تی‌ان‌تی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
تری‌نیتروتولوئن یا تی‌ان‌تی (TNT) یا تروتیل یک مرکب هیدروکربن معطر بلوری و زرد رنگ است که در ۳۵۴ درجه کلوین ذوب می‌شود.
تی‌ان‌تی ماده منفجره است که سرعت انفجار آن ۷۰۲۸ متر در ثانیه می‌‌باشد و در بسیاری از ترکیبات انفجاری بکار می‌رود. تی‌ان‌تی به‌وسیله نیتراسیون تولوئین C۶H۵CH۳ تهیه می‌شود و فرمول شیمیایی آن (CH۳(NO۲)C۶H۲) و نام آیوپاک آن ۲,۴,۶ Trinitromethylbenzene است.
[ویرایش] نشان ویژه
تری نیترو تولوئن کریستال‌های سوزنی شکل زرد کمرنگی است که می‌تواند در یک فضای بی هوا (خلاء) تقطیر شود. تی‌ان‌تی در آب بسختی قابل حل است؛ بیشتر در اتر و استون، بنزين و پيريدين حل می‌شود. به دلیل پائین بودن نقطه ذوب تی‌ان‌تی در ۳۵/۸۰ درجه سانتیگراد می‌توان آنرا در آب گرمکن ذوب کرد و به آن شکل داد. تی‌ان‌تی سمی است و تماس آن با پوست می‌تواند تولید آلرژی و واکنش انفعالی شدید تولید کند، این واکنش شدید پوست را به رنگ زرد متمایل به نارنجی در میاورد. • قابلیت ذوب در آب: ۱۳۰ میلی گرم / لیتر در ۲۰ درجه سانتیگراد • در بخار تحت فشار: ۲۰ درجه سانتیگراد ۵/۱ – ۶ mbar • سرعت انفجار: ۶۷۰۰ -۷۰۰۰ میلی / ثانیه ۶۹۰۰ میلی/ثانیه (چگالی: ۱/۶ گرم/سانتیمترمکعب • تست با حافظ سرب: ۳۰۰ میلی لیتر / ۱۰ گرم • حساسیت ضربه زنی: ۱۵ Nm (۱/۵ کیلو در متر)
[ویرایش] میزان سمی بودن
برخی آزمایش های زمینی نظامی با ماده تی‌ان‌تی آلوده است. تی‌ان‌تی تا حد زیادی سمی است. می‌تواند از راه پوست جذب شود و موجب سوزش و آزردگی پوست می‌شود و لکه‌ای زرد رنگ متمایل به نارنجی از خود باقی می‌گذارد. در جریان جنگ جهانی اول کارمندان امور دفاعی و مهمات که مواد منفجره را دست می‌زدند پوست آنها به رنگ زرد روشنی در آمد که در اصطلاح به "دختر قناری" یا به صورت ساده "قناری" خوانده شدند که در معنی کارگران امور دفاعی را تشریح می‌کرد. تی‌ان‌تی در نهایت موجب تغیر رنگ موی زنجبیلی به سبز می‌شود. در سال ۱۹۱۶ دولت بریتانیا در مورد زنان کارگر که در زرادخانه سلطنتی حومه لندن بنام وولویچ کار میکردند متوجه این نکته شدند که ۳۷% آنان از یک درد بسیار شدید رنج میبرند و اشتهای آنها شدیدا کم شده و گاهی تهوع و برخی هم مبتلا به يبوست می‌شوند، ۲۵% آنان از ناراحتی های پوستی شدید رنج می‌بردند و ۳۴% آنان متوجه تغیر در عادت های ماهانه خود شدند. پیش از اینکه ماسک های گاز و محافظ های پوست شناخته شده باشد صدها کارگر دچار مرگ های غیر قابل توصیف شدند. مردمی که در تماس با تری نیترو تولئن قرار گیرند و بیش از حد با آن در تماس باشند به کم خونی و یا آنمی های غیر عادی و ناراحتی های کبدی غیر قابل وصف دچار می‌شوند. خون و جگر آلوده شده و تورم جگر بروز میکند و ناراحتی های شدید دیگری بوجود می‌آید که قدرت دفاعی بدن را بشدت پائین می‌آورد، این رویداد در حیواناتی که ترینیتروتولئن را خورده ویا استشمام کرده باشند نیز دیده می‌شود. گواهی های زیادی در دست است که تی‌ان‌تی موجب اختلال در باروری تخم نر می‌شود و تی‌ان‌تی به احتمال قوی کارسینوژن (ماده تشدید کننده سرطان) است. مصرف تی‌ان‌تی موجب سیاه شدن ادرار می‌شود.
[ویرایش] تاریخ
تی‌ان‌تی اول بار در سال ۱۸۶۳ توسط یک شیمیست آلمانی بنام جوزف ويلبراند ساخته شده است، اما تاثیرات و اثرات آن تا سال ها بعد قابل درک نبود، بیشتر به این دلیل که بسیار مشکل بود تا آنرا منفجر کنند و علت دیگر اینکه کمتر از مواد منفجره دیگر قدرت داشت. بطور کلی چون با بخار آب یا آب گرم قابلیت ذوب شدن دارد می‌توان آنرا در جعبه یا هر شکلی ریخت. (ویتنامی‌ها از این روش استفاده کرده و در پوکه‌های خالی باقی مانده از مهمات آمریکائیان استفاده میکردند). همچنین میدانیم که به دلایلی حساس دیگر در سال ۱۹۱۰ انگلیس این ماده را از قانون مواد منفجره سال ۱۸۷۵ مبرا داشته و بطور کلی این ماده را جزو مواد منفجره به حساب نیاورده است چه درمورد ساخت یا انبار کردن آن. ارتش آلمان از این ماده برای پر کردن پوکه‌های نظامی در سال ۱۹۰۲ استفاده کرده است. این ماده قابلیت دیگری به آلمان ها میداد که بتوانند آنرا در جنگ جهانی اول در نیروی دریائی استفاده کنند. آنها گلوله‌هائی ساخته بودند که بتواند از دیواره ضد گلوله کشتی‌ها و ناوهای انگلیسی عبور کند، در حالیکه گلوله‌های انگلیسی به محض برخورد با پوسته ضد گلوله‌ها منفجر می‌شد و به این ترتیب انرژی آنها در بیرون از بدنه تانک یا ضد گلوله یا بدنه کشتی‌ها از بین می‌رفت. انگلیسی ها با گذشت زمان این ماده با جایگزین مایدایت (ماده منفجره‌ای که قسمت بزرگی از آن اسید پیکریک است) کردند. به این دلیل که نیاز به مواد منفجره در جنگ جهانی دوم افزایش پیدا کرد تی‌ان‌تی بارها با ۴۰-۸۰ درصد نيترات آْمونيوم مخلوط شد که ماده منفجره‌ای بنام آماتول را بوجود آورد. گرچه به اندازه تی‌ان‌تی قدرت انفجاری داشت ولی یک اشکال عمده داشت که بسیار نمگیر بود.
