Cookie Policy Terms and Conditions Karl Valentin - Wikipedia

Karl Valentin

Aus Wikipedia

Der Àrtikl is im Dialekt „Obaboarisch“ gschriem worn.


A Karl Valentin-Briafmarkn 2007
A Karl Valentin-Briafmarkn 2007

Da Karl Valentin (* 4. Juni 1882 z Minga; † 9. Februar 1948 in Blanegg bei Minga; eigndliech Valentin Ludwig Fey) war a boarischa Komika, Kabarettist, Autor und Fuimproduzent. Mid seim dialegdischn Humor hod a mehras spadare Künstler inspiarierd, wia z. B. an Berthold Brecht, an Loriot und no fui Andane.


Inhaltsverzeichnis

[dro werkln] Am Valentin sei Stil, Humor und Tragik

Karl-Valentin-Brunnen aufm Viktualienmarkt, 2004
Karl-Valentin-Brunnen aufm Viktualienmarkt, 2004

Ois Kabareddisd und Komigga war a am Dadaismus und am Exbressionismus zuagwend. Sein Humor hod a bsondas üba sei Sprochkunst gschaffn. Da Valentin hod sein Sprochwitz mid seina Persönlichkeid durch slapstikartikge Einlogn undastützt - er hod a lange hogare Figur khobt. De leid im Publikum ham sogar meisdns scho glachd, wo a grod earst auf Bühne kemma is, aba des war gar ned sei Absicht und des woid a eigndlich gar ned. De pessimisdischn und tragischn Inhoiddä vo seina Komik san auf Sachan ausm Oidog aufbaud, de a zum Deil seiba dafahrn hod.

Am Valentin sei wichtigste Bünhnabardnarin is d' Liesl Karlstadt gwesn. Mit ihra zam hoda 1911 z Minga sein Durchbruch gschafft. Ab do hams recht oft zammad Skeddche gschbuid.

Da Valentin hod a Aussteiung ("Panoptikum") für gruslige und sinnfreie Sachan (z. B. a Hungaturm und a Glasl Berlina Lufd) ghobd. Des hod aba ned rendierd und hod eahm und d' Liesl Karlstadt finanziell ruinierd.

Seiba hod sie da Valentin Humorist, Komigga und Stückeschreiba gnennd. Seine Bewundara betrachdn eahm ois den earsdn deidschsprochign Pop-Kinsdla vom 20. Jahrhundad. Sei akkusdischs Gsamdwerk is aba erst 55 Jahr nach seim Doud rauskemma (auf acht CDs beim Label Trikont, zamma mid am 150-seidigm Buach mit Texde vom Herbert Achternbusch und vom Christoph Schlingensief).

[dro werkln] Lehm und Karriere

[dro werkln] Jugnd

Da Karl Valentin is 1882 auf d Weid kemma. Er war a oanzlkind, wei sei Schwesda und sei zwoa Jahr eidara Bruada kurz nach seina Geburt gschdorm san. Sei Kindheid hod a in da Mingana Vorstod Au zuabrochd. Auf da Voigsschui wara vo 1888 bis 1895, und de hod a spada ois Zuchthaus bezeichned. Er hod a Lehr ois Schreina und Dischla gmachd und is bis 1901 Facharbeida gwesn. Zu dea Zeid hod a ersde effadliche Aufdridde ois Vareinshumorist absoivierd.

[dro werkln] Ab 1902

1902 is a as ersde moi ois Karl Valentin aufdreddn, des war am Varieté Zeughaus z Nianberg. Ois dann im seibn Jahr sei Vadda gschdoam is, hod a zamm mid seina Muadda de Speditionsfirma Falk & Frey übanomma. De Spedition is aba 1906 bleidde ganga und na is a mid seine Muadda in ihra Heimadstodt Zittau in Sachsen zong.

1908 is a nach anna erfoiglosn Tournee durch mehras Stedt zruck nach Minga. Do hod a an Blodz an da Voikssängabühne im Frankfuhrda Hof griagt, wos eahm aus seine Geidnöte rausghoifn hod. 1911 hod a d' Elisabeth Wellano kennaglearnd, de ois Liesl Karlstad sei Bühnabardnarin gwoarn is.

