Woid
Aus Wikipedia
Da Woid (ma sogt a Hoiz, Lou, Foast oda Hoat dazua) is a Grundstickl, auf dem a guanza Hafa Bam steht. Es gibt vaschidane Oatn vo Woid. Außadem is a ois Nutzwoid a wichtiga Wiatschoftsfaktor. Ausm Wiod kimmt nämigs as Hoiz. Nemam Hoiz is da Woid a nu guad zan Spaziangeh, oiso ois Erholungsgebiet recht wichtig.
Inhaltsverzeichnis |
[dro werkln] Funkzionan vom Wåid
Ma muaß oba aufpaßn, waumma mim Hund spazian geht, wei d'Jaga hom des ned so gern, wonn do d'Hundsfiecha umteifin. Drum muaß ma sein Hund im Woid aubindn. D'Jaga taugts im Woid a recht, wei duatn so vui Wuid wohnt, wos donn schiaßn kinnan. Do kimmt donn a glei nu de negste Funktion vom Woid. Er is Lebnsraum fia recht vui Viecha. Do gibts Hirschn, Reh, Modan, Fegl, ziemich vui Fieslfiecha, Wuidsaun und no aundans Viechzeigs.
Donn gibts nu an Schutzwoid. Der is auf de Berg oman und soid de Leid, de duatn wohnan, voa de Lawina schützn. A aundana Schutzwoid is de Au. Da Woid saugt beim Houwossa recht vui Wossa auf, wos a guad is fia de Bewohna, weis donn beim Houwossa weniga pumpn miaßn.
Im Woid komma a Schwammal und Beal brockn geh, wos oiwei nu vui Leid gern doa. Es gibt an Gmoawoid und an Privatwoid.
Da Woid is a wichtig fiad Luft. De Pflonzn brauchan zum lem nämigs as Kohlndioxid, und des homma grod gnua a da Luft. De Bam bindn des, mochan mid eanara Photosynthese an Zugga draus und gem donn an Sauastoff wida ind Luft o. Deszwegn is as Hoiz jo a fias Hoazn bessa ois as Öl odas Gas, weis koa extrigs Kohlndoixid produziad, sondan nua des ogibt, wos da Bam in sein Lem a so gspeichad hod. Untam Strich kimmt donn ongeblich Null aussa.
[dro werkln] Gefåhrn firn Wåid und da Schutz davor
Heidsdogs gibts in Mittleuropa mehra Woid ois im Mittloita. In de Ochzgajoah woas recht schlecht fian Woid, wei d'Industrie domois a so vui Dregg ad Luft lossn hod, und des hod an Sauan Regn gmocht. Der hod de Bam umbrocht. Heid is wieda bessa. Wos a nu fian Woid gfähli is, des sand a boa Käfa. De fressn de Bam o, und donn is da Bam noch a poa Joah hi. Des is grod fia d'Wiatschoftwöida schlimm, wei de a Monokuitur hand, und des is fian Käfa as Schlaroffnlond. Donn muaß da Woidbau mim Gift kemma, wos a wieda bled is.
D'Reh und Hiaschn freßn gern de junga Bam und de Rindn vo de groußn. An Winta is des bsundas oft, weis nix aundas zan Fressn findn. Wei oba de groußn Fleischfressa nimma do hand, weand Reh zvui. Nochand muaß mas schiaßn.
Monchmoi wead da Woid oba a ned wirtschoftlich gnutzt. Des is donn da Foi, wuan a schlecht zan bewiatschoftn is (wei a bled liegt) oda wauns a Naturschutzgebiet is. Urwoid gibts in Mittleuropa koan mehr. Oba ma bemüht se, dass mas wieda hikriagt. Wenigstns so a bissl. In so an Woid duad ma a wieda Vischa eini, des sunst nimma gibt, weis scho ausgrott wuan san. Des wad da Wuif, da Lugs, da Bär, da Auf und d'Wuidkoddan. An Biba hod ma scho wieda recht oft inzwischn. A duadn wos koan Urwoid mochan.
