Χίος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Χίος

Συντεταγμένες	38°24′ N 26°01′ E
Περιφέρεια	Βορείου Αιγαίου
Νομός	Χίου
Επίσημος πληθυσμός	53.817 2005
Έκταση	904 km²
Ταχυδρομικός κώδικας	82x xx
Τηλεφωνικός κωδικός	22710
Δήμαρχος	Παντελής Βρουλής
Δικτυακός τόπος	http://www.chios.gr

Η Χίος είναι νησί του Ανατολικού Αιγαίου. Απέχει ελάχιστα από τις ακτές της Μικράς Ασίας. Μόλις 3,5 ναυτικά μίλια τη χωρίζουν, από το ακρωτήριο Πούντα ως τη χερσόνησο της Ερυθραίας στο ύψος του Τσεσμέ. Είναι το πέμπτο μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί στην Ελλάδα (904 τετρ.χιλιόμετρα) με μήκος ακτών 213 χιλιόμετρα και πληθυσμό που ζει τόσο στην πόλη και λιμάνι της Χίου όσο και στα 64 χωριά του νησιού. Ακόμη, η Χίος έχει μεγάλη απόδημη κοινότητα σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη.

Τα κύρια προϊόντα που εξάγει είναι η μαστίχα, το λάδι, τα σύκα και το κρασί ενώ έχει διεθνή φήμη για το μέγεθος και την ποιότητα της ναυτιλίας της. Διοικητικά μαζί με τα νησιά Οινούσσες και Ψαρά αποτελεί τον νομό Χίου, με πληθυσμό που φθάνει τους 53.817 κατοίκους (απογραφή 2005). Πρωτεύουσα του νομού είναι η πόλη της Χίου, που λέγεται και Χώρα.

[Επεξεργασία] Ιστορία

Το όνομα της Χίου πιθανών προέρχεται από την κόρη του Οινοπίων, της Χίων, σύμφωνα όμως με μια άλλη εκδοχή πρώτοι άποικοι του νησιού ήταν οι Πελάσγιοι. Αυτό αποδεικνύει για πολλούς και τις πολλές περιοχές του νησιού που φέρουν το όνομα τους. Σύμφωνα με μια τελευταία εκδοχή, το όνομα του νησιού προέρχεται από τους Σύριους, στην γλώσσα των οποίων σημαίνει μαστίχα. Στο νησί κατά καιρούς δόθηκαν και άλλα ονόματα, όπως Πιτυούσα, Αιθαλία, Μακρίς και Μαυρονήσι. Οι ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί σε διάφορα μέρη του νησιού, όπως ο Εμπορειός και το Άγιο Γάλας από Βρετανούς άλλα και Έλληνες αρχαιολόγους, έχουν αποδείξει πως η Χίος ήταν κατοικήσιμη το λιγότερο από την Νεολιθική περίοδο και την εποχή του χαλκού (6000 -2000 π.Χ.). Σύμφωνα με την παράδοση, ο πρώτος κάτοικος και βασιλιάς του νησιού ήταν ο Οινοπίων, γιος του Διόνυσου και της Αριάδνης, ο οποίος ήρθε από την Κρήτη το 1500 πχ στο νοτιότερο άκρο της Χίου και έμαθε στους κατοίκους του νησιού το εμπόριο, τη θάλασσα και το πως να καλλιεργούν τα αμπέλια.

Ο πληθυσμός της Χίου αυξήθηκε πάνω από τους 120000 κατοίκους κατά τον πέμπτο με τέταρτο αιώνα π. Χ. ενώ οι πλειοψηφία αυτών έμενε μάλλον στο κεντρική πόλη της Χίου. Ο Φοινηκίδης γράφει ότι το νησί κατακτήθηκε από τους Λέλεγκες, πρωτόγονους Έλληνες υπόδουλους των Μινώων, οι οποίοι απελάθηκαν από τον βασιλιά Έκτορα. Η έναρξη του ιωνικού αποικισμού συμπίπτει με την καταστροφή του μυκηναϊκού. Γύρω στο 1100-1000 π. Χ. το νησί κατακτάται από τους Ίωνες οι οποίοι κατάγονταν από τη Βοιωτία, οπότε και η Χίος αρχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ιστορικό ρόλο. Εκτός της Χίου, οι Ίωνες είχαν κατακτήσει τη Σάμο και άλλες δέκα 10 πόλεις της Μικράς Ασίας, ιδρύοντας έτσι την Δωδεκάπολη των Ιωνών. Σύντομα, οι πόλεις που είχαν κατακτηθεί από τους Ίωνες είχαν δημιουργήσει μια ομοσπονδία ενώ είχαν και σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του Ελληνικού πολιτισμού.

