Berençe Bolğar patşalığı
Wikipedia'dan
Berençe Bolğar patşalığı, Balkan yarımutırawınıñ Tönyağında oyışqan borınğı feodal däwlät (681-1018.)
Azov Dinñgeze buylarındağı Böyek Bolğar däwlätennçn Asparux citäkçelegendä kilgän Bolğarlar tarafınnan cirle Slaván qäbiläläre yäşägän territorída oyıştırıla.
8. yöz başlarında patşalıq bilämäsenä Dunay yılğasınnan alıp İske Planina tawlarınaça häm İskır yılğasınnan alıp Qara Diñgez buylarınaça cöyelgän cirlär kergän. Berençe başqalası - Pliska, 893 yıldan - Preslav şähärläre.
Xalqınıñ töp şäğele - igençelek, mal asraw, hönärçelek. Patşalıq xalqı Bolğar aristokratlarınınnan (boil, bagain) häm irekle igençelärdän (slavánnar) torğan.
8. yöz urtalarında idaräçe ıruğlar (Dulo, Ukil häm Ugain) arasında täxet öçen barğan nizağ arqasında patşalıq köçsezlänä. Korum xan ([[803]}-814.) däwläne yañadan nığıtuğa ireşä, Könçığışta Avar, Könyaqta Bízantia ğäskärlären ciñep, Konstantinopolne qamap ala (811-814. yıllar). Warísı Omurtag xan (814-831) anıñ unışlı yawların däwam itä, Pannoniane häm Makedonianeñ ber öleşen yawlap aluğa ireşä. Çuqığanda Boris I isemen alğan xan däwerendä, 865. yılda Xristianlıq däwlät dine dip belderlä.
Däwlätneñ iñ qüätle çorı Simeon patşa waqıtında (894-927.) turı kilä. Annan soñ feodallarnıñ üzara köräşe, Bízantianeñ daimi basımı häm kürşe Macarlarnıñ yawları näticäsendä Berençe Bolğar patşalığı qabat köçsezlänä. 967.-971. yıllarda tatşalıqnı yawlap alu öçen Rus' kenäze Svátoslav belän Bízantia imperatorı İoan Tsimisxiy arasında köräş başlana. 1018. yılda patşalıqnı Bízantia üzenä buysındıra.
