Selahaddin Eyyubi'nin etnik kökeni

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Selahaddin Eyyubi'nin budunsal (etnik) kökeni hakkında farklı iddialar bulunur. Bu iddialar Türk, Arap, Kürt ve melez olduğu üzerinedir. O dönem hakkındaki güvenilir kaynakların eksikliği ve çelişkileri dolayısıyla mutlak bir sonuca ulaşmak güçtür. Selahaddin'in tarihsel kişiliği nedeniyle onu sahiplenme çabaları sonucunda ortaya çıkmış kaynakların da varlığı bu süreci ayrıca güçleştirmektedir.

Konu başlıkları 1 Baba tarafı 2 Anne tarafı 3 Kardeşleri 4 Diğer yakınlıklar 5 Notlar

[değiştir] Baba tarafı

Babasının adı Necmettin Eyyûbi'dir (batılı kaynaklara göre Najm ad-Din Ayyub bin Şadi bin Marwan). Günümüz Irak'ının Tikrit'inde doğan Selahaddin'in Arapça'daki bin veya ibn kalıbının baba adını ifade etmek için kullanıldığından, dedesinin adının Şadi bin Marvan olduğu anlaşılıyor.

Selahaddin'in Kürt kökenli olduğunu iddia eden batılı kaynaklardan Geoffrey Hindley yazmış olduğu Saladin kitabında, atalarının Ravadiya aşiretine bağlı olduğu yazılıdır. Ayrıca, Selahaddin'in babasının, dedesinin arkadaşı Bağdat yöneticisi Bihruz aracılığı ile Tikrit kentine komutan olarak atandığı ifade edilir. Yazara göre 1138 yılında görevinden alınan Necmettin Selçuklu devletinin Musul Atabeyi Nurettin Zengi'ye sığınır ve Eyyubi ailesi Selçuklu devletine hizmet eder ^[1].

Kürt olduğunu ileri süren R. Stephen Humphreys ise, Selahaddin'in dedesinin Şahaddad Kürtlerine hizmet ettiğini yazar. Şahaddad Kürtlerinin merkezi olan Ani kenti bugünkü Urartu olup Iğdır'da bulunur. Diğer merkezleri Dvin ise Ermenistan'dadır ^{[2] [3]}.

Kürt tarihi konusunda sıkça adı geçen Şerefhan'nin Şerefname'sinde Selahaddin'in Kürt asıllı olduğu iddia edilse de, kaynak gösterilmemiştir.

Necdet Sevinç ise Şerefname'deki Eyyubilerin asıl olarak Ravende Kürtlerine dayandığı ifadesinin bile aynı kaynakta "tarih bilginlerinin ve araştırmacıların rivayetlerine" göre yazılmış olduğunun altını çiziyor. Yazarın iddiasına göre Şerefnamede Ravvad Arapları Ravende Kürtleri olarak değiştirilmiş ve oradan batılı kaynaklara aktarılmıştır: Bazı İslam kaynakları, Selahaddin Eyyûbi'nin 758 yılında Basra'dan Azerbaycan'a sürgün edilen, nakledilen veya göçen Yemen Araplarından Ravvad b. El-Müsenna El-Ezdi'nin soy kütüğüne kaydederler. Rivayete göre bu aile Azerbaycan'daki Hezbaniyye Kürtleriyle karışmış, daha sonra da Kuzey Irak'a dönerek Selçuklular'ın ve Zengi'lerin hizmetine girmiştir...[Ancak] bilim adamları bu Yemen'den Basra'ya, Basra'dan Azerbaycan'a göç hikâyesine itimat etmezler ^[4]

Baba tarafından Türkmen, Kürt veya Kürtleştirilmiş Arap olması konusunda ortak görüş yoktur. Ancak amcasının Şirkuh (Farsça aslan) adına sahip olması baba tarafından Türk olması olasılığını azaltmaktadır.

