Họ Cẩm quỳ
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
|
?
Họ Cẩm quỳ |
|||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Một loài cẩm quỳ (Malva parviflora)
|
|||||||||||
| Phân loại khoa học | |||||||||||
|
|||||||||||
|
|
|||||||||||
| Bombacoideae Brownlowioideae Byttnerioideae Dombeyoideae Grewioideae Helicteroideae Malvoideae Sterculioideae Tilioideae |
Họ Cẩm quỳ (danh pháp khoa học: Malvaceae) là một họ thực vật có hoa chứa chi Cẩm quỳ (Malva) và các họ hàng của nó. Một số tài liệu về thực vật học bằng tiếng Việt gọi họ này là họ Bông (lấy theo chi Gossypium) hay họ Dâm bụt/họ Bông bụp (lấy theo chi Hibicus).
Hiện tại có 2 luồng quan điểm chính về định nghĩa và giới hạn của họ này. Quan điểm thứ nhất chỉ xem xét họ này theo nghĩa hẹp truyền thống, tức là Malvaceae sensu stricto. Hệ thống APG II xem xét họ này theo định nghĩa và giới hạn rộng hơn trên cơ sở của các phát sinh loài ở mức phân tử mà chúng đã chỉ ra rằng trong khi Malvaceae sensu stricto là đơn ngành về mặt miêu tả theo nhánh thì một vài họ có quan hệ họ hàng gần gũi nhất của bộ Cẩm quỳ (Malvales) lại không phải là đơn ngành. Theo định nghĩa của APG thì họ này hợp nhất phần lõi của bộ Cẩm quỳ trong hệ thống Cronquist, bao gồm các họ Bombacaceae (họ Gạo), Malvaceae sensu stricto (họ Cẩm quỳ nghĩa hẹp), Sterculiaceae (họ Trôm) và Tiliaceae (họ Đoạn) vào thành họ Cẩm quỳ nghĩa rộng (Malvaceae sensu lato).
Mục lục |
[sửa] Nghĩa hẹp
Họ Cẩm quỳ nghĩa hẹp bao gồm một nhóm đơn ngành khi miêu tả theo nhánh đã được xác nhận bởi các nghiên cứu phát sinh loài ở mức phân tử trong thời gian gần đây. Nó là một đơn vị phân loại thuần nhất, nó thuần nhất tới mức mà cấp phân họ là không cần thiết và không áp dụng, họ Malvaceae sensu stricto chỉ được phân ra thành các tông.
Họ có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với Malvaceae sensu stricto là họ Gạo (Bombacaceae), và hai họ này được chia tách ra chủ yếu là trên cơ sở của các đặc trưng của phấn hoa (trơn nhẵn hay nhăn nheo ở Bombacaceae, có gai ở Malvaceae). Họ Malvaceae nghĩa hẹp cũng có xu hướng là các cây thân thảo hay cây bụi, trong khi họ Bombacaceae thông thường là các cây thân gỗ. Phát sinh loài ở mức phân tử đã chứng minh rằng họ Bombacaceae là cận ngành khi miêu tả theo nhánh trong mối quan hệ tương ứng với họ Malvaceae nghĩa hẹp.
Nó đã được phần lớn các nhà biên soạn các phân loại thực vật ở cấp bậc cao công nhận, bao gồm:
- A. P. de Candolle (1824-1873)
- Bentham & Hooker (1862-1883) (ngoại trừ Bombacaceae, coi là tông Bombaceae trong họ Malvaceae)
- Eichler (1883)
- Karl Moritz Schumann trong Engler & K. Prantl (1895): Die Natürlichen Pflanzenfamilien III. 6 lần cập nhật của W. Schultze-Motel trong H. Melchior (1964): Adolf Engler's Syllabus der Pflanzenfamilien, ấn bản lần thứ 12, II. Band.
- Wettstein (1901-1908)
- John Hutchinson (1926-1934)
- Arthur Cronquist (1968, 1981)
- Aaron Goldberg (1986)
- Takhtajan (1966, 1980)
- R.M.T.Dahlgren (1975)
Điều tạo ra sự đồng thuận vững chắc này chủ yếu có được là nhờ các nghiên cứu trong lĩnh vực hình thái học.
