Yan flüt
Vikipedi, özgür ansiklopedi
düzenlenmesi gerekmektedir.
Bu madde Nisan 2007 tarihinden beri etiketli olarak durmaktadır.
Batı müziğinde en çok kullanılan flüt cinsi olan yan flütün Çin'de M.Ö. 900 yılından beri kullanıldığı bilinmektedir. Flüt, Avrupa'ya 12. yüzyılda, öncelikle Almanca konuşulan bölgeler olmak üzere girmiş ve ilk önceleri çoğunlukla askerî bandolarda kullanılmıştır. "Alman flütü" isminin verilmesi bu zamana denk gelmektedir. Flüt daha sonra 16 ve 17. yüzyılda oda müziğinde kullanılan bir enstrüman haline dönüşmeye başlamıştır. Bu ilk flütler, 6 parmak deliğinden ibaret tek parçadan oluşmaktaydı. Ancak 1600'lerde flüt, birbirine bağlı 3 parçadan ibaret olarak yeniden tasarlanmıştır. Aşamalı olarak flüte daha fazla tuş eklenmiş ve orkestra parçalarında yerini almaya başlamıştır. 1800'lü yıllarda 4 tuşlu flüt en çok kullanılan türü olmakla beraber, 8 tuşlusu da geliştirilmiştir.
Ünlü Alman flütçü Tehobald Boehm, sanatının zirvesine ulaştığı yıllarda, kullanılan yan flütlerin ihtiyaca cevap vermekte yetersiz kaldığını görmüştür. Çağ, müzik edebiyatının olağanüstü gelişme gösterdiği bir çağdır. Bestecilerin ifade gücü, çalgıların teknik gelişmişlikleriyle sınırlı da olsa bu sınır zorlanmaktadır. Besteciler sınır tanımazken, çalgılar yetersiz kalmaktadır.
Bu düşünceden yola çıkan Boehm, 1832 yılında akustik (ses fiziği) bilgisi ile sanatındaki becerisini birleştirerek, bugünkü modern flütü geliştirmiştir. Yan flüt, bu yüzden "Boehm flüt" adıyla da bilinmektedir.
Yan flüt, orkestraların ve bandoların önemli bir melodi çalgısıdır. İlk zamanlarda abanoz ağacından yapılırdı. Günümüzde ağaç flütler hâlâ kullanılıyor olmasına rağmen çok yaygın değildir. Bakır alaşımlı, gümüş, krom ve nikel gibi paslanmaz madenlerle kaplanmış parlak metallerden yapılanlar en çok kullanılanlarıdır. En değerlileri de gümüş ve altından yapılanlarıdır. Yan flütün iç çapı 1,9 cm, uzunluğu 67 cm'dir. Üç ana parçadan oluşmaktadır. Baştaraf hafif konik, orta ve uç kısmındaki parçalar silindirik boru şeklindedir. Üzerindeki ("perde" diye adlandırılan) deliklerin birbirine uzaklıkları ve çapları farklı ölçülerdedir.
Boyu yaklaşık 30 cm olan yan flütün bir küçüğüne pikolo denir. Pikolo, yan flütün hemen hemen kopyası gibidir. Pikolonun boyuna yakın bir benzeri ise fifredir. Fifre, ağaçtan yapılmıştır, üzerindeki mekanizma daha basittir. Her ikisi de yan flüte göre bir oktav tiz ses verirler. Üçü de üfleme tekniği bakımından birbirine benzeyen çalgılardır. Son yıllarda yan flütün alto ve bas çeşitleri de üretilmiştir fakat yaygın olarak kullanılmamaktadır.
Bazı çalgılar sol anahtarına göre ikinci aralığa yazılan "la" notasını, başka bir ses gibi kabul eder. Örneğin klarnetlerden bir tanesi, portenin altındaki birinci çizgiye yazılan "do" sesini "si bemol" olarak verir. O yüzden bu klarnete "si bemol klarnet" denilmiştir. Bu tip çalgılar "transpoze çalgılar" olarak adlandırılırlar. Yan flüt, sol anahtarını kullanır. Transpoze çalgı olmadığı için notaların yerlerini değiştirmeden okur.
