ÎÎα Γη και ΛαμπÏαντόÏ
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεÏθεÏη εγκυκλοπαίδεια
Η ÎÎα Γη και το ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Î® ΛαβÏÎ±Î´ÏŒÏ (αγγλ. Newfoundland and Labrador, γαλλ. Terre-Neuve-et-Labrador) είναι επαÏχία του Καναδά στις ακτÎÏ‚ του ΑτλαντικοÏ.
Η επαÏχία αποτελείται από το νησί της ÎÎας Γης και το ΛαμπÏαντόÏ, μια πεÏιοχή στα ΒΑ του ΚεμπÎκ. Η Îκταση της επαÏχίας ανÎÏχεται σε 405.212 km2, και ο πληθυσμός της σε 533.800 κατοίκους (εκτίμηση 2005). Με βάση τα στοιχεία αυτά, η ÎÎα Γη και το ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ ÎµÎ¯Î½Î±Î¹ 10η σε Îκταση ανάμεσα στις επαÏχίες και τις πεÏιφÎÏειες του Καναδά η 9η σε πληθυσμό.
Η ονομασία ÎÎα Γη δόθηκε από τους Ï€Ïώτους γάλλους εξεÏευνητÎÏ‚ στις αÏχÎÏ‚ του 16ου αι. Η ονομασία ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Ï€ÏοÎÏχεται από τον ποÏτογάλο εξεÏευνητή Ζοάο ΦεÏνάντεζ ΛαβÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ (João Fernandes Lavrador), ο οποίος ήταν ο Ï€Ïώτος ΕυÏωπαίος που αντίκÏισε τις ακτÎÏ‚ αυτής της μεγάλης χεÏσονήσου το Îτος 1498.
Η ÎÎα Γη αποτελοÏσε αποικία των Άγγλων από το 1583 μÎχÏι τα Ï„Îλη το 1949, οπότε και Ï€ÏοσχώÏησε στην ομοσπονδία του Καναδά.
[ΕπεξεÏγασία] ΙστοÏία
Οι Ï€Ïώτοι κάτοικοι της ÎÎας Γης ήταν οι αυτόχθονες Ινδιάνοι ΜπεοθοÏκ (Beothuks), φυλή που ζοÏσε από το κυνήγι και το ψάÏεμα. ΑÏγότεÏα στο νησί εγκαταστάθηκαν και αυτόχθονες Μίκμακ. Οι ΜπεοθοÏκ είχαν την συνήθεια να βάφουν το Ï€Ïόσωπό τους με κόκκινη ώχÏα (άÏγιλοι πλοÏσιες σε οξείδια του σιδήÏου). Γι’ αυτό και οι Ï€Ïώτοι ευÏωπαίοι εξεÏευνητÎÏ‚ ονόμασαν τους Ινδιάνους «εÏυθÏόδεÏμους». Με την εγκατάσταση ευÏωπαίων εποίκων στις αÏχÎÏ‚ του 17ου αι., οι ΜπεοθοÏκ αποτÏαβήχθηκαν στα δάση του Î½Î·ÏƒÎ¹Î¿Ï Ï€Ïοσπαθώντας να αποφÏγουν οποιαδήποτε επαφή με τους άÏχισαν νÎους κατοίκους της πεÏιοχής. Ο πληθυσμός των ΜπεοθοÏκ άÏχισε να μειώνεται δÏαματικά μετά την εγκατάλειψη των καταυλισμών τους στους εποίκους, κυÏίως από ασιτία και από ασθÎνειες όπως η φυματίωση που ÎφεÏαν οι ΕυÏωπαίοι). Το Îτος 1829 Ï€Îθανε και το τελευταίο γνωστό μÎλος της φυλής, η 28χÏονη Σανάουντιδιτ (Shanawdithit). Έκτοτε η φυλή των ΜπεοθοÏκ θεωÏείται επισήμως «εξαλειφθείσα».
Οι Ï€Ïώτοι ΕυÏωπαίοι που αποβιβάσθηκαν στην ÎÎα Γη ήταν οι Βίκινγκ. Οι τολμηÏοί σκανδιναβοί θαλασσοπόÏοι, γÏÏω στα 1000 μ.Χ., Îφτασαν στις ακτÎÏ‚ της ΑμεÏικής και Îστησαν Îναν καταυλισμό στην ÎÎα Γη στην πεÏιοχή που σήμεÏα αποκαλείται Κόλπος των Λιβαδιών (L'Anse aux Meadows). Ωστόσο, οι Βίκινγκ εγκατÎλειψαν την πεÏιοχή μετά από σÏντομη παÏαμονή.
