilgili herhangi bir işte çalışabileceği” hükme bağlandı.
1390 yılından başlamak üzere, XVIII inci yüzyılın sonuna kadar geçen zamanı kapsamlarına alan 130 adet Eski Mükellefiyet elyazması bulunmuştur.
[değiştir] Mükellefiyetler
İngiltere’de, herhangi bir esnaf loncasında, Çıraklık müessesesi ile ilgili bilgiye ilk defa 1230 tarihinde, Eski Mükellefiyetlerde ise 1390 tarihinde rastlanmaktadır. Çıraklar Ustalarının malı gibi telâkki edilirlerdi ve onlarla ilgili kurallar, meslekî ve ahlâkî eğitim şekillerini göstermekle beraber, özellikle Ustaların menfaatlerini korumak üzere kaleme alınmışlardı.
Edinburgh kentinde, 1583 yılında, Çırakların haklarının yenmesini önlemek üzere, her türlü esnaf teşkilâtına kabul edilen Çırakların kaydına mahsus bir kayıt defteri açılmıştı. Bu deftere Çırakların ve Ustalarının kimlikleri ile sanatlarının çeşidi ve Çırağın kaç sene için bağlı olduğu yazılmaktaydı. Bu şekilde, senelerini doldurmuş Çırak, hakkı yenmeden, hürriyetine rahatça kavuşabiliyordu.
[değiştir] Loca Beratı
Locaların çalışmalarına intizam verecek berat Büyük Üstat tarafından, yeni Locanın açılış töreninde Üstadı Muhterem’e verilirdi. Bu berat verme adeti eski Lonca uygulamasında kaynağını bulmaktadır. Şehir Meclisinden berat alamayan bir meslekî topluluğun hukukî varlığı yoktu ve beratsız Gildler, beratla birlikte gelecek muhtelif vergi ve diğer mükellefiyetlere rağmen, berat sahibi olabilmek için ellerinden geleni yaparlar, ve beratın elde edilmesini törenlerle kutlarlardı.
İlk defa 1722 senesinde, Wharton Dükü Philip, içtimaî mevki- ine yakışır bir merasimle Büyük Üstatlığa getirilmişti. Henüz iki derece esasına göre çalışan İngiliz Masonluğunda, özel olarak tayin ettiği bir vekilin yardımıyla, merasimi bizzat Büyük Üstat idare ederdi. 1723 tarihli Anayasa’sında, Anderson, Wharton Dük’üne yapılan töreni esas alarak is’ad merasimini anlatır.
[değiştir] RİTLER
Bakınız skoç riti
[değiştir] Tanımlama
Önceden tespit edilmiş şekilci bir merasimle tekrise varmayı amaçlayan yönteme Rit denir. Rit yükselen masonik derecelerin merasimlerinin tümünü kapsarken, Ritüel her bir merasimin kendine has uygulamasını tanımlar.
Muntazam Masonlukta, uygulanan rit hangisi olursa olsun, ilk 3 derecenin yönetimi bağımsız bir Büyük Locaya bağlıdır.Diğer derecelerin yönetimi de Büyük Loca’dan bağımsız olmakla birlikte, üyelerini ilk 3 derecenin muntazam Masonları arasından seçer. Bazı çok dereceli ritlerin üyelerini başka çok dereceli sistemlerden aldıkları da vakidir, yeter ki bu Masonlar muntazam sembolik Localardan gelsinler. Böylece, birden fazla ritin uygulandığı ülkelerde bazen çok karmaşık bir yapı oluşabilir.