Malvaceae vẫn được công nhận theo nghĩa hẹp trong một số biên khảo có tính chất danh pháp như: tại IK (Index Kewensis), APNI (Australian Plant Names Index) và GCI (Gray Card Index) trong IPNI (xem thêm Danh sách các hệ thống phân loại thực vật); cũng như trong một vài phòng sưu tập mẫu thực vật trên khắp thế giới, cùng với phân loại "tiêu chuẩn" của nhiều công trình tham khảo như các sách hướng dẫn, thực vật chí và rất quan trọng là các giải pháp phân đôi (xem Giải pháp phân tích của Thonner đối với các họ thực vật có hoa).
Cách tiếp cận khác là của Edlin (1935), ông thậm chí đã giới hạn họ Malvaceae còn cao hơn nữa bằng cách chuyển các chi có quả dạng quả nang, bao gồm Gossypium và Hibiscus, vào trong họ Gạo được định nghĩa rộng hơn.
Họ Malvaceae nghĩa hẹp theo các định nghĩa truyền thống bao gồm khoảng 111-119 chi với tổng cộng khoảng 1.500 loài. Chúng bao gồm các loài cẩm quỳ, bông, mướp tây, dâm bụt hay thục quỳ.
[sửa] Các chi
Nguồn: Vườn thực vật hoàng gia Anh tại Kew
|
|
|
[sửa] Nghĩa rộng
Theo định nghĩa rộng hơn của APG thì họ Malvaceae cũng là một nhóm đơn ngành khi miêu tả theo nhánh nhưng có nhiều chi hơn. Do các nghiên cứu phát sinh loài ở mức phân tử cho thấy các họ Bombacaceae, Tiliaceae và Sterculiaceae theo như định nghĩa truyền thống thì có quan hệ họ hàng rất gần gũi với họ Malvaceae nghĩa hẹp nhưng chúng lại không là các nhóm đơn ngành, nên họ Malvaceae đã được mở rộng ra để bao gồm luôn cả ba họ này. Định nghĩa mở rộng này đã được phần lớn các nhà nghiên cứu về bộ Cẩm quỳ chấp nhận, như Baum và những người khác (2004) hay Perveen và những người khác (2004), Tate và những người khác (2005).
Sự đồng thuận cho định nghĩa rộng hay định nghĩa hẹp đối với họ Malvaceae hoặc là cho một điều gì đó nằm giữa chúng vẫn là vấn đề của tương lai. Định nghĩa rộng cho họ Malvaceae đã được chấp nhận trong các sách giáo khoa về phân loại thực vật của một số học giả như Judd và những người khác (1999) hay trong nghiên cứu bao hàm toàn diện về các họ và chi của thực vật có mạch trong hệ thống Kubitzki của Bayer & Kubitzki (2003) cũng như trong nghiên cứu các họ thực vật thuộc vùng nhiệt đới của Tân thế giới của Maas & Westra (2005). Phiên bản gần đây nhất của hệ thống Thorne đã dùng cách tiếp cận trung gian bằng cách xếp cả họ Bombacaceae và một phần họ Sterculiaceae vào trong họ Malvaceae, nhưng lại duy trì họ Byttneriaceae (chứa các chi của họ Sterculiaceae theo truyền thống và họ Tiliaceae) và họ Tiliaceae bị hạn chế một cách đáng kể như là các họ riêng biệt.
Họ Malvaceae theo nghĩa của APG là một họ bao gồm khoảng 250 chi; nó bao gồm các loài đoạn, bông gạo, bao báp, balsa v.v. Theo Bayer et al. 1999, Bayer & Kubitzki 2003 thì họ này bao gồm 9 phân họ như sau:
- Bombacoideae, theo truyền thống nằm trong họ Bombacaceae.
- Brownlowioideae, theo truyền thống nằm trong họ Tiliaceae.
- Byttnerioideae, theo truyền thống nằm trong họ Sterculiaceae.
- Dombeyoideae, theo truyền thống nằm trong họ Sterculiaceae.
- Grewioideae, theo truyền thống nằm trong họ Tiliaceae.
- Helicteroideae, theo truyền thống nằm trong họ Sterculiaceae (tông Helictereae) và Bombacaceae (tông Durioneae).
- Malvoideae, theo truyền thống nằm trong họ Malvaceae sensu stricto.
- Sterculioideae, theo truyền thống nằm trong họ Sterculiaceae.
- Tilioideae, theo truyền thống nằm trong họ Tiliaceae.
