Piteas
Wikipedia(e)tik
Piteas (Πυθέας, K. a. 380-310) Massiliako greziar merkatari eta esploratzailea zen. Europa mendebaldean, ozeano Atlantikotik, bidai bat egin zuen k. a. 330-320 bitartean, eta gauerdiko eguzkia, aurora boreala eta Ipar Poloko izotza deskribatzen eta Britania eta herri germaniarrei buruz idazten lehenengoa izan zen.
[aldatu] Bidaia
Piteasek bere bidaiak Ozeanoan izeneko liburu batean idatzi zituen. Liburua urteen ondorioz desagertu egin da eta bakarrik beste idazle batzuk erabili dituzten esaldiak geratu dira. Polibio eta Estrabonek Piteasek bere bidaia asmatu zuela leporatu zioten, baina egia esan, hainbat gauza alde batera utzita, kontatzen diguna oso sinesgarria da. Izan ere, hainbat asmakuntza egin zituen, hala nola Ilargiaren faseak, hauek mareetan zeukaten eragina (lehen Poseidon jainkoari egotzita mareen gorabeherak)... eta hauetan baliatuz distantziak kalkulatu eta Ipar-Izarraren kokalekua erabiliz latitudeak kalkulatu zituen, zehaztasun handiz gainera. Pytheas ez zen lehenengoa izan Ipar Itsasoko urak nabigatzen, izan ere iparraldeko arrantzaleek exploratuak ziren jada. Gainera erromatarrek diotenez Piteas baino lehenago eginiko bidaia egin zuen beste greziar batek.
Ez daukagu Massiliatik noiz abiatu zen daturik, baina seguraski Gibraltargo itsasartea gauez igaroko zuen izan ere kartagoko gizonek igarobidea oztopatzen zutelako. Iberiar penintsula eta Frantziako kostaldea zeharkatu ondoren, itsas-gizona irletara iritsi zen. Piteasek Britaniar uharteei Prettanike izena jarri zien, izan ere hango biztanleak tatuatuak eta margotuak zeudelako.
Honen ondoren 6 egun eman zituen iparralderantz eta Thule izeneko irla batekin topatu zela uste da. Bertako lurraldea, ustez gaur egungo Islandia, nekazal lurrak ziren, frutarbola eta ezti askorekin.
Handik egun bat iparraldera itsasoa izotz bihurtzen delarik Piteasek handik haratago ez dagoela ezer deskribatzen du, ez aire, ez ur, ezta lurrik ere. Adituek uste dute Ipar Poloko izotzarekin aurkitu zela, eta izotza deskribatzeko ezereza erabiltzen duela. Plinio Zaharrak dioenez ondoren Ipar Itsasoan murgildu zen, ambarezko uharte batekin aurkituz, Abalus uhartea.
Iparraldeko Germaniar herriak izendatu eta Danimarkako kostaldea zeharkatu ondoren Piteas hara joan zen lekutik itzuli zela uste da, Europako mendebaldeko kostaldetik.