Η Χίος αναπτύχθηκε σε μια από τις σημαντικότερες πόλεις των αρχαίων χρόνων, με πληθυσμό 60-80.000 κατοίκους και ταυτόχρονα σε μια μεγάλη ναυτική δύναμη. Είναι χαρακτηριστικό πως έχουν βρεθεί Χιώτικοι αμφορείς σε κάποια σημεία της Ρωσίας άλλα και της Βόρειας Αιγύπτου Η Χίος εξελίχθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα σημεία εξαγωγής κρασιού, τον επονομαζόμενο Αριούσιο οίνο, ο οποίος ήταν γνωστός για την εξαιρετική του ποιότητα άλλα και για το ότι ήταν ένα από τα πιο ακριβά κρασιά της Ελλάδας εκείνη την εποχή. Το πολίτευμα που υπήρχε κατά την Ιωνική κυριαρχία θεωρείται δημοκρατία στα πρώτα βήματα της. Η περίοδος αυτή έφτασε στο τέλος της όταν η Χίος κατακτήθηκε από τους Πέρσες το 493 π. Χ., μετά από την αποτυχημένη αντίσταση που προέβαλαν οι Χιώτες. Οι Πέρσες κατέστρεψαν τους αμπελώνες του νησιού, έκαναν καταστροφές, ενώ έστειλαν και πολλούς αιχμαλώτους στον Πέρση βασιλιά. Το 479 π. Χ. οι Χιώτες επαναστάτησαν και μετά την μάχη της Μυκάλης απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, ενώ συμμετείχαν και στην Αθηναϊκή Σύμπραξη.

Οι Χιώτες ξανάχτισαν την πόλη και παρουσίασαν μεγάλη πρόοδο στην ναυτιλία, το εμπόριο, την βιομηχανία και την παραγωγή κρασιού. Το νησί απέκτησε πλούτο ο οποίος οδήγησε σε ανέσεις για τους κατοίκους. Χαρακτηριστικά αυτής της εποχής είναι οι φράσεις Χιώτικη χαρά και Χιώτικα ζωή. Η περίοδος αυτή κράτησε για μισό αιώνα, μέχρι την έναρξή δηλαδή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Χιώτες πολέμησαν στο πλευρό των Αθηναίων ,έως και την καταστροφική ήττα τους στη Σικελία, οπότε και συμμαχούν με τους Σπαρτιάτες. Μετά την υπογραφεί της Ανταλκιδείου Ειρήνης όμως, η Χίος επιστρέφει στο πλευρό των Αθηναίων. Όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κυριάρχησε, στη Χίο υπήρχε μακεδονική φρουρά. Όταν πέθανε, το νησί βρέθηκε σε περίοδο παρακμής και πέρασε στα χέρια των Ρωμαίων.

Οι Χιώτες συμμάχησαν με τους Ρωμαίους και αρχικά απολάμβαναν κάποια προνόμια. Οι Ρωμαίοι όμως με το πέρασμα των χρόνων αφαίρεσαν πολλά έργα τέχνης από το νησί, ενώ επακολούθησαν και κάποιοι καταστρεπτικοί σεισμοί. Μετά την πτώση της Ρωμαικής αυτοκρατορίας και την εξάπλωση του Χριστιανισμού, η Χίος ήταν για πολλούς αιώνες υπό την διακυβέρνηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εκτός από κάποιες σύντομες χρονικές περιόδους που λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς. Όταν η Βυζαντινή αυτοκρατορία ξαναπήρε τον έλεγχο της Χίου, αναγνώρισε την σημαντική στρατηγική θέση του νησιού. Έτσι, ξεκίνησε η οχύρωση της των ενδέκατο αιώνα και η κατασκευή του Κάστρου της Χίου. Το 1042 μ.Χ., ο Αυτοκράτορας Κων/νος Μονομάχος ξεκίνησε το κτίσιμο της Νέας Μονής στο σημείο που είχε βρεθεί η εικόνα της Παρθένου.