En kalın sesi portenin altına çizilen birinci ilave çizgideki "do"dur. Bu yüzden "do flüt" olarak da bilinir. Fazla kullanılmamakla birlikte do sesinin altına inen flütler de vardır. En ince sesi ise portenin üstüne çizilen, beşinci ilave çizgiden sonraki "do"dur. İnceye doğru bu sınır birkaç ses daha zorlansa da bu seslerin kullanımı çok yaygın değildir. Genellikle ses sınırı üç oktav diye tanıtılır.
Nefesli çalgıların birçoğunda (klarnet, obua, zurna gibi) ses çıkarmaya yarayan bir düzenek (dil) vardır. Yan flüt, pikolo, fifre ve ney'de doğrudan ses çıkarmayı sağlayan bir düzenek olmadığı için "dilsiz nefesli çalgılar" grubunda sayılırlar.
Nefesli çalgılar için bir başka gruplama da, üretiminde kullanılan maddeye göre yapılır. "Bakır nefesliler" ve "ağaç nefesliler" şeklindeki bu gruplamaya göre yan flüt her ne kadar metalden yapılmış olsa da "ağaç nefesliler" grubunda yer alır.
Yan flüt; parlak sesi ve kıvrak hareketleri yapabilme özellikleri dolayısıyla etkileyici melodileri çalmada çok kullanılan önemli bir solo ve eşlik çalgısıdır. Toplumsal olaylardan zafer coşkularını, sevinç ve mutlulukları, insan sevgisini, özgürlüğü, ilkbahar ve yazın doğal hareketliliğini, çiçekleri ve kuşların cıvıltısını müzikle anlatmayı en güzel yapan çalgıdır. Sesinde karamsarlık yoktur.
:::TEKNİK BİLGİLER:::
YAN FLüT Yapıldığı ses:DO Uznluğu: 67 Cm. Çapı: 1.9 Cm. GENEL BİLGİLER - Üflemeli bir çalgıdır. - Notası ikinci çizgi sol açkısı ile yazılır. - Diyapazona göre duyuluşu vardır. - Orkestra, Armoni Mızıkası ve Bandolarda kulanılır. - Solo ve eşlik görevi yapar. - Ses rengi çok tatlı, kendine özgü ve çobanlamadır ÇALICININ SAHİP OLMASI GEREKEN NİTELİKLER a.Solunum organları saglıklı. d.Dudakları ince. . c.Parmakları ince ve uzun. d.Dişleri eksiz ve kusursuz e.Kulak yeteneği iyi. f.Başlangıç yaşı on yada on iki olmalıdır. Yan Flüt, kolayca sökülüp takılabilen üç parçadan oluşur.Çalgının baş bölümünde bir üfleme deligi vardır.Bir üfleme deliği vardır.Bu üfleme deliği alt dudağa dayatılarak üflenir. Yan Flüt çok soluk gerktiren bir çalgıdır.Bu nedenle soluk verme yöntem çok iyi bir eğitimle sağlanmalıdır.Başlangıçta baş dönmesi yapar. Bu durumda derhal çalışmaya ara verilerek yeniden çalışılmalıdır.Baş dönmesi önemli olmayıp zamanla kazanılan alışkanlıkla ortadan kalkar. Oturarak çalarken ayaklar yan yana rahat bir durumda bulunur. Sandalyenin ortasında sırt dik bir biçimde tutulur.Sandalyenin arkasına yaslanmak,öne egilmek ayak ayak üstüne atmak dogru degildir. Başlangıçta 15 dakika çalışma 15 dakika ara olmak üzere günde 2 saati geçmemeli ancak dersler ilerledikçe çalışma süreleride arttırılmalıdır.Sürekli çalışmak zararlı olduğu gibi derslerin en ileri noktasında bile günde dört saati aşmak doğru değildir.çalışmaların biçimsel denetimi için ayna karşısında yapılması gerekir.Yemekten sonra yapılmamasıda saglık açısından zorunludur. YAN FLÜT ÜÇ BÖLüMDEN OLUŞUR A-Orta Bölüm B-Kalın Bölüm C-ince Bölüm.