[değiştir] Etimoloji:
Rit kelimesinin etimolojik tetkikinden Yunanca Arithmos “sayı” ve Sanskritçe “dinsel nizam” terkiplerinden geldiği anlaşılmaktadır; bu kelime başlangıçta değişik Hıristiyan mezheplerinin merasim özelliklerini tanımlamıştır. Rit bir dinde, merasimlerin önceden belirlenmiş şekilleri ile sıralarını veya bir cemaatın dinsel inançlarını ifade etmek için uyguladığı merasimlerin toplamıdır. Böylece, Hıristiyan dininin genelinde değişik uygulama ve sapmalara rit denir (Latin, Kopt, Maronit, Gregorien, Ortodoks ritleri gibi). Mason dilinde, Rit, aynı yönetime bağlı, ya da aynı mantık içinde gelişen ve bütünleşen bir dereceler sistemini tanımlar.
Masonluk yukarıdaki anlamda rit kelimesini kabul ederek Rektifiye İskoç Riti, Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti, Fransız Riti terminolojisinde rit kelimesini Rejim, Sistem kelimeleri ile eş anlamda kullanır.
[değiştir] MASONLUĞUN TEŞKİLATLANMASI
1696 tarihli bir İskoç ritüelinde rastlanan "Kalfa veya Üstat" ibaresinde, ilk defa Üstat kelimesi kullanılmıştır.Mason Loca içinde Kalfa ve Üstat eşit kişilerdi, ikisi de tam eğitimliydi. Loca dışında Kalfa işçi, Üstat ise harcını yatırabilecek, vatandaşlık hakkını kazanabilmiş ve böylece de işveren olabilmiş kişiydi. Er yada geç, Üstatların Kalfalardan ayrılma arzusu oluşacaktı ve 1725 yılında, İngiltere'de 3. derece uygulamasının başladığını ve 1730'larda da yaygınlaştığını biliyoruz.
İşin bu safhasında artık her bir derece için ayrı merasimler yerleşmiştir.Mantıki olarak, bir dereceye daha ihtiyaç vardı. Üstadı Muhteremler diğer 3 dereceli masonlara göre bir ayrıcalık, onlardan ayrı çalışabilmek istiyorlardı. Beklenen 1740 yıllarında gerçekleşerek, Üstadı Muhteremler derecesi şeklinde bir uygulama başladı ve bu uygulama kısa sürede Royal Arch sistemine dönüştü.
[değiştir] Şövalyelik ve Masonluk
1730'lu yıllarda Paris’te de bir Büyük Loca kuruldu. Masonluk Fransa'da yerleşir yerleşmez şövalyelik temaları ile mistik yönelmeler, özgürlük, eşitlik ve kardeşlik esası üzerine kurulu Mesleki, başka bir deyimle Sembolik Masonlukla çelişkiye düşmeye başladı. Bu olay, başından beri Masonluğun içinde var olan ve Mason tarihini de etkileyen çelişkiyi gün ışığına çıkardı. Bir yandan Masonluk tüm insanların kardeş ve eşit olduklarını, dinsel dogmatizmin ve mezhepçiliğin dışında Evrenin Ulu Mimarına inandıklarını; diğer taraftan da gizli ritler ve sembollerle ifade edilebilen eski ve gizli bir bilgeliğin, bir gnozun var olduğunu ve yalnızca belirli bir dereceye erişebilenlerin buna vakıf olabileceklerini iddia ediyordu.
Masonluk Aydınlanma düşüncesi ile ona karşı olan mistik düşünceleri sinesinde birleştirebiliyordu. Bu çelişkili ifadelerin hangisinin ağır bastığı ise, Masonluğu tolerans, laiklik ve demokrasi arayışına, veya yalnızca mason olmayanların hiçbir zaman erişemeyeceği bir tasavvufun içinde şekillenmiş bilgelik ve irfan arayışına yönlendirecekti. Masonlukta var olan bu ikileme, hem bir güç kaynağı hem de bir zaaftı. Masonluğun çok geniş bir düşünce yelpazesine hitap edebileceğinden, bu bir güçtü; her iki yaklaşımın er ya da geç çatışmaya girmelerinin kaçınılmaz olması da bir zaaftı.