- Một số chi
- Abelmoschus - Mướp tây, vông vang
- Abutilon - Cối xay
- Abutilothamnus
- Adansonia – Bao báp
- Alcea - Thục quỳ
- Althaea - Dược quỳ
- Argyrodendron
- Bombax – Gạo
- Brachychiton
- Callirhoe
- Ceiba – Bông gòn
- Chiranthodendron
- Cola - Cola
- Commersonia
- Corchorus - Đay
- Durio – Sầu riêng
- Fremontodendron
- Gaya
- Gossypium - Bông
- Hibiscus - Dâm bụt
- Hoheria
- Kosteletzkya
- Lavatera
- Malva - Cẩm quỳ
- Malvaviscus
- Ochroma – Balsa
- Sida
- Sidalcea- Cẩm quỳ Hy Lạp
- Sphaeralcea
- Sterculia - Trôm
- Theobroma - Ca cao
- Thespesia
- Tilia – Đoạn
- Urena – Ké, không nhầm với ké đầu ngựa có danh pháp Xanthium strumarium thuộc họ Cúc (Asteraceae).
[sửa] Tham khảo
- Baum D. A., W. S. Alverson và R. Nyffeler (1998). “A durian by any other name: taxonomy and nomenclature of the core Malvales”. Harvard Papers in Botany 3: 315–330.
- Baum D. A., S. D. Smith2, A. Yen, W. S. Alverson, R. Nyffeler, B. A. Whitlock và R. L. Oldham (2004). “Phylogenetic relationships of Malvatheca (Bombacoideae and Malvoideae; Malvaceae sensu lato) as inferred from plastid DNA sequences”. American Journal of Botany 91: 1863-1871. (tóm tắt trực tuyến tại đây).
- Bayer C., J. R. Hoppe, K. Kubitzki, M. F. Fay, A. Y. De Bruijn, V. Savolainen, C. M. Morton, K. Kubitzki, W. S. Alverson và M. W. Chase (1999). “Support for an expanded family concept of Malvaceae within a recircumscribed order Malvales: a combined analysis of plastid atpB and rbcL DNA sequences”. Botanical Journal of the Linnean Society 129: 267–303.
- Bayer C. và K. Kubitzki, 2003. Malvaceae, các trang 225-311. Trong K. Kubitzki (chủ biên), The Families and Genera of Vascular Plants, quyển 5, Malvales, Capparales and non-betalain Caryophyllales.
- Edlin, H. L. (1935). “A critical revision of certain taxonomic groups of the Malvales”. New Phytologist (1-20): 122-143.
- Judd W. S. và S. R. Manchester (1997). “Circumscription of Malvaceae (Malvales) as determined by a preliminary cladistic analysis of morphological, anatomical, palynological, and chemical characters”. Brittonia 49: 384–405.
- Judd W. S., C. S. Campbell, E. A. Kellogg và P. F. Stevens. Plant Systematics: A Phylogenetic Approach.
- Maas P. J. M. và L. Y. Th. Westra. 2005. Neotropical Plant Families (3rd edition).
- Perveen A., E. Grafström và G. El-Ghazaly (2004). “World Pollen and Spore Flora 23. Malvaceae Adams. P.p. Subfamilies: Grewioideae, Tilioideae, Brownlowioideae”. Grana 43: 129-155. (tóm tắt trực tuyến tại đây).
- Tate J. A., J. F. Aguilar, S. J. Wagstaff, J. C. La Duke5, T. A. Bodo Slotta và B. B. Simpson (2005). “Phylogenetic relationships within the tribe Malveae (Malvaceae, subfamily Malvoideae) as inferred from ITS sequence data”. American Journal of Botany 92: 584-602. (tóm tắt trực tuyến tại đây).
[sửa] Liên kết ngoài
- Alverson, William S., Barbara A. Whitlock, Reto Nyffeler, Clemens Bayer và David A. Baum. 1999. Phylogeny of the core Malvales: evidence from ndhF sequence data. Tạp chí thực vật Hoa Kỳ 86: 1474-1486.
- Core Malvales từ Cây phát sinh sự sống
Malvaceae sensu lato:
- Thông tin về họ Malvaceae, bao gồm nhiều thảo luận phân loại học gần đây và danh sách đầy đủ của 250 chi; cũng như hàng loạt ảnh.
Malvaceae sensu stricto:
- Malvaceae trong L. Watson và M.J. Dallwitz (1992 trở đi). Các họ thực vật có hoa: Miêu tả, minh họa, nhận dạng, thông tin tra cứu. http://delta-intkey.com
- Malvaceae – Một số ảnh tại khu vực vườn thực vật Đại học Hawaii.
- Vườn thực vật hoàng gia Anh tại Kew: Danh sách các chi.