Î Îντε αιώνες αÏγότεÏα, και συγκεκÏιμÎνα το καλοκαίÏι του 1497, ο βενετός εξεÏευνητής Τζιοβάννι Καμπότο ανακάλυψε την ÎÎα Γη για λογαÏιασμό της Αγγλίας, αν και πιθανολογείται πως 25 χÏόνια Ï€Ïιν από τον Καμπότο, είχε φτάσει στην ÎÎα Γη, ο ποÏτογάλος εξεÏευνητής Ζοάο Βας ΚόÏτε-Ρεάλ (João Vaz Corte-Real). Στις 5 ΑυγοÏστου του 1583, ο Î£ÎµÏ Î§Î¬Î¼Ï†Ïεϋ ΓκίμπεÏÏ„ ανακήÏυξε επισήμως την ÎÎα Γη ως την Ï€Ïώτη υπεÏπόντια αποικία της Αγγλίας με Ï€Ïονόμιο που του παÏαχώÏησε η βασίλισσα Ελισάβετ Α΄.
Κατά τον 17ο και 18ο αι., βÏετανοί Îποικοι άÏχισαν να καταφθάνουν στο νησί. Η Αγγλία χÏησιμοποιοÏσε τα λιμάνια της αποικίας ως βάσεις για τους πολÎμους της με την Γαλλία. Γι' αυτό και οι Γάλλοι επιτÎθηκαν στο νησί και λίγο Îλειψε να το καταλάβουν το 1690. Το 1832, η ÎÎα Γη απÎκτησε αποικιακό κοινοβοÏλιο, στα Ï€Ïότυπα άλλων βÏετανικών αποικιών. Το 1854, η ÎÎα απÎκτησε και δική της «υπεÏθυνη κυβÎÏνηση» με νόμο που ενÎκÏινε το βÏετανικό ΚοινοβοÏλιο. Στις γενικÎÏ‚ εκλογÎÏ‚ του 1869, η ÎÎα Γη απÎÏÏιψε Ï€Ïόταση για συμμετοχή στην Καναδική Ομοσπονδία, η οποία μόλις είχε δημιουÏγηθεί.
Το 1904, η Γαλλία εγκατÎλειψε τα δικαιώματά της στις δυτικÎÏ‚ ακτÎÏ‚ του νησιοÏ, τα οποία δικαιώματα της είχαν παÏαχωÏηθεί από την συνθήκη της ΟυτÏÎχτης το 1713. Ο οÏιστικός καθοÏισμός των συνόÏων της ÎÎας Γης και του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ ÎºÎ±Î¸Î¿Ïίστηκαν με απόφαση της Î’Ïετανίας το 1927.
Το 1907, η ÎÎα Γη ανακηÏÏχθηκε «κτήση» (dominion) της Î’Ïετανίας με αυτόνομη κυβÎÏνηση. Στα χÏόνια αμÎσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Î’Ïετανία δεν μποÏοÏσε να κÏατήσει την αποικία της ÎÎας Γης για λόγους οικονομικοÏÏ‚. Η ÎÎα Γη είχε να επιλÎξει ανάμεσα σε «υπεÏθυνη κυβÎÏνηση», δηλ. κυβÎÏνηση οικονομικά αυτοδÏναμη, και την Îνωση με τον Καναδά. Έτσι Îγιναν δÏο δημοψηφίσματα, Îνα το 1946 και Îνα το 1947. Κατά το δεÏτεÏο δημοψήφισμα 52% των κατοίκων της ÎÎας Γης επÎλεξε την Îνωση με τον Καναδά, και τελικά στις 31 ΜαÏτίου του 1949, η κτήση της ÎÎα Γης και του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Îγινε η 10η επαÏχία της καναδικής ομοσπονδίας.