Bu çatışmanın tarihi biraz da aydınlanmacılarla onlara karşı çıkanların tarihini oluşturmuştur.
[değiştir] Şövalye Ramsay
Andrew Michael Ramsay isimli bir İskoçyalı mültecinin etkisinde Fransa'da şövalye tarikatları hızla yayıldı. Ramsay, 1737'de yaptığı bir konuşmada Masonluğun kökeninin Haçlı seferlerinde gelişmiş olduğunu iddia etti. Masonluğa soylu bir kök arayanlara, Tampliye Şövalyeleri 'ni işaret etti. Ramsay, Fransa Kralı ve Engizisyon tarafından 13. yüzyılın başlarında zulm edilerek afaroz edilen Tampliye Şövalyelerinin önemli bir bölümünün İskoçyaya sığınmalarına atıf yaparak, Masonluğun gerçek geleneklerinin yalnızca İskoçya'da saklanmış olduklarını söylemekle "İskoç Masonluğu" veya "Ecossisme" tabirlerinin doğmasına da neden oldu. Fransa'da böylece, "İskoç Masonluğu" terimi Mesleki derecelerin üzerindeki tüm şövalyeliğe veya tasavvufa yönelik Masonluğu ifade etmeye başladı.
[değiştir] Masonlar dünyayı yönetiyor düşüncesinin kaynağı
1782'de Baron Von Gugomos'un misafiri olarak toplanan Braunschweig "Strict Observance" kongresinde, Baron kendisini Cemiyetin gizli şeflerinin gerçek temsilcisi olarak niteliyordu. Bu gizli şeflerin karargâhı Kıbrıs’ta idi, ve istenilirse Baron Kıbrıs'a gitmeye hazırdı. Bu iddia büyük heyecan yarattı. Ancak, daha sonra, Wiesbaden Kongresinde Gugomos'un şarlatanlığı açığa çıkınca, Tampliye kaynaklı yüksek dereceli sistem inandırıcılığını kaybetti ve rakipleri olan Hıristiyan ve mistik Gül-Haç tarikatı ile Aydınlanmacı Illuminati'lerin önü açıldı. Bu arada gizli şeflerin efsanesi hiç bitmedi. Büyük Frederik, Voltaire ve tanınmış Gül-Haççıların isimleri telâffuz ediliyordu; Mason aleyhtarlığı hareketler "Dünyayı Masonlar yönetiyor" düşüncesini bu kaynakta buluyorlardı.
[değiştir] Günümüzde durum
Günümüze geldiğimizde, Batı Avrupa'da bir taraftan direk olarak Büyük Localara bağlı ve Üstat derecesinin tamamlayıcısı olan Royal Arch sistemini, diğer taraftan da, gene üyelerini yalnızca Mesleki Masonluğun ilk üç derecesinden alan Eski ve Kabul edilmiş İskoç Riti'nin 33, Rose-Croix Cemiyetinin 9 dereceli sistemleri ile Constantin'in Kızıl Hacı, Malta Şövalyeleri, Tampliye Şövalyeleri gibi derece ve nizamlar görüyoruz. Amerika'da ise başlıca Eski ve Kabul Edilmiş İskoç Riti ile Royal Arch’ı ve Şövalye derecelerini kapsayan York Riti'ni görüyoruz.
[değiştir] TÜRKİYE’DE GELİŞME
Masonlar yaşadıkları ülkenin yasalarına bağlılık yemini ederler. Bu nedenle, Masonluğun evrensel ilkelerinin yanı sıra, yerel özelliklerin de tamamlayıcı rol oynadığı unutulmamalıdır. Bu husus. Masonlukta her Büyük Loca’ nın bağımsızlığı ilkesi ile birlikte değerlendirildiğinde "Millî Masonluk" kavramının neyi ifade ettiği anlaşılır. Bu durum ritüellere de mutlaka yansır. Ritüeller, içinde yaşanılan toplumun ve çağın özelliklerine göre şekillenmesi doğaldır.