1912 hod a sie a eigns Fuimstudio in Minga eigricht und hod vo do weg in ungefähr 40 Kuazfuime gschbuid. 1929 hod a sein ledzdn Stummfuim drahd (Der Sonderling).

1922 hoda zammad midm Berthold Brecht, der wo a guada Freind vo eahm war, dem sei Werk Trommeln in der Nacht a de Münchna Kammerspiele parodiert. Schbada hod da Valentin a Haubdroin in dem seim surrealistischn Fuim Mysterien eines Friseursalons gschpuid, neba da Liesl Karlstadt. Ned nur da Berthold Brecht, sondan a da Kurt Tucholsky und da Alfred Kerr ham zu de bekanndn Leid geard, de wo da Karl Valentin mit seina Sprochagrobatik beeindruckt und beeinflussd hod.

[dro werkln] Ab 1931

1931 hod da Valentin a eigns Theadda in da Leoboidstraß z Minga eröffned. Des hod a nach acht Wocha aba wieda zuagmacht, wei a se ned mid de Brandschutzverordnunga obfindn woid. Sei Panoptikum für Nonsens hod a 1934 eröffned, des hoda aba a scho nach zwoa Monad wieda zua macha miassn. Des hod eahm und da Lisl Karldtadt eahnare gsamdn Ersparnisse kosd und sie hod an schwera Nervazammabruch erliddn und hod desweng lang pausiern miassn.

Am Nazi-Regime gegnüba war a Skebdisch, aba er hod se ned effadlich dagegn g'eissad. Bekannd san aba zum Beischbui seine Bühnentexde Heil..., Heil..., heil...! ja wie heißt er denn nur - ich kann mir einfach den Namen nicht merken oda wie gut es doch sei, dass der Führer nicht Kräuter hieße. 1936 hod a mit dem Regisseur Jacob Gleis und da Liesl Karlstadt den Fuim Die Erbschaft draht, wo des Ehepaar am Schluss nix mehr hod außa Kerznstumml. As NS-Regime hod den Fuim aba wega de "Elendstendenzn" zensiert und er is erst 1976 as ersde moi aufgfüahd woarn.

[dro werkln] Ab 1939

Ab 1939 hod da Valentin a neie Bühnabardnarin und Gliabde ghobt - de Annemarie Fischer, de wo 35 Jahr jinga war ois wia er. Aba sein letzdn großn Aufdritt aba mid da Liesl Karlstadt 1940 im deidschn Theada ghobd. 1941 is sei Wohnung in Minga zabombd woarn und er is mid seina Familie in eana Haus im Münchner Vorort Blanegg zong. Vo 1941 bis 1947 hod a koane effadlichn Aufdritte ghobt. Do hod a eha Dialoge und Gedichde gschriem, de aba nia aufgfüahd woarn han.

1947 und 1948 is a nach langa Zeid wieda as earsde moi wieda mid da Liesl Karlstadt aufdräddn. Aba de Aufdridde warn ohne Erfoig. Da Karl Valentin war zu der Zeit undaernährd und is im Februar 1948, am Rosnmondog, an ara Lungaentzündung gschdoarm. De hoda se zuazong, weil s eahm fasehndlich in am Theada an da Münchna Wörthstraß eigschbarrd hom und er a Nachd in unkhoazde Reim gfanga war.

[dro werkln] Briafmarkn

Ma woas ned gwies, ob da Valentin Briafmarkn gsammed hod. Aba er hod des in manche Werke durchkemma lossn. Zum Beischbui hod a im Stummfuim Der Sonderling vo 1929 an Briafmarknsammla gschbuid, der wo unbedingd den Schwarzen Einser hom woid. Außadem hoda as Sammegebiet vo de greana Briafmarkn erfundn, des wos eigndlich gar ned gibt. De Erfindung hengt damid zamm, daß da Valentin farbnblind war.

Zu seim 125. Geburtsdog is am 14. Juni 2007 a deitsche 45-Cent-Sondamarkn rauskemma. Auf dera Markn kniad a auf am Stui und saglt am Stuihax - des reflektierd aus seim Fuim Der neue Schreibtisch vo 1913 oder 1914. Zuvor war scho am 7. August 2003 a deidsche Briafmarkn zum Münchner Viktualienmarkt rauskemma, de wo den Valentin-Gedenkbrunna do zoagt.

