Pont
Oddi ar Wicipedia
Adeiladir pont i helpu pobl, cerbydau neu ddŵr i groesi dyffryn neu gwm, ffordd neu reilffordd, neu hyd yn oed afon. Yr enw am bont sy'n cludo dŵr ydy traphont.
Daw’r gair ‘pont’ o’r Lladin. Felly hefyd y gair Ffrangeg ‘pont’ sydd yn gyfystyr â ‘phont’ yn Gymraeg.
Mae dihareb enwog yn Gymraeg yn seiliedig ar y chwedl yn y Mabinogi pan fo'r cawr Bendigeidfran yn gorwedd ar draws afon yn ystod ei gyrch yn Iwerddon fel bod y Cymry yn gallu teithio dros ei gefn ar draws yr afon. A fo ben, bid bont.
Boncyffion cryfion wedi eu gosod ar draws afon oedd y pontydd cyntaf. Gwelir y gair mewn nifer o enwau lleoedd yng Nghymru, megis Pontardawe, Pontarddulais, Pontypridd, Pontarfynach, Pen-y-Bont-ar-Ogwr.
Bu’r Rhufeiniaid yn ddiwyd yn adeiladu pontydd gan wneud defnydd helaeth o bontydd cychod a phontydd o bren. Gwnaethant hefyd ddefnyddio’r dechnoleg pensaernïol o adeiladu gyda cherrig ar ffurf bwa, gan adeiladu pontydd cerrig digon cryf i barhau hyd heddiw. Fe geir pontydd bwa o oes y Rhufeiniaid o hyd yn Ffrainc, yr Eidal a Sbaen, e.e. pont Alcántara yn Sbaen. Yn ogystal a chario heolydd defnyddiai’r Rhufeiniaid bontydd i gario dŵr (aquae ductus).
Parhaodd mynachod Ewrop â’r gwaith o adeiladu pontydd ar draws Ewrop yn ystod y Canol Oesoedd. Dyma darddiad teitl y pab ‘’pontifex maximus’’, sef y prif adeiladwr pontydd.
Mae nifer fawr o wahanol fathau o bontydd.
Un math yw Pont Gludo.
[golygu] Pontydd Enwog Cymru
- Pont Britannia gan Robert Stephenson
- Pont Reilffordd Conwy gan Robert Stephenson
- Pont Y Borth gan Thomas Telford
- Pont Grog Conwy gan Thomas Telford
- Pont Waterloo gan Thomas Telford
[golygu] Llyfryddiaeth
- Rhamant y Pontydd gan D Gwyn Jones (1969): Llyfrau’r Dryw – llyfr cyffredinol sy’n cynnwys enghreifftiau o bontydd Cymreig o wahanol fathau.
- Balchder Crefft gan Evan Jones (1976): Christopher Davies (Cyhoeddwyr) Cyf - pennod 5 yn ymdrin â seiri maen Ceredigion.
- Inscriptions on Bridges in Ceredigion gan A.O. Chater o Gylchgrawn Cymdeithas Hynafiaethwyr Ceredigion Cyf VIII Rhifyn 3