[değiştir] Türkiye'de Masonluğun Tarihçesi
Spekülatif Masonluğun İngiltere de 1717 yılında kurulmasından çok kısa bir süre sonra, 1721 yılında, İstanbul’da Fransız Masonları tarafından ilk loca kurulmuş olmakla beraber, Türkiye Büyük Locasının 1909 yılında, Meşrutiyetin ilanından sonra ancak kurulabilmiş olmasıyla, bu tarihe kadar olan devirdeki masonluk eylemleri genellikle dış kaynaklı belgelerden öğrenilmektedir.
1738 yılında İstanbul’da, İzmir’de ve Halep’te Mason localarının açıldığı haberi ‘St. James Evening Post’ adlı bir Londra gazetesinin 24 Mayıs 1738 tarihli nühasında yazılmaktadır.
[değiştir] İskenderun Locası
Osmanlı toprakları üzerinde adı bilinen ilk loca ise 1748 yılında Halep’te kurulan , İskoçya Büyük Locasına bağlı,İskenderun Locasıdır. İlk Türk Masonların ise Yirmisekiz Çelebizade Sait Çelebi, İbrahim Müteferrika ve Humbaracı Ahmet Paşa oldukları bu belgelerden anlaşılmaktadır.
Koca Mustafa Reşit Paşa gibi, önemli devlet adamları ve aydınların bu localara girdiği loca arşivlerinden öğrenilmektedir.
[değiştir] İstanbul Locaları
İstanbul da kurulan localar; 1861 yılında ‘Ser Locası, 1867 yılında Prootos ve ‘l’Etoile du Bosphore’ Localarıdır.
Sultan V. Murad, Şehzade Nurettin Efendi, Şehzade Selahattin Efendi, Şeyhülislam Musa Kazım Efendi, Şeyhülislam İzzettin Efendi, Şeyhülislam Hayri Efendi, Müderris Mahmut Esad Efendi, Sadrazam Keçecizade Fuat Paşa, Sadrazam Mithat Paşa, Sadrazam Ahmet Vefik Paşa, Sadrazam Tunuslu Hayrettin Paşa, Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa, Berlin Büyük Elçisi Sadullah Paşa, Şinasi, Ziya Paşa, Namık Kemal Prootos üyeleridir. Bu devirde İstanbul da kurulan Mason Locaları aydınların barınağı olmuş ve buralarda yetişen Masonlar Meşrutiyetin kurulmasını düşünsel ve eylemsel yönlerden etkilemişlerdir.
[değiştir] Sultan V.Murad
Abdülhamit, Sultan V. Murad'ın mason olması nedeniyle, ilk devirlerinde masonların eylemlerine pek karışamamış, fakat V. Muratın ölümünden sonra tutumunu sertleştirmiştir. Bu olaya bağlı olarak 1905 yılından itibaren localar İstanbul dışında ve özellikle Makedonya'da (Selanik) açılmaya başlamıştır.
[değiştir] Makedonya Locaları
Makedonya'da kurulan locaların en önemlileri İtalyan Obediyansına bağlı ‘Macedonia Risorta’ ve ‘Veritas’ Localarıdır. Bu iki locanın üyeleri arasında önemli siyaset, devlet adamları ve Komutanlar vardır. Kazım Özalp Paşa, Sadrazam Mehmet Talat Paşa, Mithat Şükrü Bleda, Mehmet Cavit Bey, Manyasizade Refik Bey, Kazım Nami Duru, Bahriye Nazırı Cemal Paşa, Faik Süleyman Paşa, İsmail Canbulat Bey, Hoca Fehmi Efendi, Osman Adil Bey; Mehmet Servet Bey, Fazlı Necip Bey ve Emanuel Karasu Efendi bu locaların üyelerindendirler.
