Alter Zürichkrieg
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Alte Zürichrieg« |
 |
Dialäkt: Züridütsch (See) |
Dr Alti Zürichrieg oder au Toggeburger Erbschaftschrieg hät zwüsched 1436 und 1450 i dr Schwiiz schtattgfunde.
1436 isch dr Graf Friedrich VII. vo Toggeburg gschtorbe. Wil er chinderlos gsii isch und keis Teschtament hinderlaa hät, händ sich di eidgenössische Ort Züri und Schwyz ums Erb gschtritte. Mit beide hät dr Friedrich VII. vor siim Tod Bündnis und Burgrecht abgschlosse. Dr Zürcher Bürgermeischter Rudolf Stüssi hät d Grafschaft Uznach und d Herrschaft Gaschter erwerbe welle, um Zuegang zu de Bündner Päss z überchoo. 1438 hät dr Ital Reding d. Ä., Landammä vo Schwyz und Gegeschpiler vom Rudolf Stüssis ums Toggeburger Erb, d Herrschaft Gaschter bsetze laa, woruuf Züri e Chornschperri gege Schwyz und Glarus verhänkt hät. Druuf isch 1440 Schwyz und Glarus is mit Züri verbündete Sargans iimarschiert. Wil Züri e Vermittlig vo de übrige eidgenössische Ort abglehnt hät, händ sich die uf d Siite vo Schwyz und Glarus gschlage. Bis 1443 händ jedes Jahr Truppe vo de Waldschtätt d Zürcher Landschaft verwüeschtet. Zürcher Truppe sind bis Pfäffike SZ marschiert, händ sich aber aagsichts dr eidgenössische Überlegeheit wider zruggzieh müesse. Schwyz hät di zürcherische Höfe Feusisberg, Freiebach und Wollerau eroberet. 1440 hät Züri en Waffeschtillstand schlüüsse müesse, wil siini Chräft erschöpft gsii sind.
1442 hät dr Rudolf Stüssi mit em düütsche König Friedrich III. us em Huus Habsburg es Bündnis gschlosse, um doch no zu de aagschtrebte Erwerbige i dr Linthebeni z choo. Dr Stüssi hät em Friedrich di 1424 erworbeni Grafschaft Kyburg (mit Uusnaahm vo de Gebiet weschtlich vo dr Glatt, wo vo dänn aa Neuamt gnännt worde isch) und hät em Habsburger freii Hand gwährt, de Aargau zrugg zerobere, gege s Verschpreche, s Toggeburg und d Grafschaft Uznach z chaufe und Züri z übergeeh. De Friedrich III. hät usserdem es Heer zur Verteidigung vo Züri under zwei erfahrene Heerführer here gschickt, dr Hans vo Rechberg und dr Thüring vo Hallwil.
Us Empörig über s Bündnis vo Züri mit em «Erzfeind» Habsburg händ Schwyz, Glarus und di übrige eidgenössische Ort Züri und siim Bundesgnosse de Chrieg erchlärt und händ Bremgarte und Bade eroberet. Bi dr Schlacht bi St. Jakob a dr Sihl händs en Siig errunge, dr schtriitbari Bürgermeischter Stüssi isch uf em Schlachtfeld gschtorbe. Züri hät aber trotzdem uf em freie Bündnisrecht und uf e Rückgaab vo de Höfe und siim Aaschpruch uf Uznach beharrt. Nach acht Mönet Waffeschtillschtand isch 1444 dr Chrieg wiiter gange. Nach dr Eroberig vo Griifesee und siinere Burg und dr Hiirichtig vo dr Bsatzig, em Mord vo Griifesee, hät d Belagerig vo dr Schtadt Züri und vom habsburgische Rapperschwiil aagfange. Debii sind au Chriegsflöss vo de Eidgenosse uf em Zürisee zum Iisatz choo.
I dere verzwiiflete Situation hät dr Friedrich III. de französisch König Karl VII. um Hilf bete. Der hät s Heer vo de Armagnake (benannt nach ihrem Füehrer Graf Bernhard vo Armagnac) uf Basel geschickt. Züri hät dänn Brugg überfalle, um de Armagnake de Weg über d Aare freizmache. Druuf isch d Schlacht bi St. Jakob a dr Birs gfolgt. D Armagnake händ die a dr Birs liegende Dörfer bsetzt. D Eidgenosse händ e Vorhuet überwältiget und sind nachher übermüetig über de Fluss gschtürmt, wo si vo dr französische Hauptmacht besiegt worde sind. D Armagnake händ aber ebefalls schweri Verlüscht erlitte und sind – offebar schockiert dur di unkonventionelli Chriegsfüehrig vo de Eidgenosse – abzoge.
Dr Friedrich hät dänn im Früehlig 1446 nomal versuecht, en Aagriff uf d Eidgenosse z füehre, siis Heer isch aber bi Ragaz am 6. März 1446 gschlage worde. Bereits im November 1444 händ Vermittligsversüech vom Bischof vo Basel, vom Komtur vo de Johanniter zu Wädischwiil, vom Basler Konzil und de Kurfürschte iigsetzt. Aber erscht em dur de rheinische Pfalzgraf uf Konschtanz iiberuefene Friedeskongress isch es glunge, d Iischtellig vo de Findseligkeite z erreiche (12. Juni 1446).
D Friedesverhandlige sind erscht 1450 zum definitive Abschluss choo. Züri hät de Bund mit em Friedrich III. löse müesse und hät defür bis uf d Höfe siini Gebiet zrugg überchoo. Di umschtritteni Grafschaft Uznach und d Herrschaft Gaschter sind Schwyz und Glarus als gmeini Herrschafte zuegfalle.
Lueg au: Gschicht vo dr Schtadt Züri, Toggeburger
[ändere] Weblink
Dr Artikel basiert uf ´ra freie Ibersetzung vum Artikel „Alter Zürichkrieg“ us dr dytsche Wikipedia. E Lischte mit de dörtige Autore kasch dörte aluege
