Gwadloup
From Wikipedia
Gwadloup se yon peyi ki sitye nan Lanmè Karaib.
|
|||||
| deviz nasyonal im nasyonal |
|||||
| lang jantile |
Kreyòl, Franse gwadloupéyen |
||||
 fizo orè : UTC -4 |
|||||
| istwa | |||||
| dekouvèt | |||||
| politik | |||||
| gouvènman |
repiblik |
||||
| kapital | Bastè (komin) | ||||
| pi gwo vil | Lapwent (komin) | ||||
 |
|||||
| divizyon |
|||||
| vwazen | Dominik, Matinik | ||||
| òganizasyon | ONI, IE | ||||
| jewografi | |||||
| sipèfisi (km²) dlo (%) frontiè (km) kòt (km) pli ro (m) pli ba (m) |
27 750 0,70 |
||||
 |
|||||
| ekonomi | |||||
| monnen - divizyon |
léwo |
||||
| PIB - total (US) - pa ab. (US) |
|||||
| endis yo - EDI - EPI |
|||||
| demografi | |||||
| popilasyon (ab.) dansite (ab./km²) lavi (zan) ne (‰) mòtalite (‰) mòtalite timoun (‰) alfabèt (%) an vil (%) |
453 000 èstimasyon 2005 |
||||
| endèks | |||||
| kòd | |||||
| kòd ISO | |||||
| endikatif yo - entènet - telefonik - radyofonik |
.gp |
||||
| nòt | |||||
Non a Gwadloup vé di pitèt rivyè a loup, adan Virgen de Guadelupe adan Extremadura koté Espangn. Gwadloup, son piti awchipèl adan lé piti zantiy adan Lamè Karaib. Kò a ay sityé koté 600 kilomèt pi ho ki lamérik di sid é 600 km pi à dwèt ki Ayti. Pwémyé non ay sété calaou çaera pi apwè Karukéra, ki vé di lil ki ni on bèl lanmè.
Contents |
[edit] Istwa
Sété two san zan avan Jési Kwi vin fèt ki moun Arawak vini rété an Gwadloup - yo sété lé prémyé moun ki rété la é yo sété on pèp ki pa té ka goumé. Pou viv yo té ka péché é kiltivé. Mé o witième syèk moun Vénéziéla vini an Gwadloup é tchouyé tout Arawak. Yo krié Gwadloup Kaloukaera ki vé di (pitèt) : lil ki ni pyégommyé oben lil ki ni on bèl lanmè an lang a yo.
Sé Christophe Colomb ki fè léwop dékouvè Gwadloup, jou 14 novanm 1493 pannan dézyèm voyaj-ay. Moun la Fwans vin kolonisé Gwadloup an 1635 é tchouyé tout Zindyen Karaïb pas yo pa ka rivé mété yo an esklavaj. Sé pou sa yo méné esklav dépi lafwik pou kiltivé kann a sik ki té pi gwo pwodiksyon a la Gwaldoup. Lè moun Fwans aboli lesklavaj, pwès tout zansyen esklav réfisé travay ankò an chan kann. Sa obligé sé plantè-la angagé 42000 Zindyen denn ant 1854 é 1889. Yo té ni kontwa mé plantè la té ka byen san fouté: yo pwan bon kou é an plis ansyen esklav té ké mal gadé yo, mal palé yo é mal palé ba yo. Mé sé yo ki sové plantasyon é yo méné épi-yo nouvo jan pou manjé, abiyé kò la é palé.
Jòdijou, pèp a Gwadloup sé on mélanj a Amérendyen, Ewopéen, Afwiken é Zindyen ki kréyé on kilti kréyòl.
[edit] Jan Gwadloup dirijé
Gwadloup son lil lé zantiy mé sé osi on koté a la Fwans. Gwadloup sé on réjyon fwanzèz é on dépawtéman fwansé. Pi gwan vil la sé la pwent mé kapital la sé Bastè. Evé Matinik ki 150 km pi ba é évé Giyann yo ka fé lé départements français d'Amérique (DFA).
An lanné 2003, yo sonjé mété on nouvo jan pou jéré Gwadloup, yo té vé fè on sèl biten évé régyon la é dépawtéman la mé biten la foukan a tè lè pèp la di awa adan on gwan voté. Mé Sen Bawtélémy é Sen Mawtin di wi, sa y fèt yo pé ké adan Gwadloup ankò mé yo ké endépendan di la Gwadloup.
Kon Gwadloup adan la Fwans é la Fwans adan Léwòp, Gwadloup adan Léwop kon région périphérique, on péi ki lwen mèm. E pas sé on péi ki lwen mèm, i pé chanjé lwa a Léwop ki nowmalman pou tout Léwop.
[edit] Politik
[edit] Jan Gwadloup ka sanm (jewografi)
la gwadloup ka sanm on papiyon
[edit] Ekonomi a Gwadloup
- Air Caraïbes, son konpani ka vé zavyon volé é sé on konpani gwadloup.
[edit] Pèp Gwadloup
[edit] Kilti
[edit] Lyann
Categories: Il | Gwadloup
