Timor Denizi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Timor Denizi

Timor Denizi (Endonezce: Laut Timor; Portekizce: Mar Timor), 610,000 km² yüzölçüme ve 3300 metre derinliğe sahip, Hint Okyanusu'na açık bir dışdenizdir. Hint Okyanusu'nun doğusundaki en geniş koludur.

Konu başlıkları

1 Konum
2 Coğrafya
3 Yakın Tarih
4 Kaynakça
5 Dış Bağlantılar

[değiştir] Konum

Avustralya'nın kuzey kıyısı, Endonezya ve Doğu Timor devletleri tarafından ikiye ayrılan Timor Adası ve Büyük Okyanus'un bir kolu olan doğudaki Arafura Denizi arasında bulunmaktadır. Timor Denizi'nin Avustralya kıyısının kuzeyinde Joseph Bonaparte Körfezi ve Van Diemen Körfezi olmak üzere iki büyük körfezi vardır. Endonezya'nın Timor Adasındaki Kupang kenti Timor Denizi'ne kıyısı olan en büyük kentidir.

[değiştir] Coğrafya

Deniz 480 km (300 mil) genişliğindedir ve 610,000 km² (235,000 milkare)'lik alan kaplamaktadır. En derin noktası 3,300 (10,800ft) metreyle Timor Çukuru'dur. Geri kalan kısımları 200 (650ft) metrelik bir ortalamayla sığ bir denizdir. Timor Denizi'nin önemli bir bölümü Sahul Plakası (Avustralya Kıta Plakası'nın parçası)'nın üzerinde bulunur. Çok şiddetli esen tropik fırtınalar ve tayfunlar Timor Denizi'nin bulunduğu yerde olağan doğa olaylarıdır.

Birçok ada Timor Denizi'nde yer almaktadır. Bunlardan en önemlileri Melville Adası ve Ashmore ve Cartier Adalarıdır. Avustralya'da insan yaşamının başlangıcı olarak sayılan gelişmenin, ilk insanların Asya'dan Avustralya'ya Timor Denizi üzerinden geçmesi olduğu bilimadamlarınca düşünülmektedir.

3000 metrenin üzerinde bir derinliği olan Timor Çukuru zengin yağ ve gaz yataklarına sahiptir. 'Greater Sunrise Alanı', gaz alanlarının Timor Denizi'ndeki en büyüğüdür ve buradan Doğu Timor'un 4 milyar dolar kazanç elde etmesi beklenilmektedir.

[değiştir] Yakın Tarih

Timor Denizi'nin altında yaygın bir şekilde yağ ve gaz rezervleri bulunmaktadır. Avustralya ve Doğu Timor, Timor Çukuru (Timor-Gap)'ndaki hak paylaşımda anlaşmazsızlık içersindedirler. Bu bölgede, Avustralya'nın kıta sahanlığına göre belirlenmiş bölge hakları, Doğu Timor'un haklarıyla kesişmektedir. Buna karşılık Doğu Timor geçmişte kolonisi Portekiz'in belirlemiş olduğu gibi, deniz sınır çizgisinin iki ülke arasında tam olarak yarı mesafeden geçmesi gerektiğini savunmaktadır.

Söz konusu 'Orta Çizgi' prensibi 1982'den beri Birleşmiş Milletlerce deniz hukukuna göre yasallaştırılmıştır; fakat 1994 yılından itibaren uygulamaya konulabilmiştir. Avustralya daha önceden Doğu Timor'u 1975 - 1999 yılları arasında işgal altında tutan Endonezya ile bu konuda girdiği pazarlık sonucu anlaşmalar yapmıştır; böylelikle Avustraya Endonezya'nın Doğu Timor'u işgalini Birleşmiş Milletler'in karşı kararına rağmen tanımıştır. Doğu Timor'un bağımsızlığını kazanmasından sonra Avustralya yeniden pazarlık etmek zorunda kalmış, ve ekonomik açıdan acil biçimde yağ gelirlerine muhtaç Doğu Timor'u baskı altına almıştır. Doğu Timor, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Komisyonu'na göre iki ülke arasındaki sınırın aradaki mesafenin tam ortasından geçmesi gerektiğini savunurken, Canberra Hükümeti sınırın Avustralya Kıta Plakası'ndan geçmesi gerektiğini iddia etmektedir. Avustralya'da Ocak 2004'te hükümet politikasına muhalif olan John Howard tarafından 'Timor Denizi Adalet Kampanyası' (Timor Sea Justice Campaign) başlatılmıştır. Bu kampanya, yağ kaynaklarının adil bir biçimde paylaşılması gerekliliğini ortaya koymaktadır.

12 Ocak 2006'da iki ülke Greater Sun Rise Alanının yağ ve gaz kazançlarının yarı yarıya paylaşılması hakkında anlaşmaya varmışlardır. Ayrıca buna göre doğalgaz kaynaklarının çoğunluğu Avustralya'ya değil, Asya-Pasifik bölgesine yani Doğu Timor'a aittir. Böylelikle deniz sınırının belirlenmesi için süregelen 50 yıllık maraton, Doğu Timor'un haklarının gözetilerek anlaşmazsızlığın giderilmesiyle sonuçlanmıştır.