Xetên avestayî
Ji Wîkîpediya
Îraniyan ji bilî tîpên bizmarî elfabeyeke din a bi navê "Alfabeya Avestayî" jî hebûne. Ew alfabeya ku 44 tîpên wê hebûn ji aliyê rastê ve bo aliyê çepê dihate nivîsîn.
Ev alfabe di her warî de bi pêş ketibû û tu kêmasiyek tê de nedihat dîtin. Pirtûka pîroz "Avesta" bi vê xetê hatiye nivîsîn. Hemû şareza û rojhilatnas li ser vê baweriyê ne ku zimanê Avestayê ew ziman e ku Med pê axivîne. Mamoste mihemed Teqî Behar di berhema xwe ya bi navê "Rêbaznasî", rûpela 65'an de dibêje: "Alfabeya bizmarî ya medan" 42 tîp bûne ku ji wan tîpan 36 tîp ji tîpên bizmarî yên aşûriyan wergirtine û 6 tîpên din jî bi xwe danîne ser û xebitandine.
Piştî ku Hexamenişî hatine ser kar û bûne deshilat, wan jî ew alfabeya medan bi kar aniye û li ser keviran bi tîpên medî nivîsandine.
Pêwist e bê gotin ku Dewleta Medê bi destên parsiyan û Kûrişê Pars têk çû û dema ku wan dît cih û warê medan ji yên wan xweşiktir in hewl dane xwe ku wan cih û warên medan xerab û kavil bikin, her wiha nakokiyên di nav medan de bûne sedem ku ew bigihîjine armanca xwe û bi ser bikevin. Heredot ku berî mîladê di sala 450'yan de li Rojhilata Navîn û Îranê geriyaye, dibêje:
- "Ez çûme Îranê û min dîtiye ku nav û bang û cih û warên medan di nav gel de kêm deng vedaye û gelê bûyerên berê di bîra gel de nemabûn? bi baweriya min reng e hemû şûn û war û kevirên nivîsî yên medan ji holê rakiribin û êdî tiştek di dest de nemabe."
