Elparolo de Esperanto
El Vikipedio
EdE-E - Gramatiko de Esperanto
Elparolo de Esperanto. La elparolo en E estas fonetika, t. e. al unu litero respondas unu sono kaj reciproke. Tamen ĉi tiu principo ne estas absoluta.
Ĉe la konsonantoj oni devas zorge atenti pri la klara prononco, kaj ne konfuzi la konsonantojn voĉajn (b, d, g, ĝ, ĵ, v, z) kun la respektivaj senvoĉaj (p, t, k, ĉ, ŝ, f, s). Tamen, ĉe la renkontiĝo de konsonantoj voĉa kaj senvoĉa, estas neevitebla, precipe en rapidaparolo, la sonkonformiĝo de unu el ili; ekzemple- ekdanci (egdanci), okdek (ogdek), ekzisti (egzisti aŭ eksisti).
Ĉe la vokaloj oni havas diferencojn laŭ longo kaj fermiteco. La akcentaj vokaloj estas iom pli longaj kaj iom pli malfermitaj; ekzemple en ama la unua a estas pli longa kaj pli malfermita ol la dua. Tio estas tute natura fenomeno, ĉar sur akcenta vokalo oni emas pli longe ripozi kaj aliflanke longan vokalon oni nevole prononcas iom pli malferme. Sed se la akcentan vokalon sekvas pli ol unu konsonanto la longeco, estas donita jam per la konsonantoj mem, do la vokalo estas mallonga (kaj sekve ankaŭ fermita); ekzemple en grando la a estas pli mallonga ol en amo, kvankam la silabo and estas same longa, kiel la silabo am. Krome ekzistas vortoj (mia, via, lia, ŝia, ĝia, nia; ili; unu, apud, super: do pronomoj kaj prepozicioj), kies akcenta vokalo estas prononcata mallonge; ĉi tiuj estas la duonakcentaj vortoj, aŭ enklitikoj; se ili sekvas en versoj akcentan vokalon senpere, ili tute perdas sian akcenton, kaj estiĝas ŝvebo (v. Ritmo.)
Ni do havas en E vokalojn akcentajn longajn (amo, bela) kaj mallongajn (granda, mia, ili).
La senakcentaj vokaloj estas mallongaj. Sola escepto fariĝas, se en kunmetita vorto apudiĝas du akcentoj. Tiakaze la akcento de la unua vorto perdiĝas, sed ĝi estas markita per la longego de la vokalo; ekzemple en di-servo la silabo di estas senakcenta, sed longa. Ĉe kelkaj ofte uzataj vortoj tamen forviŝiĝas ĉi tiu distingo ekzemple en la vorto aliloke la ,l' prononciĝas mallonge.
Ĉi tiu prononcmaniero estas neapriorie fiksita, sed ĝi estiĝis kiel rezulto de evoluo. Ĝi ne estas ankoraŭ senmanke obeata, sed la diverĝoj estas okazaj kaj ŝajnas esti influitaj sole de naciaj elparolkutimoj. La sola unueca sistemo, starigebla per la zorga komparado de la elparolo de l' diversnaciaj E-istoj, estas la supre skizita prononcmaniero.
Literaturo: Privat: Historio de E. p: 68. Eugen Wüster (Germ. E-isto, jun. 1923); Karl Minor (E-Deutsches Handworterbuch p: 195); Paul Nylén (Sonoj kaj vortoj de E: 1930); Krysta (Pri prononcado en E; t931); L. Thomson (L. M. 1931. p: 121); Paul Nylén (L. M. 1931. p: 197); Bulthuis (L. M. 1931. p: 227); Kalocsay: (L M. 1931. p: 14; 121, 197, 227, Lingvo Stilo Formo p: 116); Totsche (De paĝo al paĝo, p : 83), Waringhien (Parnasa Gvidlibro, p: 17). KALOCSAY.
