Tao (yerleşim bölgesi)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Tao Çoruh Nehri’nin orta havzasında, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Gürcü tarihsel bölgesidir. Tarihte ilk kez İÖ 1112’de, Asur kralı I. Tiglapileser’in yazıtında “Diaeni” adıyla söz edilmiştir. Urartu kaynaklarında Diaohi adıyla geçer. İÖ 401 yılında Yunanlı tarihçi Ksenefon, bu topraklarda yaşayan insanlardan “Taohiler” adıyla söz etmiştir. Ksenefon, batıdaki Kartveli boyları Halibler ve Skvitinlerden de söz etmiştir. İÖ 1. binyılın başlangıcında Tao, Kolheti Krallığı sınırları içinde yer alıyordu. Doğudaki Kartveli boylarının batıya göçünün ve kültürel etkisinin bu dönemde başladığı sanılır. Doğu Kartveli devleti olan Kartli Krallığı’nın ortaya çıktığı (İÖ 4-3. yy) dönemde, Tao bu devletin bir parçasıydı. İÖ 2. yüzyılın başlangıcında Ermeni devletinin denetimine geçti. Sonraki yüzyıllarda Tao, Kartli ve Ermenistan arasında bir çekişme alanı oldu. İS 1-2. yüzyıllarda Tao yeniden Kartli sınırları içinde kaldı. Daha sonra Ermeniler yeniden ele geçirdi ve Tao, 4-7. yüzyıllarda Mamikonyan ailesinin mülkü olarak kaldı.
Ermenistan devletinin ekseni içinde bulunması, Tao’nun Ermeni etkisi altında kalmasına yol açıyordu. Kartveli nüfusu, kendi etnik ve kültürel çehresini giderek kaybediyordu. Dinsel ayrışma sırasında, Ermeni Kilisesi monofizitliği seçereken Gürcü Kilisesi diofizitliği benimsedi. Tao, diofizitliğin güçlü merkezi haline geldi. 7. yüzyılda Kartveli nüfusu kendi etnik ve dinsel kültürüne dönmeye başladı. Tao, yönetsel açıdan Kartli Krallığı’nın bir parçası haline geldiği 8. yüzyılda bu süreç daha da pekişti. 8-10. yüzyıllarda burada çok sayıda manastır inşa edildi. Bana, Hahuli, Oşki, Parhali, Dört Kilise bunların başında gelir. Tao, Kartveli devletinin ve kültürünün başta gelen merkezlerinden biri oldu. Bagrationi (Bagratlı) hanedanın krallığı burada başladı. I. Aşot Büyük Kuropalati, Tornike Eristavi gibi devlet adamları, İoane Mtatzmindeli, Ekvtime Mtatzmindeli gibi kültür adamları burada yetiştiler. Tao, 12-13. yüzyıllarda Gürcistan’ın sınır prensliklerinden biriydi. 13. yüzyılın ikinci yarısında Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer aldı. 14. yüzyıldan itibaren birleşik Gürcistan’ın bir parçasıydı. Gürcistan’ın krallık ve prensliklere bölündüğü 15. yüzyılın ikinci yarısında Samtshe-Saatabago topraklarına katıldı. 1550’lerde, Samtshe-Saatabago’nun batı bölümünü, Mesheti, Şavşeti ve Tao’yu Osmanlılar ele geçirdiler.
