Ông Táo
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Ông Táo là một vị thần trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam và Trung Hoa. Theo truyền thuyết dân gian về hai ông và một bà, sau khi chết, linh hồn của ba vị được đưa lên trước Thượng Đế. Đấng Thượng Đế thấy ba người đều có nghĩa, nên sắc phong cho làm Táo Quân nhưng mỗi người giữ một việc.
[sửa] Tên gọi của các Táo quân
Táo Quân gồm ba vị Thần: Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ. Ba Thần Táo nầy gọi chung là: Định Phúc Táo Quân (Ba vị Thần Táo định đoạt phước đức cho gia đình, phước đức nầy do việc làm đúng đạo lý của gia chủ và những người trong nhà). Theo sự phân công thì:
- Phạm Lang (chồng sau) làm Thổ Công, trông coi việc bếp.
- Trọng Cao (chồng trước) làm Thổ Địa, trông coi việc nhà cửa.
- Thị Nhi (vợ) làm Thổ Kỳ, trông coi việc chợ búa.
Hàng năm, cứ đúng vào ngày 23 tháng Chạp là ngày Thổ công (Phạm Lang) lên chầu trời (cho nên có nơi gọi ngày này là Tết ông Công). Ông Công: tiếng gọi Thổ Công, là một vị Thần trong ba vị Táo Quân Ông Táo: gồm ba vị Thần: Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ
[sửa] Truyện về Táo quân
Câu chuyện về ba vị Táo hầu như người dân Việt Nam đều biết, nhưng biết nhiều hay ít, chi tiết hay sơ lược thì khác nhau. Câu chuyện Táo Quân được lưu truyền hậu thế có thể là một chuyện có phần hư cấu. Ba vị thiện thần này khi còn là người dương thế đã từng có mối liên hệ thân thiết. Thân thiết đến mức độ nào thì chuyện cổ tích đã kể lại rõ ràng. Chuyện kể rằng "người chồng sau" (xin gọi như thế trong suốt bài thảo này) chỉ có danh nghĩa là chồng mà thôi. Thực tế (nói theo cái nghĩa rất đời)ông và người phụ nữ kia chưa một lần trao ân gởi ái. Lý do họ chưa trải qua giai đoạn đó là vì người phụ nữ này là một người đoan chính. Vợ chồng tuy đã lìa đôi nhưng bà vẫn còn thương và nhớ đến chồng của mình. Sở dĩ Bà nhận lời làm vợ "người chồng sau" vì không biết chồng của mình sống chết ra sao mà hơn hết đó là "người chồng sau" tha thiết cầu hôn. Vì cả nể Bà đã nhận lời cầu hôn ấy nhưng chỉ vì Bà muốn trả ơn cứu mạng chứ không vì bà yêu thương. Bà xin "người chồng sau" gia hạn cho bà một thời gian để suy nghĩ mà đi đến quyết định có bước thêm một bước nữa hay không. Chính trong thời gian này bà gặp lại chồng của bà ngay trong ngôi nhà của "người chồng sau" mà bà đang ở, trong lúc "chồng sau" vắng nhà và ngay lúc đó "chồng sau" trở về. Ngày xưa quan niệm về giao tiếp giữa người nam và người nữ (không phải là ruột thịt hay họ hàng với nhau) không "thoáng" như ngày nay. Một điều gì bất thường trong giao tiếp thì người nam và người nữ ấy đều có thể bị nghi ngờ là quan hệ bất chính. Hoàn cảnh của vợ chồng họ lúc bấy giờ gặp nhau trong hoàn cảnh trớ trêu. Người chồng thông cảm được hoàn cảnh của vợ, thương vợ nên đồng ý tạm lánh mặt để tránh điều tai tiếng cho vợ. Chuyện thương tâm nhất đã xảy ra là cả ba người đều chết trong ngọn lửa oan nghiệt.
Sau khi cả ba người chết mà đã chết vì tình vì nghĩa nên câu chuyện này đã thấu đến tai Ngọc Hoàng (là vị thống lãnh của lục đạo (sáu đường): Trời, Người, A-tu-la, Địa ngục, Ngạ quỷ, súc sanh). Ngọc Hoàng vì cảm động bởi hai người nam đều là người nhân hậu, thuỷ chung và người nữ tiết hạnh đoan chính, cả ba đều là người trọng nhân trọng nghĩa nên Ngọc Hoàng cho họ làm thần cai quản việc trong gia đình của người dương thế, như một sự ban thưởng cho người biết trọng điều nghĩa, nhân, tiết hạnh.
Chuyện Ngọc Hoàng phong thần cho ba nhân vật trong truyện chẳng qua là dân gian mượn lời của Ngài, chứ thực tế chuyện này và những chuyện tương tự như thế đa phần đều do người dương gian ngưỡng mộ đạo nghĩa mà tôn vinh nên cả.
Chuyện xưa tích cũ đều có ý nhắn nhủ người đời sau rằng: chuyện lành, chuyện thiện thì phát huy mà chuyện xấu, chuyện ác thì tránh đi. Xét việc người xưa sống trong khuôn khổ của Đạo Nho: "Trai thời trung hiếu làm đầu. Gái thời tiết hạnh làm câu trau mình" (truyện Lục Vân Tiên). Nếu người phụ nữ kia đã chính thức làm vợ một người đàn ông nữa thì bà đã là người sống chưa trọn chữ "tiết trinh" thì làm sao Bà có đủ tư cách để nhân gian tôn kính là một nữ thần. Trên thực tế của sự tín ngưỡng dân gian cho thấy, Bà là một nữ thần đáng cung kính trong số rất nhiều nữ thần rất đáng kính của tín ngưỡng Việt Nam. Sở dĩ Bà được dân gian kính ngưỡng vì khi còn là người dương thế Bà giữ được "tiết hạnh" và chết vì nghĩa phu thê. Nếu Bà không đáng kính thì Ngọc Hoàng cũng không đúng khi phong thần cho Bà, và không đúng với tinh thần giáo dục của thể loại chuyện cổ tích Việt Nam.
Xét theo tinh thần đó, có nên chăng hãy nghĩ lại mà đừng cho rằng sau khi chết đi, cả ba người đã đến với thế giới thần linh mà vẫn còn "mối quan hệ dương gian" và hai người trong số họ có một sự gần gũi từ ngày 23 âm lịch cho đến đêm 30 (là đêm rước ông bà về nhà - theo quan niệm dân gian Việt Nam). Nghĩ như thế có phải chăng đã công nhận có một sự loạn dâm trong thế giới thần linh của dân tộc Việt Nam (một bà mà có tới hai ông). Điều này trái ngược với Nho phong Lễ giáo Việt Nam trong xã hội trước đây, hẳn nhiên, dứt khoát dân gian không chấp nhận. Hơn nữa chuyện cổ tích cũng không công nhận có một cuộc hôn phối chính thức giữa người vợ và người "chồng sau". Giữa hai người này vốn dĩ rất thanh bạch.
Gần đây, Đài truyền hình thành phố Hồ Chí Minh có dàn dựng một vở cải lương cũng theo sự tích và tình tiết nói trên.
