پشتخه مرخاو
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
پُشتخه مرخاو نام پشته‌ای است در جنوب دهستان کوخرد ازتوابع بخش کوخرد شهرستان بستک و در غرب استان هرمزگان در جنوب ایران. پُشتخه واژه‌ای است در گویش فارسی لارستانی به ویژه گویش کوخردی و معنی آن پُشتُه است، ارتفاعی نه بس بلند از زمین، تل، یا تپه است. پُشتُه درست بهمان معنی نجد که ربوه و نجد ، توده، معمولا فلات گویند. همچنین در پارسی دری و در برخی گویشهای محلی هرمزگان بکار رفته‌است. این پُشتُه در جنوب نرگ مرخاو واقع شده‌است.
فهرست مندرجات |
[ویرایش] محدوده پُشتخه مرخاو
ازشمال پر بختیاری و «پر میان گپ» از جنوب «راه گروهی» ، و بون کوه زیر ، از مغرب گروهی مد عبدالرحیمی و تونه مصلی ، واز سمت مشرق به آودون علی محدود می‌گردد
[ویرایش] نقاط پیرامون پشتخه مرخاو
از سمت جنوب پُشتُه آبدان بزرگی وجود دارد که بنام «آودون مرخاو» معروف است، آبش برای شرب حیوانات استفاده می‌شود، نرگ مرخاو از سمت جنوب پشتخه مرخاو قرار دارد، در این نرگ درختان برکو (بنه) و کیهون و کلی وانجیر کوهی فراوان است. راه گروهی به بون کوه زیر در سمت مغرب نرگ واقع شده‌است، در نیمه راه و روی تپهٔ بلندی یک باب آب انبار (برکه) و یک خمره سیمانی برای ذخیره آب باران ساخته‌اند، کوه نوردان بر سر خمره و آب انبار هنگام صعود به بون کوه «بون کوه» اطراق می‌کنند. راه گروهی مالرو است. در نرگ مرخاو پرندگان مختلف کوهستانی فراوان است مخصوصاً عقاب وشاهین، بر فرای چک‌های بلند این نرگ در مواسم تخمگذاری لانه می‌سازند.
[ویرایش] محصولات
محصولات عمل‌آمده در پیرامون این پشته عبارت است از:
- قارچ صدفی.
- انغوزه.
- بنه.
- آویشن.
- مرو تلخ.
- پونه.
- اوستاقدوس (گیاهی خوشبو که با چای مصرف می‌شود).
- خاکشیر.
- مرو تلخ.
- کیون.
- بادام کوهی.
- مرو خوش .
[ویرایش] پوشش گیاهی
اغلب زمینهای پُشتخه مرخاو دارای قابلیت مرتعی است ومناسب‌ترین اراضی جهت استفاده‌های مرتعی وبرداشت علوفه محسوب می‌شوند. در اطراف وگوشه كنار پُشته درختان بزرگ و تنوهمندی وجود دارد مانند: کُور، کُنار، سُمر، سَلَم وغیره، در زمان قدیم مردمان كوخرد از هیزم این درختان برای پخت و پز وبرای تدفئه خانه هاشان استفاده می‌کرده‌اند، احيانا از تنه اين درختان ذغال نيز مى ساخته اند.
[ویرایش] حیات وحش
حیات وحش در پیرامون این پشته شامل :
- آهو.
- بز کوهی.
- پلنگ.
- یوزپلنگ.
- روباه.
- گرگ.
- خوک.
- کفتار.
- شغال.
- کبک.
- خرگوش.
- عقاب.
- شاهین .
- بادخور.
- قُمری.
- تيهو
- فاخته.
وصدها پرنده مختلف می‌باشد که متاسفانه امروزه به دلیل نبود نظارت کافی و شکار بی رویه و غیر مجاز، نسل اکثر این حیوانات در حال انقراض می‌باشد.
[ویرایش] زمین جوکار پشتخه مرخاو
در روی پشته زمین کشت دیم وجود دارد که در حدود ۸ من بذر افکن دارد، در این زمینها در مواسم باران جو و گندم کشت می‌کنند. در روی پشته دو عدد «خمره» (به گویش کوخردی «خُمَه») قدیمی نیز وجود دارد که از زمانهای بسیار دور در خاک کرده‌اند برای ذخیره کردن آب باران که بعداً در ایام کم بود آب، از آب این خمرها استفاده می‌نمودند.
[ویرایش] درخت و پرندگان
به علت فراوانی درخت کنار و تعداد محدودی از درخت سمر که در روی پشته وجود دارد مردم در سایه آنها اطراق می‌کنند. پرندگان مختلف کوهستانی نیز در موسم تخمگذاری در روی شاخه این درختها لانه می‌سازند. از پرندگان که در این پشته وجود دارند: قمری ، بادخور، کبک ، کراشکین ، بوکلو ، دلكو كوهى ، كبا سبزو، كبا زردو، مرو كوه، واشه ، ودیگر پرندگان کوهستان می‌توان نام برد.