Bu tarihe kadar ülkede toplam 23 loca kurulmuştur. Birinci ve İkinci Meşrutiyetin , Jön Türklerin, İttihat ve Terakki Cemiyetinin kurulması ve eylemleri bu kişilerin gayretiyledir. Aynı zamanda İttihat ve Terakki yöneticileri olan bu kadro, İkinci Meşrutiyetin ilanından sonra, Osmanlı İmparatorluğunda Milli Masonluğu kurmak için harekete geçmişlerdir. Türkiye Büyük Locasının kurulması işlemi sırasında İstanbul’daki Selimiye Süvari Fırkası Komutanı Prens Aziz Hasan Paşa, Maliye Bakanı Mehmet Cavit Bey, Mehmet Talat Sai Paşa, Mithat Şükrü Bleda, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Fuat Hulusi Demirelli, Faik Süleyman Paşa, Jandarma Genel Komutanı Galip Bey, Hüseyin Cahit Yalçın kurucular arasındadır.
[değiştir] Maşrıkı Azamı Osmani’
1 Ağustos 1909 günü ‘Maşrıkı Azamı Osmani’ adı altında ilk Türkiye Büyük Locası kuruldu. Büyük Üstadlığa Mehmet Talat Sait Paşa ve yönetime Jandarma Genel Komutanı Galip Paşa, Rıza Tevfik Bölükbaşı, Osman Talat Bey seçildiler.
1923 de Cumhuriyetin ilanı ile birlikte, ülkenin yabancıların işgali ve etkilerinden kurtulması sonucu, Masonlukta yeni bir ulusallık anlayışı ve bilinçlenme başlar ve bünyesini Atatürk devrimleri ve ilkelerine öz ve biçim olarak uyarlar. Türkiye Büyük Locasının o zamanki ismi olan ‘Maşrıkı Azamı Osmani’ adı ‘Türkiye Büyük Maşrıkı’ olarak değiştirilir.
Cumhuriyeti kuran kadronun büyük bölümü Masondur. Bir bakıma yönetim ve devrimlerin gerçekleştirilmesi Masonlara emanet edilmiştir. Fethi Okyar, Rauf Orbay, Refet Bele Paşa, Ali İhsan Sabis Paşa, Meclis Başkanı Kazım Özalp Paşa, Meclis Başkanı Abdülhalik Renda, Başbakan Hasan Saka, İçişleri Bakanları Şükrü Kaya ve Mehmet Cemil Ubaydın, Dışişleri Bakanları Bekir Sami Kunduh ve Tevfik Rüştü Aras, Sağlık Bakanları Rıza Nur, Adnan Adıvar, Refik Saydam, Behçet Uz, Milli Eğitim Bakanları Reşit Galip, Hasan Ali Yücel, Ekonomi Bakanı Sırrı Bellioğlu, Milletvekilleri Cevat Abbas, Atıf Bey, Edip Servet Tör, Yunus Nadi, Reşit Saffet Atabinen, Memduh Şevket Esendal, Hilmi Uran, Tevfik Fikret Sılay, Ahmet Ağaoğlu, Ankara Valisi Nevzat Tandoğan ve Belediye Başkanı Süleyman Asaf İlbay, İstanbul Valileri Muittin Üstündağ, Lütfü Kırdar, Danıştay Başkanı Mustafa Reşat Mimaroğlu, Jandarma Genel Komutanı Galip Paşa, İstiklal Mahkemesi Başkanı Necip Ali Küçüka, Amiral Mehmet Ali Paşa bu dönemin belli başlı masonlarıdır.
Cumhuriyet döneminde Dernekler Kanunu gereği Masonluk kurumları birer dernek statüsüne sokulmuştur. 1927 yılında Türkiye Büyük Locasının resmi statüsünü içeren derneğe ‘Tekamülü Fikri Cemiyeti’ adı verilmiş ve bu ad 1929 yılında ‘Türk Yükseltme Cemiyeti’ şekline değiştirilmiştir.
