Lizherenneg an esperanteg
Diwar Wikipedia, an holloueziadur digor
Skrivet e vez an esperanteg gant 28 lizherenn. 22 anezho a zeu war-eeun eus al lizherenneg latin diazez, hag ar 6 all ivez met un tired a zo ouzhpennet dezho. Pep hini eus an 28 lizherenn-se, pe e vefe tiredek pe ne vefe ket, a zo ur gwir lizherenn (eleze e vez sellet bepred ouzh 'ĉ' da skouer evel ul gwir lizherenn ha n'eo ket evel "ur seurt 'c'") hag he deus he flas dezhi hec'h-unan e-barzh urzh al lizherenneg.
Taolenn |
[kemmañ] Lizherenneg
Heñvel eo lizherennoù an esperanteg ouzh al Lizherenneg Fonetikel Etrebroadel, nemet al lizherennoù ŝ [ʃ], ĉ [ʧ], c [ʦ], ĵ [ʒ], ĝ [ʤ], ŭ [w], ĥ [x].
(Lizherennoù bras) |
(Lizherennoù bihan) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[kemmañ] Distagadur
Al lizherenneg klok a zo 28 lizherenn enni neuze ; distaget e vezont holl bepred (n'eus lizherenn vut ebet) ha fonetikel rik eo al lizherennog, da lavaret eo e klot ul lizherenn hag unan hepken gant ur son roet hag en tu gin e klot ur son hag unan hepken gant ul lizherenn roet.
Setu amañ an 28 lizherenn hag o distagadur :
| Lizherenn vihan | Lizherenn vras | Distagadur LFE | Distagadur SAMPA | Skouerioù (e brezhoneg) |
|---|---|---|---|---|
| a | A | /a/ | /a/ | atav |
| b | B | /b/ | /b/ | bihan |
| c | C | /ts/ | /ts/ | tsar |
| ĉ | Ĉ | /tʃ/ | /tS/ | tchek |
| d | D | /d/ | /d/ | du |
| e | E | /e/ pe /ɛ/ | /e/ pe /E/ | esperanteg |
| f | F | /f/ | /f/ | frouezh |
| g | G | /g/ | /g/ | goañv |
| ĝ | Ĝ | /dʒ/ | /dZ/ | John |
| h | H | /h/ | /h/ | hir |
| ĥ | Ĥ | /x/ | /x/ | c'hoazh |
| i | I | /i/ | /i/ | ijin |
| j | J | /j/ | /j/ | yaouank |
| ĵ | Ĵ | /ʒ/ | /Z/ | jabadao |
| k | K | /k/ | /k/ | karantez |
| l | L | /l/ | /l/ | leon |
| m | M | /m/ | /m/ | mor |
| n | N | /n/ | /n/ | nijal |
| o | O | /o/ pe /ɔ/ | /o/ pe /O/ | orjal |
| p | P | /p/ | /p/ | peoc'h |
| r | R | /r/ pe /ʁ/ | /r/ ou /R/ | ("ruilhet" e vez an r) raden |
| s | S | /s/ | /s/ | skoaz |
| ŝ | Ŝ | /ʃ/ | /S/ | chokolad |
| t | T | /t/ | /t/ | triskell |
| u | U | /u/ | /u/ | oulm |
| ŭ | Ŭ | /w/ | /w/ | gwad |
| v | V | /v/ | /v/ | vakañsoù |
| z | Z | /z/ | /z/ | zoken |
Anv pep vogalenn a c'hoarvez eus ar vogalenn-se traken : a, e, i, o, u. Savet e vez anvioù ar c'hensonennoù dre stagañ un "o" ouzh ar c'hensonennoù-se : bo, co, ... ŭo,... zo.
An ŭ a zo an hantergensonenn a vez ganti er strolloù aŭ (evel e-barzh daou) hag eŭ (evel e-barzh blev) dreist-holl.
