Côn Lôn
Bách khoa toà n thư mở Wikipedia
- Xin xem các mục từ khác có tên tương tự ở Côn Lôn (định hướng).
Dãy núi Côn Lôn hay Côn Lôn SÆ¡n (tiếng Trung phồn thể: 崑崙山, giản thể: 昆仑山, bÃnh âm: KÅ«nlún ShÄn) là má»™t trong những dãy núi dà i nhất tại châu Ã, nó trải dà i trên 3.000 km vá»›i chiá»u rá»™ng khoảng 130-200 km. Äá»™ cao bình quân 5.500-6.000 m vá»›i phÃa tây cháºt hẹp và cao còn phÃa đông rá»™ng rãi và thấp hÆ¡n.
Dãy Côn Lôn chạy theo hÆ°á»›ng tây-đông, dá»c theo phần phÃa bắc của cao nguyên Tây Tạng để tạo ra phần ranh giá»›i phÃa bắc của khu vá»±c miá»n bắc Tây Tạng. Nó kéo dà i dá»c theo rìa phÃa nam của khu vá»±c ngà y nay gá»i là lòng chảo Tarim, sa mạc khét tiếng Takla Makan và sa mạc Gobi. Má»™t loạt các con sông quan trá»ng chảy ra từ dãy núi nà y, bao gồm sông Karakash ('Hắc Ngá»c Hà ') và sông Yurungkash ('Bạch Ngá»c Hà '), chảy qua ốc đảo Hòa Äiá»n và o sa mạc Taklamakan.
Äỉnh cao nhất của dãy Côn Lôn là Má»™ SÄ© SÆ¡n (7.167 m) trong khu vá»±c Vu Äiá»n (Keriya). Arka Tagh là trung tâm của Côn Lôn SÆ¡n; đỉnh cao nhất của nó là Ulugh Muztagh (Má»™c TÆ° Tháp Cách SÆ¡n - 6.973 m, không phải là 7.723 m). Má»™t số tác giả cho rằng dãy Côn Lôn kéo dà i vá» phÃa bắc theo hÆ°á»›ng tây xa tá»›i Kongur Tagh (Công Cách NhÄ© SÆ¡n - 7.649 m) và Muztagh Ata nổi tiếng (Má»™ SÄ© Tháp Cách Phong - 7.546 m). NhÆ°ng các ngá»n núi nà y vá» mặt tá»± nhiên thì liên quan nhiá»u tá»›i dãy núi Pamir hÆ¡n.
Dãy núi Bayankala, nhánh phÃa nam của dãy núi Côn Lôn, tạo thà nh Ä‘Æ°á»ng phân nÆ°á»›c giữa lÆ°u vá»±c của hai con sông dà i nhất Trung Quốc là DÆ°Æ¡ng Tá» và Hoà ng Hà .
Dãy núi nà y được hình thà nh tại rìa phÃa bắc của mảng kiến tạo Cimmerian trong quá trình va chạm của nó, và o cuối ká»· Trias, vá»›i lục địa Siberi, kết quả là sá»± khép kÃn của biển Paleo-Tethys.
[sá»a] Thần thoại
Dãy núi Côn Lôn nổi tiếng trong thần thoại Trung Quốc và ngÆ°á»i ta tin rằng nó là thiên Ä‘Æ°á»ng của những ngÆ°á»i theo Äạo giáo. Theo truyá»n thuyết, ngÆ°á»i đầu tiên đến thiên Ä‘Æ°á»ng nà y là Chu Mục VÆ°Æ¡ng (976-922 TCN) của nhà Chu. Ông ngẫu nhiên phát hiện ra cung Ä‘iện bằng ngá»c của Hoà ng Äế, vị hoà ng đế thần thoại và là ngÆ°á»i sáng tạo ra ná»n văn hóa Trung Hoa, và đã gặp Tây VÆ°Æ¡ng Mẫu, mà đỉnh cao sá»± sùng bái tôn thá» bà đã diá»…n ra và o thá»i nhà Hán, nÆ¡i ở thần thoại của bà cÅ©ng nằm trong dãy núi nà y.
Tu viện lạt ma Shangri-La hư cấu cũng nằm trong dãy núi nà y.