Ευγένιος Ντελακρουά - Η σφαγή της Χίου

Μετά από μια σειρά επιδρομών, όπως αυτή των Βενετών, η Χίος καταλαμβάνεται από τους Γενουάτες το 1346, οι οποίοι ήταν μια ανερχόμενη δύναμη. Για δύο ολόκληρους αιώνες το νησί παρουσίαζε πρόοδο. Οι Γενουάτες, αν και καταπίεζαν τους ντόπιους, οργάνωσαν το εμπόριο μαστίχας και έφεραν στη Χίο τη καλλιέργεια εσπεριδοειδών, ενώ οι Γενουάτες κατάφεραν να κρατήσουν τους Τούρκους μακριά από τη Χίο μέχρι το 1566, οπότε και οι Τούρκοι κατακτούν το νησί. Οι καταπίεση του λαού συνεχίζεται, αλλά οι νησιώτες κρατούν τα προνόμια τους χάρη στη παραγωγή μαστίχας. Κατά την Τουρκική κατοχή, υπήρξε σφαγή των νησιωτών μετά από μια εξέγερση το 1822, η οποία έχει απεικονιστεί από τον Eugène Delacroix. Ο Τουρκικός στόλος έκαιγε και κατέστρεφε τα πάντα για 15 μέρες, προσπαθώντας να παραδειγματίσει τους υπόλοιπους Έλληνες. Στην ιστορία έχει μείνει η καταστροφή της Τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη. Λίγη Χιώτες επέζησαν της λεηλασίας και έκαναν προσπάθεια να ξαναχτίσουν το νησί το 1832.

Τελικά η Χίος ελευθερώθηκε το 1912 και έγινε κομμάτι της ανεξάρτητης Ελλάδας. Κατά το Β'΄Παγκόσμιο Πόλεμο οι Χιώτες πολέμησαν κατά των Γερμανών ενώ το νησί απελευθερώθηκε μαζί με την υπόλοιπη Ελλάδα το 1944.

[Επεξεργασία] Γεωγραφία

Η θέση της Χίου στον ελληνικό χάρτη

Η Χίος είναι το πέμπτο κατά σειρά μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και το εμβαδόν του καλύπτει 904 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Βρίσκεται στο βορειοανατολικό Αιγαίο λίγα χιλιόμετρα μακρυά από τα παράλια της Μικράς Ασίας και ανήκει στο σύμπλεγμα των νησιών που σχηματίζονται στο Ανατολικό Αιγαίο και στο οποίο συμπεριλαμβάνονται εκτός της Χίου, η Λέσβος, η Λήμνος, η Σάμος, η Ικαρία και ο Άγιος Ευστράτιος. Πρωτεύουσα είναι η πόλη της Χίου, γνωστή και σαν χώρα. Εκεί βρίσκεται και το κύριο λιμάνι του νησιού.

Ο νομός Χίου αποτελείται από τα νησιά Ψαρά, Αντίψαρα και Οινούσσες. Διαιρείται διοικητικά σε δέκα δήμους, αυτούς του Αγίου Μηνά, Αμανής, Ιωνίας, Καμποχώρων, Καρδαμύλων, Μαστιχοχωρίων, Οιννουσσών, Ομηρούπολης, Χίου και Ψαρών. Ο μεγαλύτερος από αυτούς είναι ο δήμος Μαστιχοχωρίων ο οποίος καταλαμβάνει σχεδόν όλο το νότιο τμήμα του νησιού και αποτελείται από τα χωριά Mεστά, Oλύμποι, Πυργί, Eλάτα, Λιθί, Bέσσα, Αρμόλια, Kαλαμωτή και Πατρικά. Έδρα του είναι το Πυργί. Η Χίος έχει συνολικά 52 χωριά.