N'eus ket eus al lizherennoù q, w, x, ha y en esperanteg. Bez' e c'heller kaout ezhomm anezho evit arroudennoù e yezhoù all pe e matematik. En degouezh-se e vez distaget o anvioù evel hen :
Q - kuo W - duobla-vo pe ĝermana vo X - ikso Y - ipsilono pe i greka
[kemmañ] Erlec'hiañ
En tipografiezh e ranker lakaat un dra bennak all e lec'h al lizherennoù tiredek pa ne vez ket an arouezennoù ret en hor c'herz. N'heller ket chom hep lakaat tamm tired ebet hep reiñ an tu da lakaat kemm etre lizherennoù disheñvel.
[kemmañ] Ar sistem H
En hentenn erlec'hiañ aliet gant L. L. Zamenhof, krouer an esperanteg, e vez lakaet al lizherennoù hep tired heuliet gant al lizherenn h e-lec'h al lizherennoù tiredek, nemet evit an ŭ a vez erlec'hiet al lizherenn u hep tired outañ peogwir ne sav kazimant kudenn ebet evit kompren :
- serĉi (klask) → serchi
- manĝi (debriñ) → manghi
- ĥirurgio (surjianerezh) → hhirurgio
- ĵurnalo (kazetenn) → jhurnalo
- ŝuo (botez) → shuo
- malgraŭ (daoust) → malgrau
[kemmañ] Ar sistem X
Da vare ar c'hod ASCII e oa bet savet meur a hentenn all. An hentenn-X eo an hini he deus graet ar muiañ a verzh. Al lizherenn x ha ne vez ket graet ganti er gerioù esperantek, a gemer neuze lec'h an h, ha graet e vez ganti goude an u ivez. Gant an hentenn-se e c'heller implij treuzkemmerioù emgefreek efedus tra ma sav kudennoù pa glasker treuzkemmañ ent-emgefreek gerioù a-giz flughaveno (flug + haveno : aerborzh), longhara (long + hara : blev hir dezhañ/i), dishaki (dis + haki : dispenn gant ur vouc'hal), chashundo (chas + hundo : ki hemolc'h), ha re all c'hoazh a zo enno an h ur gwir lizherenn ha n'eo ket erlec'hiadur tired al lizherenn a zo araozi.
- serĉi (klask) → sercxi
- manĝi (debriñ) → mangxi
- ĥirurgio (surjianerezh) → hxirurgio
- ĵurnalo (kazetenn) → jxurnalo
- ŝuo (botez) → sxuo
- malgraŭ (daoust) → malgraux
[kemmañ] Unicode
Met bremañ pa vez graet muioc'h-mui gant an Unicode e teu aesoc'h-aesañ skrivañ lizherennoù tiredek an esperanteg dre urzhiataerez. Dre se e krog implij an erlec'hiadurioù da vont diwar wel.
| Kodoù Unicode (degel) al lizherennoù tiredek | |||
|---|---|---|---|
| Ĉ | 264 | ĉ | 265 |
| Ĝ | 284 | ĝ | 285 |
| Ĥ | 292 | ĥ | 293 |
| Ĵ | 308 | ĵ | 309 |
| Ŝ | 348 | ŝ | 349 |
| Ŭ | 364 | ŭ | 365 |
En HTML e vez ganet lizherennoù tiredek an esperanteg gant ar c'hodoù-se pa ouzhpenner &# araozo hag ur pik-virgulenn en o goude ; e "Visual Basic" e vez graet gant ar c'hodoù-se e-giz argumant eus ar fonksion chrW( ) ; h.a.
- Da skouer : Ŝ a c'heller kaout gant Ŝ en HTML, ha gant chrW(348) e V.B. ...
[kemmañ] Treuzkemmerioù
Bez' ez eus treuzkemmerioù a ro an tu da dremen aes eus an eil sistem d'egile. Setu amañ unan evit tremen eus ar sistem X d'an Unicode : [1]
[kemmañ] Gwelet ivez
[kemmañ] Liammoù diavaez
- Selaou al lizherenneg en esperanteg.