[değiştir] Anne tarafı

Anne tarafındaki köken bilgileri gayet kısıtlı olup Selahaddin'in dayısı ile sınırlıdır. Bu konuda, Sir Hamilton Gibb, adını Mahmud ibn Takuş ^[5] olarak veriyor ve bunu Selahaddin'e yakın olan İmad ad-Din ve Baha ad-Din Karakuş'a dayandırıyor. Başka kaynaklarda ayrıca Hama Prensi Şihabeddin Mahmud ibn Takaş ve Şihabeddin Mahmut b. Tüküş olarak rastlanıyor. Dolayısıyla Selahaddin'in annesinin babasının adının Tekeş/Takuş/Tüküş olduğu anlaşılıyor.

O dönemde bu adı taşıyanlardan Selçuklu Sultanı Melikşah'ın oğullarından Tekeş ve Tutuş'tan söz edilir. Şam bölgesini yöneten Tutuş'un aksine, Tekeş ile ilgili bir olay, İbn al-Athir tarafından aktarılıyor^[6]: 1094'de öldürülen Tekeş'in oğlu Ahmet bir süreliğine Tikrit kalesinde hapsediliyor ve vefat ediyor. O dönem Selahaddin'in de Tikrit'teki doğum zamanına rastlar. Her ne kadar Selahaddin'in dayısı Şihabeddin Mahmud bin Tokuş'un soyu tam olarak saptanamasa da isim olarak Türklüğüne şüphe yoktur.

• Tekeş: 1. Cenkçi, savaşkan 2. Birbirine uygun.
• Tokuş: Savaş.
• Tekiş: 1. Her şeyin sonu, bitimi 2. Boynuzsuz keçi.

[değiştir] Kardeşleri

Selahaddi'nin kardeşlerine bakılınca, Şerefname dahil tüm kaynaklarda bu adlar görülür: Şahinşah, Tuğtekin, Tacilmülk Büri, Seyfettin Ebu Bekir, Turanşah, Sitt al-Şam Hatun, ve Rabia Hatun. İlki hariç (Farsça) hepsi Türk adlarıdır. Her ne kadar babası Necmettin'in Türk olması olası görünmese de, Selahaddin'in çocuklarına Tuğtekin ve Turanşah gibi Türkçe adlar vermesi iki sonuca iletir :

1. Eşinin Türk olduğu
2. Türk harsını (kültürünü) aile olarak benimsediklerini

[değiştir] Diğer yakınlıklar

Selahaddin'in eşi İsmet Âmine bin Mu'in al-Din Unur, Türk ailesi olan Büridlerden gelmektedir. Bu aile 12. yüzyılda Zengi'lerden önce aynı bölgeyi yönetmiştir. İsmet'in ilk eşi Nurettin Zengi'nin ölümü üzerine Selahaddin ile evlenmiş ve Selahaddin'in Zengi'lerin mirasçısı olarak görülmesine katkıda bulunmuştur.

Ayrıca Selahaddin'in kız kardeşi Rabia, eşinin erkek kardeşi Sadettin Mesut ile evlenmiştir. Diğer kız kardeşi Sitt al-Şam Zumrut'a gelince, oğlunun adı Hüsamettin Muhammed bin Umar bin Laçindir ^[7]. Laçin sözcüğü Türkçe olup kartal anlamına gelir, dolayısı ile Selahaddin'in bu kızkardeşinin de Umar adlı bir Türk ile evlendiği sonucuna varıyoruz.

Al-Salih Necmettin Eyyûp bin Al-Kamil Muhammed bin Seyfettin Ebu Bekir I bin Necmettin Eyyûbi ile evlenmiş bir Türk gelin de Memlük kökenli Şajar al-Durr'dur.

Sonuç olarak, Selahaddin'in annesi ve eşi Türk'tür, Zengi ailesinin komutanlığını üstlenmiş, Selçuklu Türk harsını (kültürünü) ve Selçukluların kartal simgesini benimsemiştir. Günümüz Mısır bayrağındaki kartal bunun sonucu olarak düşünülebilir. Dolayısı ile Selahaddin'e "Türk komutanı" denmesi gerçekten uzak sayılmaz. Eyyubilerin bazılarınca Kürt olarak gösterilmesi ise babasının büyük olasılıkla Kürt veya Kürtleştirilmiş Arap asıllı olmasına bağlıdır. Hanedanlığının nüfusunun çoğunluğunu Arapların oluşturması ise bazılarınca Arap olarak da anılmasına neden olmuştur.

[değiştir] Notlar