1935 yılında Türk Yükseltme Cemiyeti adı altında dernek statüsünde çalışan Türkiye Büyük Locası kendi çalışmalarını bizzat kendisi tatil etmiştir.
Ülkede oluşan siyasal ve sosyal ortam göz önüne alınarak, Türk Ocakları, Kadınları Himaye Cemiyeti, Muallimler Derneği, İzcilik Teşkilatı gibi kuruluşlar yasayla kapatılmış ve parti denetimi altına alınmıştır.
[değiştir] Mason Locaları Kapanıyor
Atatürk, aynı zamanda Mason olan dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ile görüşür ve ondan Masonların üst düzey yöneticilerine genel durumu açıklamasını ve yasaya gerek olmadan kendi kendilerini tatil etmeleri mesajını iletmesini ister. Sonunda 10 Ekim 1935 günü Mason yöneticileri tarafından imzalanmış bildirge Anadolu Ajansı tarafından yayınlanır:
“Mes’ul ve maruf imzalar altında Ajansımıza verilmiştir. Türk Mason Cemiyeti memleketimizin sosyal tekamülünü ve günden güne artan muazzam terakkilerini dikkate alarak ve Türkiye Cumhuriyetinde hakim olan demokratik ve cidden laik prensiplerin tatbikatından doğan iyilikleri müşahede ederek faaliyetine, bu hususta hiç bir kanun olmaksızın nihayet vermeyi ve bütün mallarını memleketimizin sosyal ve kültürel kalkınmasına çalışan Halk Evlerine teberruu muvafık görmüştür.”
Ayrıca Şükrü Kaya hükümet adına kamu oyuna yaptığı resmi açıklamada; “Türk Masonları kendi ideallerinin hükümetin esas programına dahil olduğunu görerek, kendi teşkilatlarını kendileri fesh etmişlerdir. Hükümetin bu iş üzerinde hiç bir teşebbüsü ve alakası yoktur” diyerek durumu belirtmiştir.
1946 yılında yeni Cemiyetler Kanununun yürürlüğe girmesiyle, masonlar da yeniden faaliyete geçerler ve 1948 yılında İstanbul Vilayetine verilen dilekçeyle Türk Mason Derneğini kurarlar. Aynı yıl İzmir ve Ankara şubeleri açılır.
Daha sonra, Ankara’daki localar birleşerek 1955 yılında kendi Büyük Localarını kurarlar, İstanbul ve İzmir’deki locaları bu Büyük Locaya katılmaya davet ederler. Aynı yılın sonunda, Merkez Ankara’da olmak üzere Türkiye Büyük Locası kurulur. Böylece Türk Masonluğu, masonluk ilke ve kurallarına aykırı olmayan bir şekilde, loca üyelerinin özgür iradeleriyle, dünyadaki diğer benzerleri gibi kurulmuş olur. Bu tarihten itibaren, Türkiye Büyük Locası kendi obediyansı içinde, kendisine eşit veya üstün bir güç tanımayan tek bir merkezi yönetim şekline gelmiştir.
Ancak sorun dünya masonluğu için çözülmüş değildir. Çünkü Büyük Locayı oluşturan Locaların tümü kendiliğinden oluşmamış, Yüksek Şura tarafından kurulmuştur. Türkiyedeki masonlar bu localarda masonluğa kabul edildiklerinden, dünya masonluğuna göre hem localar, hem de Türk masonları mason olarak tanınmazlar. Bu olay, Türk masonluğunun tanınması için masonları 22 yıl daha uğraştıracaktır.
[değiştir] Ayrıca Bakınız
Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası
[değiştir] Notlar
[değiştir] Dış Bağlantılar
[değiştir] Masonik Siteler
- Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası Sitesi
- Özgür Masonlar Büyük Locası Sitesi
- Tesviye Dergisi Sitesi
- Masonluk ve Masonlar
- Masonik Linkler
- Mavi Localar
- Kanada Ontario BL
- Freemasonry Today