Στα Ï€Ïώτα χÏόνια μετά την Ï€ÏοσχώÏησή της στον Καναδά, η επαÏχία της ÎÎας Γης και του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Ï€Ïοσπάθησε να αλλάξει την οικονομία της, που μÎχÏι τότε στηÏίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στην αλιεία του μπακαλιάÏου. Κατά την δεκαετία του 1960 άÏχισε η εκμετάλλευση μεγάλων κοιτασμάτων σιδηÏομεταλλεÏματος στο ΛαμπÏαντόÏ, κοντά στην ομώνυμη πόλη και στα ÏŒÏια με το ΚεμπÎκ. Την ίδια εποχή κατασκευάστηκαν μεγάλα φÏάγματα στον ποταμό ΤσώÏτσιλ του ΛαμπÏαντόÏ, με σκοπό την παÏαγωγή υδÏοηλεκτÏικής ενÎÏγειας για εξαγωγή Ï€Ïος τις ΗνωμÎνες Πολιτείες. (Τα φÏάγματα αυτά αποτÎλεσαν αÏγότεÏα την αιτία μεγάλης διαμάχης με το ΚεμπÎκ, επειδή η μεταφοÏά του ηλεκτÏÎ¹ÎºÎ¿Ï ÏεÏματος γίνεται από την επαÏχιακή εταιÏεία ηλεκτÏÎ¹ÏƒÎ¼Î¿Ï Ï„Î¿Ï… ΚεμπÎκ, η οποία Îτσι καÏπώνεται και το μεγαλÏτεÏο κÎÏδος.)
Κατά την δεκαετία του 1970, η αλιεία του μπακαλιάÏου στα πλοÏσια νεÏά του Κόλπου του Αγίου ΛαυÏεντίου και στην ευÏÏτεÏη θαλάσσια πεÏιοχή γÏÏω από την ÎÎα Γη, πήÏε ανεξÎλεγκτες διαστάσεις. Îτόπιοι ψαÏάδες, αλλά και ψαÏάδες από άλλες χώÏες (Ισπανία, ΠοÏτογαλία, Ρωσία, κ.λπ.) σήκωναν τεÏάστιες ποσότητες μπακαλιάÏου με βιομηχανικής φÏσης αλιευτικά σκάφη. Το αποτÎλεσμα ήταν να μειωθοÏν δÏαματικά τα αποθÎματα αλιευμάτων στην πεÏιοχή. Τελικά, το 1992 η ομοσπονδιακή κυβÎÏνηση του Καναδά αναγκάστηκε να επιβάλει την απαγόÏευση της αλιείας μπακαλιάÏου. Το γεγονός αυτό είχε Ï€Î¿Î»Ï Î±ÏνητικÎÏ‚ συνÎπειες στην οικονομία της επαÏχίας. Με την κατάÏÏευση της αλιείας, πολλοί κάτοικοι της ÎÎας Γης και του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Îφυγαν για να αναζητήσουν καλÏτεÏη Ï„Ïχη στον κεντÏικό και δυτικό Καναδά. Την δεκαετία 1991–2001, η επαÏχία παÏουσίασε μείωση Ï€Î»Î·Î¸Ï…ÏƒÎ¼Î¿Ï ÎºÎ±Ï„Î¬ 10%, ενώ η ανεÏγία και η φτώχεια μάστιζαν τους εναπομείναντες κατοίκους. ΙδιαιτÎÏως, στις κοινότητες των αυτοχθόνων του ΛαμπÏαντόÏ, τα Ï€Ïοβλήματα της βίας, του Î±Î»ÎºÎ¿Î¿Î»Î¹ÏƒÎ¼Î¿Ï ÎºÎ±Î¹ των ναÏκωτικών είχαν πάÏει Ï„ÏομακτικÎÏ‚ διαστάσεις.
Από το 2005 ωστόσο, η οικονομία της ÎÎα Γης και του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Îχει αÏχίσει να βελτιώνονται. Η τιμή του σιδηÏομεταλλεÏματος βελτιώθηκε και εντάθηκε η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων στο ΛαμπÏαντόÏ. Ξεκίνησε η άντληση πετÏελαίου από τα παÏάκτια κοιτάσματα της ΙβεÏνίας (Hibernia) νοτίως της ÎÎας Γης. ΑνακαλÏφθηκαν επίσης νÎα κοιτάσματα νικελίου στον Κόλπο Βόισυ. Η κυβÎÏνηση της επαÏχίας ζήτησε επίσης από την ομοσπονδιακή κυβÎÏνηση του Καναδά να αυξήσει τις παÏοχÎÏ‚ Ï€Ïος την ÎÎα Γη για να αντιμετωπιστοÏν τα χÏόνια οικονομικά και κοινωνικά Ï€Ïοβλήματα.