Το έδαφος της Χίου είναι κατά το κύριο μέρος του ορεινό, ενώ μόνο στα Νότια και Ανατολικά του νομού σχηματίζονται κάποιες πεδινές εκτάσεις. Στα βόρεια της Χίου βρίσκεται η οροσειρά Πελιναίο με ψηλότερη κορυφή τον Άγιο Ηλία (1.297 μ.). Στην Χίο δεν υπάρχουν ποτάμια ενώ το μήκος των ακτών της φτάνει τα 213 χλμ. Το νησί είναι γνωστό για το γραφικά του τοπία αλλά και για το εύκρατο μεσογειακό κλίμα με ήπιους χειμώνες και με σπάνιες βροχές το καλοκαίρι. Οι άνεμοι συνήθως πνέουν βόρειοι-βορειοδυτικοί και η θερμοκρασία κυμαίνεται στους 28-29 βαθμούς κελσίου.

[Επεξεργασία] Ταυτότητα

Η Νέα Μονή είναι ένα τοιχογραφημένο μοναστήρι το οποίο χρονολογείται απο την εποχή του Κωνσταντίνου του 9ου, ενώ έχει χαρακτηριστεί και σαν μνημείο εθνικής κληρονομιάς.
Σύμφωνα με ένα σενάριο, η Χίος είναι η γενέτειρα του Όμηρου καθώς και των μαθηματικών Ιπποκράτη και Οινοπίδη.
Η Χίος είναι η πατρίδα των μεγαλύτερων εφοπλιστικών οικογενειών, όπως αυτές των Λιβανού, Χανδρή, Λό, Λεμού, Πατσού, Πατέρα, Φαφαλιού, Τσάκου,Φράγκου και Ξυλά.
Η Χίος περιστοιχίζεται από τα αδελφά νησιά Οινούσσες και Ψαρά, από όπου και κατάγονταν ο Κανάρης, γνωστός από την επανάσταση για την ανεξαρτησία.
Πολλοί υποστηρίζουν πως η Χίος είναι η γενέτειρα του Χριστόφορου Κολόμβου. Ο Κολόμβος φαίνεται να ήξερε πολλά για το νησί, καθώς πολύ συχνά έγραφε για αυτό στα ημερολόγια του. Στο χωριό Πυργί, υπάρχει το σπίτι του Κολόμβου, απο οπου συγκέντρωσε και Χιώτες ναυτικούς, προκειμένου να ξεκινήσει το ταξίδι του προς τις "Ινδίες".Επιπρόσθετα, το "Κολόμβος" είναι ένα ιδιαίτερα συνηθισμένο επώνυμο στη Χίο.
Η Χίος είναι και η γενέτειρα σημαντικών ποιητών της σύγχρονης εποχής, όπως των Γιώργου Διλβόη, Νίκου Γιαλλούρη, Δημήτρη Βάρου και Ματθαίου Μουντέ.
Η βιβλιοθήκη του Κοραή στο νησί της Χίου είναι μια από τις πιο σημαντικές στην Ελλάδα. Στην συλλογή της υπάρχουν 95000 τόμοι.
Η πόλη του Βροντάδου (Ομηρούπολη) είναι το σημείο στο οποίο λαμβάνει χώρα μια μοναδική γιορτή κατά την Ανάσταση του Θεανθρώπου το Πάσχα, ο ρουκετοπόλεμος, κατά τον οποίο οι κάτοικοι μαζεύονται στις εκκλησίες των δύο ενοριών,της Παναγίας Ερυθιανής και του Αγίου Μάρκου, από τις οποίες εκτοξεύουν χιλιάδες χειροποίητα βεγγαλικά προς την αυλή της αντίπαλης εκκλησίας την στιγμή της Αναστάσεως.
Η Χίος είναι ο τόπος γέννησης του İbrahim Ethem Pasha ο οποίος είχε πολλούς απογόνους, ένας από τους οποίους είναι ο ζωγράφος Osman Hamdi Bey.