Roksolana
De Biquipedia
|
||||||||||
Roksolana (u Rokselana), tamién conoxita per lo suyo nombre turco de Jurrem (u Hürrem), "l'alegre", (1500 ? - 18 d'abril, 1558) estió la muller d'o sultán Solimán lo Magnifico d'o Imperio Otomán.
Encara que las fuens d'o sieglo XVI cosa no dizen d'o suyo nombre de soltera, las tradizions ucrainesa e polonesa posteriors consideran que yera Aleksandra u Anastasia Lisovska.
[Editar] Biografía
Lo pai de Roksolana estió probablemén un mosen ruteno d'o lucar de Rohatyn, 68 km á lo sureste de Lviv, capital de Galitsia, alabez parte de Polonia. Estió capturata per tataros de Crimea en una d'as suyas incursions en Ucraína, presa como esclaba e lebata en primeras, posiblemén, t'a ziudat crimeana de Caffa, importán zentro d'esclaus.
Trigata t'o harem de Solimán, aszendió á espazio dica tornar-se la odalisca faborita d'o sultán e tener con él zinco fillos. De l'aprezio que Solimán teneba per Roksolana, en ye buen ixemplo un d'os poemas que lo sultán li escribió:
- Trono d'o mío nicho solitario, tresoro mío, amor mío, la mía luz de luna
- La mía amiga més sinzera, la mía confidén, tota la mía esistenzia, sultana mía
- La més beroya d'as beroyas...
- La mía primabera, l'aimata d'a cara alegre, la mía luz d'o día, la mía bida, fuella que ride...
- Lo mío chardín, la mía dulze rosa, la unica que no me fa mal en iste mundo...
- Lo mío Istanbul, lo mío Caraman, la tierra d'a mía Anatolia
- Lo mío Badajxán, lo mío Bagdad, lo mío Jorasán
- Muller mía d'o pelo polito, quiesta mía d'a zella arqueyata, aimata mía de güellos raposers...
- Siempre cantaré las tuyas alabanzas
- Yo, l'amador d'o corazón turmentato, lo Muhibbi d'os güellos glarimosos, soi un ombre feliz.
Crepando la tradizión, Roksolana remató estando la suya muller e fendo que un d'os suyos fillos, Selim, eredás lo imperio. Probablemén estió tamién la consellera de Solimán en muitos afers d'estato, e parix aber influyito igualmén en afers esteriors e de politica internazional. Dos d'as cartas d'ella t'o rei polonés Sigismund Augustus se son conserbatas, e mientres que estió biba, lo Imperio Otomán mantenió per un regular relazions pazificas con o estato polonés. Bels istoriadors tamién creyen que podría aber interbenito con o suyo marito n'o control d'as incursions d'os tataros de Crimea n'a tierra natal d'ella.
Roksolana tamién s'embrecó en bels procheutos de construzión publica importans, dende la Meca dica Cherusalén; d'entre las primeras, en descollan una mesquita, dos escuelas coranicas, una fuen e un espital ta mullers zerca d'o "Mercato d'Esclaus de Mullers" (Avret Pazary) á Istambul. Tamién n'ha perbibito cualques contrimuestras d'os suyos bordatos, como los datos en 1547 t'o xa d'Irán u en 1549 t'o rei Sigismund Augustus.
Roksolana morió lo 18 d'abril de 1558 e estió enterrata en un mausoleu decorato con un esquisito recholato d'Iznik que representaba lo chardín d'o paradiso, talmén en omenache t'o suyo caráuter alegre e risotero. Lo suyo mausoleu ye adchazén á lo d'o suyo marito n'a Mesquita de Solimán.
Muerta Roksolana, lo desolato sultán li escribiba:
- Eslanguindo-me soi n'o mon d'o penar,
- an que sospiro e chemeco nueit e día,
- preguntando-me cuálo ye lo destín que m'aguarda
- agora que ita se'n ye l'aimata mía.
[Editar] Obras inspiratas en Roksolana
Roksolana, u Jurrem, ye estata lo motibo, igual á Turquía como á Ozidén, de pinturas, de piezas mosicals (como una sinfonía de Joseph Haydn e una opera de Sichynsky), d'obras de teatro e de nobelas, més que més en ucrainés.
Tamién se'n ha feito un molimento n'o suyo lucar natal de Rohatyn.
