Domingo
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
O domingo é o sétimo día da semana. O nome "domingo" vén do latín dominicus (dies), ou "Día do Señor".
Índice |
[editar] Nomes noutras linguas:
| Lingua | Nome | Significado |
| Alemán | Sonntag | Día do Sol |
| Búlgaro | Неделя/Nedelia | O Día que non se Traballa |
| Catalán | Diumenge | Día do Señor |
| Checo | Nedìle | O Día que non se Traballa |
| Chinés Tradicional | 星期天/Xīng Qī Tian
星期日/Xīng Qī Rī |
Día do Paraíso
Día do Sol |
| Español |
Domingo | Día do Señor |
| Eusquera | Dominiko | Día do Señor |
| Francés |
Dimanche | Día do Señor |
| Holandés |
Zondag | Día do Sol |
| Inglés |
Sunday | Día do Sol |
| Irlandés | Dé Domhnaigh | Día do Señor |
| Islandés | Sunnudagur | Día do Sol |
| Italiano |
Domenica | Día do Señor |
| Noruegués |
Søndag | Día do Sol |
| Quechua |
Inti P'unchay | Día do Sol |
| Portugués |
Domingo | Día do Señor |
| Rumano | Duminica | Día do Señor |
| Ruso |
Воскресенье/Воскресный/Vaskresenia | ? |
| Xaponés |
日曜日/Nichiyoubi | Día do Sol |
[editar] O domingo na cultura popular
O mellor día para casar é o domingo. En Mourente (Pontevedra), para cura-la decipla (erisipela) rezan un ensalmo tres veces ó día durante nove días seguidos, pero se a bendición se bota o domingo antes da primeira misa vale polos nove días.
No ciclo do entroido e a Páscua merecen ser mencionadas os seguintes domingos:
O domingo barredoiro, borrallento, fareleiro ou farelento é o domingo de septuaxésima, momento no que comezan as festas do carnaval ou entroidadas. Chámase así porque os mozos botan farelos (salvado), feluxe (hollín) ou borralla (ceniza) ás mozas na roupa e na cabeza.
Síguelle o domingo corredoiro, de corredores, tamén chamado, en Cotobade, domingo de chicotes. Recibe o nome de corredoiro por se-lo día da corrida do galo. É o domingo da sexaxésima, domingo anterior ó de antroido. En Póboa de Trives, os pais que tiñan fillos na escola acostumaban regalarlle en tal ocasión un galo ó mestre, con ocasión do domingo corredoiro. Para escolle-lo rapaz que llo ía dar, enterraban o galo na terra, coa cabeza fóra, e tapándolle os ollos ós rapaces. Aquel que atopara o galo era quen llo daba ó mestre. Risco di que o mesmo costume tiñan en Allariz. Noutros lugares era este o día no que se corrían as olas, e de aí o nome de domingo oleiro. En Castro Caldelas corríanse as maulas, carreira entre veciños atados polas costas.
Vén despois o domingo de antroido ou de entroido, co que remata o tempo festivo e entra a cuaresma. É o domingo de quincuaxésima, precedente ó martes de entroido e mércores de cinza. Chámase tamén domingo lardeiro, polo moito que se comía nese día.
Finalmente, comezada xa a cuaresma, vén o domingo de piñata (ou, simplemente, a piñata). É o primeiro domingo de cuaresma e recibe o nome do baile que se celebraba, xa nun local pechado ó estarmos en cuaresma, cunha piñata pendurada do teito, chea de lambonadas diversas, e que tiñan que romper os asistentes ó baile, cos ollos vendados.
Xa na semana santa, cómpre mencionar tres domingos con nome propio.
Primeiro, o domingo de Lázaro ou domingo de paixón, quinto domingo de cuaresma, anterior ó domingo de ramos.
A seguir, o domingo de ramos, último domingo de cuaresma e co que comeza a Semana Santa, no que se conmemora a entrada triunfal de Xesús en Xerusalen.
No domingo de ramos levábanse á parroquia os ramos de loureiro ou de oliveira para ser benditos durante a misa. Noutros puntos de España son máis comúns as palmas.
En Betanzos e na comarca de Bergantiños teñen o costume de abendizoar as leiras para pedir a Deus fertilidade na terra e froito abondoso. Para iso, cando os veciños saen da igrexa o domingo de ramos, mollan unha póla de oliveira en auga bendita e rocían as beiras da leira. Outra práctica era deixar espetado no chan un gran ramo de loureiro, tamén bendito.
Para protexe-la casa nos días de tronada bótanse pólas de loureiro ó lume, loureiro que tamén tiña que ser bendito o domingo de ramos.