[dro werkln] Wiederenddeckung vom Valentin

As Isator voa da Münchna Oidstodt. Om in de Tiarm is as Valentin-Musäum drin.
As Isator voa da Münchna Oidstodt. Om in de Tiarm is as Valentin-Musäum drin.
As Eingangsschuidl vom Valentin-Musäum.
As Eingangsschuidl vom Valentin-Musäum.

Fürn Valentin hod se de effadliche Hand lengas recht wenig indressierd. Nach seim Doud 1948 hams zwar a Straß in Forstenried nach eahm benannt, aba 1953 hams ned amoi den Nachloss vo seina Witwe kaffd. 1959 is auf hod ma auf private initiative as Valentin-Musäum eigricht. Des is im Isator drin und hod Teile vom Valentin seim Nachlass drin. Erst in de 60-a Johr is da Valentin wieda aufkemma.

Seine gsammdn Kurz- und Spuifuim han in ara Edition mit 6 DVDs, de wo da Münchner Fuimvalog Fuim 101 rausbrochd hod. 2003 hod na as Label Trikont seine akusdischs Gsamdwerk rausbrocht (schau a im Abschnid Stil, Humor und Dragik).

2004 hams am Valentin sei Sprachoper Heimspiel im Rahma vo de Münchner Opernfesdspui im Fuaßboistadion an da Greawoida Stroß aufgfüahd.

Am 18. Februar is aufgrund seim 125. Geburdsdog zum earsdn moi da Große Karl Valentin Preis valiehn woarn. De Breisdräga warn da Gerhard Polt und de Biermösl Blosn. A zweng seim 125. Geburdsdog hod da Hörverlag München a große Themen-Höredition rausbrocht. De teild se in fünf Benda und endhoid seine bekanntestn Sketche.

[dro werkln] Zitate

  • „Fremd ist der Fremde nur in der Fremde.“
  • „Mögen hätt’ ich schon wollen, aber dürfen habe ich mich nicht getraut.“
  • „Optimist: ein Mensch, der die Dinge nicht so tragisch nimmt, wie sie sind.“
  • „Nenn mich nicht Walentin, du nennst ja auch nicht deinen Vater Water.“
  • „Ich kenne keine Furcht, es sei denn, ich bekäme Angst.“
  • „Früher war die Zukunft auch besser.“
  • „Heute ist die gute, alte Zeit von morgen.“
  • „Es ist schon alles gesagt, nur noch nicht von allen.“
  • „Kunst ist schön, macht aber viel Arbeit.“
  • „Heute mach ich mir eine Freude und besuche mich selbst.“

[dro werkln] Werk

[dro werkln] Kurzfilme (Valentinaden)