[ΕπεξεÏγασία] Η σÏγχÏονη επαÏχία
ΣήμεÏα η πλειονότητα των κατοίκων της ÎÎας Γης και του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ ÎµÎ¯Î½Î±Î¹ βÏετανικής και ιÏλανδικής καταγωγής. ΥπάÏχουν επίσης πεÏίπου 5% άτομα γαλλικής καταγωγής και πεÏίπου 7,5% αυτόχθονες και μιγάδες. Οι κάτοικοι της επαÏχίας είναι γνωστοί για την ιδιαίτεÏη Ï€ÏοφοÏά τους, τα κÎλτικα Ï„ÏαγοÏδια τους και την φιλοξενία τους.
Η μεγαλÏτεÏη πόλη της επαÏχίας είναι η Ï€ÏωτεÏουσά της Άγιος Ιωάννης (St. John's, 173.000 κάτοικοι στο ευÏÏτεÏο πολεοδομικό συγκÏότημα). Άλλα αστικά κÎντÏα της επαÏχίας είναι το ΚόÏÎ½ÎµÏ ÎœÏ€Ïουκ (Corner Brook, 20.000 κάτοικοι), το ΓÏαντ Φολς-ÎŸÏ…Î¯Î½ÏƒÎ´Î¿Ï (Grand Falls-Windsor, 13.000 κάτοικοι), το ΜπÎÏ… ΡόμπεÏÏ„Ï‚ (Bay Roberts, 10.000 κάτοικοι), η Πόλη του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ (Labrador City, 10.000 κάτοικοι) και το Î“ÎºÎ¬Î½Ï„ÎµÏ (Gander, 9.500 κάτοικοι).
Στον Άγιο Ιωάννη λειτουÏγεί το Πανεπιστήμιο Memorial. Στην πόλη υπάÏχει μεγάλο διεθνÎÏ‚ αεÏοδÏόμιο, το οποίο χÏησιμοποιείται πολλÎÏ‚ φοÏÎÏ‚ για Ï€Ïοσγειώσεις ανάγκης από αεÏοσκάφη που εκτελοÏν υπεÏατλαντικÎÏ‚ πτήσεις. (Ο Άγιος Ιωάννης απÎχει από το Λονδίνο 3.750 km, ενώ η ÎÎα ΥόÏκη απÎχει από το Λονδίνο 5.580 km.) ΤÎλος, στην ίδια πόλη, που είναι και φυσικό λιμάνι, υπάÏχει βάση της Καναδικής Ακτοφυλακής.
Στον Κόλπο της Χήνας (Happy Valley-Goose Bay, 7.000 κάτοκοι), υπάÏχει μεγάλη βάση της Βασιλικής Καναδικής Πολεμικής ΑεÏοποÏίας (RCAF), η οποία χÏησιμοποιείται και από το ÎΑΤΟ για δοκιμÎÏ‚ και εκπαίδευση σε συνθήκες χαμηλής θεÏμοκÏασίας.
Την επαÏχία επισκÎπτονται κάθε καλοκαίÏι πολλοί τουÏίστες για να θαυμάσουν την άγÏια ομοÏφιά των ακτών της. Το νησί της ÎÎας Γης συνδÎεται με την ÎÎα Σκωτία και τις ακτÎÏ‚ του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Î¼Îµ ποÏθμεία (φÎÏι-μπόουτ).
[ΕπεξεÏγασία] ΕξωτεÏικοί σÏνδεσμοι
- ΚυβÎÏνηση της ÎÎας Γης και του ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ (Αγγλικά)
- ΥπηÏεσία ΤουÏÎ¹ÏƒÎ¼Î¿Ï Ï„Î·Ï‚ ÎÎας Γης (Αγγλικά)
- Στοιχεία για την ÎÎα Γη και το ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ Î±Ï€ÏŒ την απογÏαφή του 2001 (Αγγλικά)/(Γαλλικά)
ΕπαÏχίες και ομοσπονδιακά εδάφη του Καναδά | |
ΕπαÏχίες: ΑλμπÎÏτα | Î’Ïετανική Κολομβία | ΚεμπÎκ | Μανιτόμπα | ÎÎα Î’Ïουνσβίκη | ÎÎα Γη και ΛαμπÏÎ±Î½Ï„ÏŒÏ | ÎÎα Σκωτία | Îήσος Î Ïίγκηπα ΕδουάÏδου | ΟντάÏιο | Σασκάτσουαν | |
Ομοσπονδιακά εδάφη: ΒοÏειοδυτικά Εδάφη | ΓιοÏκον | ÎοÏναβουτ |