[dro werkln] Oatn
In Mittleuropa gibts vaschidane Oatn vom Woid. Oiso:
[dro werkln] Da Mischwoid
im Mischwoid gibt olle Suatn vo Bam, oiso woiche mid Laubad und woiche mid Nodln.
[dro werkln] Da Nodlwoid
Beim Nodlwoid kennt ma scho beim Nom, daß nua Nodlabam drinstengan. Friara hods so an Woid nua auf de Berg gem, weid Nodlbam eigatlich aufm Berg ghean. Heid gibts oba a recht vui Nodlwoid im Flochlond, wei de Feichtan so schnö wogsn. Des is fei praktisch fiad Hoidzindustrie. Im Nodlwoid is oiwei recht finsta, weid Bam recht dicht stengan. Duadn gibts a ned so vui Greppad und Wied. Im Nodlwoid wogsn Feichtan, Teanna, Lärchn und Feahn.
[dro werkln] Da Laubwoid
Duatn stengan nua Laubbam und wei de mehra Plotz zan Wogsn brauchan, is duatn a weng liachta ois an Nodlwoid. Duat wogsn a mehra Stauan unta de Bam. Im Laubwoid stengan a oft recht oide Bam, weid Laubbam recht long zan wogsn brauchan. Des wad d 'Oach, d'Buacha und d'Eschn.
[dro werkln] Da Auwoid (d'Au)
A da Au is oiwi recht feicht, wei de is imma am Ufa vo am Fluss. D'Au huift deszweng a bei ana Übaschwemmung, weis as Wossa recht guad aufsaugn ko. Leida gibts nimma so vui Auwöida, drum is beim Houwossa donn oiweids recht problematisch fiad Aunwohna.
Da Auwoid is imma a recht a junga Woid, ebn wies duad oft a Übaschwemmung gibt und do nua Bam wogsn kinnan, de des aushoidn. Und dene Suatn (Woadn, Poppe und Eal) wean ned so oid. D'Au schaud a nu oft wia a Uawoid aus, weis duad so dicht wogsd und weis a so vui Schlingpflonzn gibt.
[dro werkln] Aundana Wöida
Es gibt in aundane Lända a nu an Regnwoid. Der wogst iwaroi duadn, wos hoaß und feicht is. Der is fiad Luft bsundas wichti, wei a so grouß is. Oba wei grod in dene Lända d'Leid recht oam hand, wead da Regnwoid oiwei mehra oghoizd, damid de Leid an Grund homd und a Hoiz zan Baun und Kochn. Wei da Bodn oba recht moga is fiad Londwiatschoft, miaßn d'Leid noch a poa Joah wieda a neichs Stickl Woid umhaun. Des geht donn oiwei so weida. Do probiat ma zowa, dass ma de Leid huift, oda dass ma a Naturschutzgebiet draus mocht, oba des glongt ned.
Donn gibts in hoaße, truggane Gegendn nu d'Steppn. Ma sogt a Busch dazua. Do stengan d'Bam nur recht vaoanzld umadum, dafia gibts recht vui Stauan.
Da Sumpfwoid is nu wos eigns. Ma sogt a Mangrovn dazua. Den gibts iwaroids, wos hoaß is und wos vui Wossa gibt, oiso in Südasien und in Teile vo Mittlamerika. Da Mangrovnwoid wogst oiwei duad, wo a groußa Fluss as Meer einirinnt.
An Woid im Polargebiet hoaßt ma Taiga. Des hand meistns Nodlwöida mid a poa Biran dazwischn. Nur de hoidn den longen, koidn Winta aus. Soichane Wöida gibts in Sibirien, in Skandinavien und in Nordamerika.
Auf da Südhoibkugl in Südamerika, in Australien, Neiseelond und auf Tasmanien gibts a nu bsundana Bam.