  • Am Karl Valentin sei Hochzeid (1912 oder 1913) (Deitscha Orginaltidl: Karl Valentins Hochzeit)
  • De lusdign Vagabundn (1912) (Deitscha Orginaltidl: Die lustigen Vagabunden)
  • Da neie Schreibdiesch (1913 oder 1914) (Deitscha Orginaltidl: Der neue Schreibtisch)
  • De Scheheidskonkuarenz oda: As Uadeil vom Paris (1921) (Deitscha Orginaltidl: Die Schönheitskonkurrenz oder: Das Urteil des Paris)
  • Da endflohne Haupddarsteia (1921) (Deitscha Orginaltidl: Der entflohene Hauptdarsteller)
  • Misterien vo am Frisärsalon (1923) (Deitscha Orginaltidl: Mysterien eines Frisiersalons)
  • Aufm Okdobafesd (1923) (Deitscha Orginaltidl: Auf dem Oktoberfest)
  • Da Feiaweahdrumbädda (1929) (Deitscha Orginaltidl: Der Feuerwehrtrompeter)
  • Im Foddoaddeijeh (1932) (Deitscha Orginaltidl: Im Photoatelier)
  • Orchesdaprom (1933) (Deitscha Orginaltidl: Orchesterprobe)
  • Deah Ziddahviatuose (1934) (Deitscha Orginaltidl: Der Zithervirtuose)
  • Es knoidd (1934) (Deitscha Orginaltidl: Es knallt)
  • Deah vahexde Scheinwerfa (1934) (Deitscha Orginaltidl: Der verhexte Scheinwerfer)
  • Im Schoibloddnlohn (1934) (Deitscha Orginaltidl: Im Schallplattenladen)
  • Deah Theaddabsuach (1934) (Deitscha Orginaltidl: Der Theaterbesuch)
  • So a Theadda (1934) (Deitscha Orginaltidl: So ein Theater!)
  • Deah Fiamling (1934) (Deitscha Orginaltidl: Der Firmling
  • Musik zu zwoad (1936) (Deitscha Orginaltidl: Musik zu zweien)
  • De Erbschaft (1936) (Deitscha Orginaltidl: Die Erbschaft)
  • Schdrassnmuasie (1936) (Deitscha Orginaltidl: Strassenmusik)
  • A fahengnisvois Geignsolo (1936) (Deitscha Orginaltidl: Ein verhängnisvolles Geigensolo)
  • De kariahde Wesdn (1936) (Deitscha Orginaltidl: Die karierte Weste)
  • Beim Rechdsanwoid (1936) (Deitscha Orginaltidl: Beim Rechtsanwalt)
  • Koide Fiass / Beim Nervnarzt (1936) (Deitscha Orginaltidl: Kalte Füße/Beim Nervenarzt)
  • Deah Biddschdeia (1936) (Deitscha Orginaltidl: Der Bittsteller)
  • Ewig Dei (1937) (Deitscha Orginaltidl: Ewig Dein)
  • Seibst da Valentin machd mid (Werbefuim für'd Deidsche Sparkass; 1937 oder 1938. Deitscha Orginaltidl: Selbst Valentin macht mit)
  • Nur ned drengln (Werbefuim für'd Deidsche Sparkass; 1937 oder 1938. Deitscha Orginaltidl: Nur nicht drängeln)
  • Minga (1938) (Deitscha Orginaltidl: München)
  • Deah Antennadrohd / Im Senderaum (1938) (Deitscha Orginaltidl: Der Antennendraht/Im Senderaum)
  • In da Abbodägn (1941) (Deitscha Orginaltidl: In der Apotheke)

[dro werkln] Spuifuim

  • Deah Sondaling (1929) (Deitscha Orginaltidl: Der Sonderling)
  • De vakaffde Braud (1932, am Valentin sei ersda Tonfuim) (Deitscha Orginaltidl: Die verkaufte Braut)
  • Kiaschn im Nachbarn seim Gardn (1935) (Deitscha Orginaltidl: Kirschen in Nachbars Garten)
  • Donna, Bliedz und Sonnaschein (1936) (Deitscha Orginaltidl: Donner, Blitz und Sonnenschein)

[dro werkln] Hörspiele (Auswoi)

  • Buachbinda Wanninga (Deitscha Orginaltidl: Buchbinder Wanninger)
  • Radlfahra und Fakeahsschudzmo (Deitscha Orginaltidl: Radfahrer und Verkehrsschutzmann)
  • Da Trumbädda vo Sackinga (Deitscha Orginaltidl: Der Trompeter von Säckingen)
  • De Bruin (Deitscha Orginaltidl: Die Brille)
  • As Aquarium (Deitscha Orginaltidl: Das Aquarium)
  • Deah Huadlohn (Deitscha Orginaltidl: Der Hutladen)
  • Deah Scheffladanz (Deitscha Orginaltidl: Der Schäfflertanz)
  • Deah faloahrne Brilliantring (Deitscha Orginaltidl: Der verlorene Brilliantring)
  • De gesdrige Zeidung (Deitscha Orginaltidl: Die gestrige Zeitung)
  • Deah Nodnward (Deitscha Orginaltidl: Der Notenwart)
  • Deah neie Buachhoidda (Deitscha Orginaltidl: Der neue Buchhalter)

[dro werkln] Liada (Auswoi)

  • De oidn Riddasleid (Deitscha Tidl: Die alten Rittersleut)
  • As Liad vom Sonndog (Deitscha Orginaltidl: Das Lied vom Sonntag)

[dro werkln] Quein

[dro werkln] Weblinks

Wikiquote: Karl Valentin – Zitate
Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu