Castiel de Boltaña
De Biquipedia
Ista fuella ye escrita en sobrarbés.
Ro Castiel de Boltaña yá clamau también Castiel d'es Contes de Sobrarbe, encara que iste nome no yé espezificamén correuto, ya que no estió á dengún momento d'a suya existenzia ra residenzia ofizial d'os siñors d'o Condau de Sobrarbe.
Ista fortaleza estió construyida por ros sarradíns de Sobrarbe tá esfensar ra bal de l'Ara d'os cristiáns abantes d'a reconquesta. Estió uno muito importante bastión, por ra suya ubicazión estratechica, e por ra importanzia d'a bila de Boltaña, que estendilleba-se á ra faldada d'o mond dende tiempos d'os románs.
De l'epoca d'o dominio musulmán se'n saben pocas cosas, a más que ros califas de l'Al-Andalus coneiguerban d'o castiel e tineban interés en ra defensa d'ista parti d'a frontera, motibo por ro que ro califa Abderramán III posere ra suya confianza en Amrus ibn Muhammad, que estió nomenàu gubernador d'o castiel. Pas que conexiguer-se prou bien ra reconquesta d'a plaza de Boltaña, yé trobau que a l'añada de 941 ro rei de Pamplona Garzia Sanchiz I feba contar ra bila entre ras suyas posesións en Sobrarbe.
Á ro sieglo sigüénd, baxo ro reinau de Sancho Garzés Ro Grande, ra plaza de Boltaña estió gubernada por ro suyo sobrino Ximeno Garzés (dende ro 1028 ent'o 1031) e Sancho Galindiz (1036-1080) baxo ro reinau de Remiro I. Istes datos fan imachen d'a importanzia estratechica d'a bila de Boltaña á ras primeras añadas d'a reconquesta á ro Condau de Sobrarbe.
Dentrau ro sieglo XII, fén esferenzia dica l'anterior, Boltaña pierde importanzia á fabor de l'Aínsa, de manera espezialmén azentuada dimpués d'a siña de ra Carta Puebla d'a bila d'a Zinca por partis de Alifonso I ro Bataller, á l'añada de 1124. Ros sieglos posteriors beyen ra reduzión d'os prebilechios de Boltaña, plegán á estar asimilada tá l'Aínsa como simple lugar (á termens churidicos) dependén d'ista, sines d'autros fueros o dreitos monezipals.
No yé ent'o 1430 cuán Chuán de Bardaxí obtinereba ro tetulo de Siñorau de Boltaña, mas que por oposizión d'os infanzóns d'o lugar ro rei Alifonso V ebeba de rebocar d'a conzesión de fueros t'a bila, retornán totas ras postestaz d'ista ent'a Corona.