[ویرایش] فصل زمستان و بهار
در فصل زمستان و بعد از باریدن باران گلهای زیبائی در روی پشته می‌روید، و در فصل بهار بعد از اینکه گلها شکوفه‌های خود را باز می‌کنند جلوه و زیبایی دیگری به پشته می‌دهند. گلهای «هلول» بارنگ بنفشه‌ای اش سرتاسر پشته را نیلگون می‌سازد و یک منظره دل‌انگیز و شاعرانه به وجود می‌آورد. همچنین خیر واَکال نیز یافت می‌شود. در فصل زمستان و بهار در آنجا خوردنی‌هایی مانند تُرُشُه و کُمپُر و مِیَل به گونه‌ای بسیار لذیذ درست می‌شود.
[ویرایش] گیاهان دارویی
بعد از باریدن باران در فصل زمستان و بهار گیاهان مختلفی در روی این پشته می‌روید، بویژه گیاهان دارویی مانند: استقدوس ، بَروز، پوده ، خارشتر ، خاکشیر ، دریمه، زرو، سره برزه، شربتو ، گنیس ، کریشکو، کمو، گل عالی عمر ، مروتهر، مرو خوش، و هوشه، وديگر گياهان داروئى كه به شكل غير قابل تصور در پيرامون پشتخه مرخاو مى رويد، همچنين در اين منطقه زنبورعسل نيز فراوان است، مخصوصاً در مواسمى كه باران زياد مى بارد وپشته سرسبز از گل ورياحين مى شود.
[ویرایش] پشتخه مرخاو و کوچ‌نشینی
در دوران گذشته پشتخه مرخاو محل کوچ‌نشین بوده‌است، ودر أیام مختلف فصول سال بعلت وفرت آب وغله وعلوفه دام کوچ‌نشینان، ایل ، وصحرا گردان با گله‌های گوسفند خود به این منطقه می‌کوچیده‌اند و در پیرامون این پُشتخه آباد اطراق می‌نموده‌اند. هنوز هم گاه وقتی صحرا گردها ودامداران در کنار چشمه های آب پُشتخه مرخاو ساکن می‌شوند و از آب وعلوفه فراوان اين پُشته استفاده می‌کنند. چند سال پیش یکی از خیرین یک باب آب انبار(برکه) و یک کاروانسرا در روی پُشته ساخته‌است، در فصل باران وبهار تعدادی گردشگران که به تفریح وگشت می‌روند از مرافق روی پُشته استفاده می‌نمایند. همچنین کوچ نشینان از آب شیرین برکه برای شرب استفاده می‌نمایند، در جنوب پُشته ته دره چند اصله نخل نیز وجود دارد وثمر آنها قابل استفاده صحرا گردان وکوچ نشینان است. در هنگان حشم‌نشین روی پُشته، پُشته آباد ورونق خاصی به خود می‌دهد وگردشگرانی که از پشتخه مرخاو دیدن می‌کنند وبه گشت وتفریح می‌روند از شیر و ماست گوسفندان ایل نشین‌ها نیز بهره‌ای می‌برند. جائی است بسیار عالى وبا صفا مخصوصاَ در فصل زمستان وبهار.
در این پشته تسهیلاتی مانند آب انبار (برکه) و نمازگاه هم وجود دارد و مردم برای گردش و تفریح (در اصطلاح محلی: طبخ) به این مکان باصفا می‌روند. آب انبار و نمازخانه در قسمت شرقی پشتخه مرخاو قرار دارند.
[ویرایش] نگاره
 گاترگ |
 خوتوک (قطاء) |
 گردو نيسو |
 وادى مرخاو |
 چشمه مرخاو |
 دره مرخاو |
 بلبل در مرخاو |
 پرنده بُوکلُو |
 لانهٔ بُوکلُو |
 گوشه‌ای از بشتخه مرخاو |
 لانهٔ پرنده دومیل |
 چشمهٔ مرخاو |
 بهار پشتخه مرخاو |
 لانهٔ پرنده بوکلو در پشتخه مرخاو |
 جوجهٔ پرنده بوکلو |
 پرندهٔ بوکلو |
 کبک پشتخه مرخاو |
 خیر دُمبل |
 تخم کبک |
[ویرایش] منبع
- محمدیان، کوخری، محمد. «به یاد کوخرد» ج۲. چاپ اول، دبی: سال انتشار ۲۰۰۳ میلادی.
