Ìwọ́ iná

From Wikipedia

Ìwọ́ iná ni bi agbára iná se n sàn kiri. Ẹyọ ìwọ̀n SI fun ìwọ́ iná ni ampere (A), to dọ́gba mọ́ sísàn kiri coulomb kan agbára iná ní ìsẹ́jú àáyá.

1 Ìtumọ̀
2 Ìwọ́ iná nínú okùn onírin (metal wire)
3 Òfin Ohm
4 Àpẹrẹ
5 Inágbéringbérin (electromagnetism)

[edit] Ìtumọ̀

Iye ìwọ́ iná (ti a wọ̀n ní ampere) ti o n gba òdeojú (surface) kan kọ já ni iye agbára iná (ti a wọ̀n ní coulombs) ti o n sàn kiri l'òdeojú na láàrin àsìkò kan. Tí Q bá jẹ́ iye agbára iná tó kọ já l'òdeojú na láàrin àsìkò T, nípa bayi àriniye (average) ìwọ́ iná I jẹ́:

$I = \frac{Q}{T}$

Tí a bá jẹ́ kí ìwọ̀n àsìkò T kí ó dín títí títí dé òdo, á nìí ìwọ́ iná ẹ̀kanáà (instantaneous) i(t) gẹ́gẹ́ bi:

$i(t) = \frac{dQ}{dt}$

[edit] Ìwọ́ iná nínú okùn onírin (metal wire)

Nínú àwọn okùn onírin (Agbéiná - electrical conductor) tí wón gba agbára iná láàyè, ogunlọ́gọ̀ àwon atanná (electron) ni wọ́n rìn kiri lọ́fẹ̀ẹ́lófòò (atanná ọ̀fẹ́). Àwọn atanná wọ̀nyí kò sopọ̀ mọ́ átọ́mù kankan.

[edit] Òfin Ohm

Òfin Ohm n tọ́kasí ìbásepọ̀ tó wà láàrin ìgbanná (Voltage), ìwọ́ iná ati ìdinà iná (electrical resistance):

$I = \frac {V}{R}$

nígbàtí,

I jẹ́ ìwọ́ iná, ni ìwọ̀n ampere

V jẹ́ ìgbanná (ìyàtọ̀ ìlókun) (potential difference), ní ìwọ̀n volt

R jẹ́ ìdinà iná, ní ìwọ̀n ohm

[edit] Àpẹrẹ

Àpẹrẹ ìwọ́ iná ti a le fojuri ni mọ̀nàmọ́ná (lightning) ati ìjì ojúòòrùn (solar wind). Bakana iwo ina ti a mọ̀ ni sisan atanna ninu okùn onírin, fun apere awon waya opo ina to n gbe ina lati ibikan de ibo miran ati awon waya kekeke ninu awon ero onina (electronics), ati bi atanna se n san koja ninu adena ina (resistor), sisan kiri ioni (ion) ninu bátìrì (battery) ati sisan kiri iho ninu agbeinadie (semiconductor).