Para protexe-lo gando do mal de ollo poñen no pescozo do animal unha corda coa que se atara o ramo de loureiro bendito o domingo de ramos e na corda poñen un escrito ou un cacho de chumbo. E para librase da Santa Compaña había que facer no chan un círculo cunha vara de oliveira, preferiblemente bendita o domingo de ramos, e recitar este ensalmo: Fixen un circo co meu pau de oliva, que xa bendito por si acaso iba. E posto dentro del: -Eu te requero.
Remata a semana santa o domingo de pascua ou domingo de resurrección, no que conmemora a resurrección de Xesús. É o domingo inmediato ó primeiro plenilunio despois do 20 de marzo.
Fóra das datas anteriores, outro domingo afamado sería o domingo de Pentecostés, que celebra a chegada do Espíritu santo. É o quincuaxésimo día que segue ó da Pascua de Resurrección, e que vén caer entre o 10 de maio e o 13 de xuño.
[editar] Fraseoloxía
Día de festa
Día do Señor: domingo do Corpus.
Día feirado: día festivo, no que non se traballa.
Día santo. Pola contra, os días laborables denomínanse día solto, día de cotío, día de labor ou día de traballo.
Domingo lirón: nome ourensán do ouriolo ou vichelocrego. O nome procede das vistosas cores deste paxaro, que parece como vestido para un día de festa. Noutros lugares recibe os nomes de mingoleirón ou ringaleirón, probablemente procedentes daquel.
[editar] Refraneiro
Cando o ano entra en domingo, vende os boiciños e merca milliño.
Cando o domingo chove dispois da misa, a semaniña enteira vaise de risa.
Cando o domingo chove despois da misa, a semaniña enteira vaise en risa.
Cando o sábado chove e o domingo antes da misa, pola semana adiante verás que risa.
Día de Pascoa e domingo lardeiro, cada cadelo no seu palleiro.
Domingo de Lázaro collín un paxaro, e o día de Pascuas aseino nas ascuas.
Domingo de Ramos lava os teus panos, que na semana maior choverá ou quentará o sol.
Fai o raposo o sábado, con que o domingo non vaia a misa.
Home preguizoso, o domingo é afanoso.
Muller gobernadeira, domingo de Antroido lava a salgadeira.
Navidá en venres, sementa onde puideres, navidade en domingo, vende os bois e bótao en trigo.
O mariñeiro, o domingo, bo zapato e boa media, e o luns pola mañanciña vai descalzo pola area.
O que o domingo eu faría, todos me dín que xa non é día.
O sábado, día da Virxen e o domingo... de gardar.
Quen o sábado vai ó muiño, pouca folga ten o domingo.
Se chove o domingo antes da misa, leva toda a semana de risa.
Se o domingo chove arredor da misa, pola semana adiante verás que risa.
Tantas oe a raposa pola semana, que o domingo non pode ir a misa.
[editar] Cantigueiro
A vida do carreteiro, / non hai vida como ela, / a semana no camiño, / o domingo na taberna.
A vida do carreteiro / non hai vida como ela: / a semana no carreto / e o domingo na taberna.
Adios, martes d’Antroido,/ adios, meu amiguiño,/ hasta domingo de Pascua/ xa non como máis touciño.
Cando ha de ser domingo, / domingo, cando ha de ser, / cando ha de ser domingo, / miniña, para te ver.
Cásate Xan en domingo, / estarás o luns de voda / e o martes traballarás / para que folgue túa dona.
Cásate, Xan, en domingo:/ estarás o luns de voda,/ o martes traballarás,/ acabouse a festa toda.
Chamácheme moreniña, / éche do polvo da eira, / xa me verás o domingo / como a guinda na guindeira.
Chamácheme moreniña, / éche do polvo da eira, / xa me verás pra domingo / coma a guinda na guindeira.
Domingos é o meu amor, / a Domingos hei d'amar; / domingos son dias santos; / tódolos penso gardar.
Hoxe é sábado alegre, / mañán domingo trunfante, / pasado é lunes triste / para el pobre 'trabajante'.
O domingo fun á misa, / mirache para min e riche, / así a El Señor lle parezas / como a min me pareciche.
O mariñeiro o domingo / bo zapato e boa media, / o luns pola mañanciña / vai descalzo pola area.
Para o domingo que vén / lense as miñas moniciós / agora vanse acabando / as miñas murmulaciós.
Para o domingo que vén / sonche as miñas monicións, / con eso iranse acabando / tódalas marmuracións.
Perdín as miñas polainas / vindo o domingo da misa, / quen mas topou que mas volva / non sexan contos de risa.
Xaniño, Xaniño, Xan,/ perniñas de gavilán,/ andas engañando as nenas/ domingo pola mañán.
[editar] Días da semana:
Luns ~ Martes ~ Mércores ~ Xoves ~ Venres ~ Sábado ~ Domingo
