Rhyfel y Falklands
Oddi ar Wicipedia
Ymladdwyd Rhyfel y Falklands yn 1982 rhwng y Deyrnas Unedig a'r Ariannin.
Mae Ynysoedd y Falklands (neu yn Sbaeneg Islas Malvinas) yn Ne Cefnfor yr Iwerydd, rhyw 300 chan milltir oddi arfordir yr Ariannin. Maent yn cynnwys dwy brif ynys a 776 o rai llai. Mae hanes cymleth wedi bod i'r ynysoedd ers iddynt gael eu darganfod, gyda Ffrainc, Sbaen a Phrydain yn hawlio perchnogaeth. Pan gafodd yr Ariannin ei hannibyniaeth yn 1816 gwnaeth hithau hawlio perchnogaeth. Cymerodd Prydain berchnogaeth o'r ynysoedd trwy rym yn 1833, ond mae'r Ariannin wedi hawlio perchnogaeth ar hyd yr amser.
Mae poblogaeth o rhyw ddwy fil yn byw ar yr ynys ac maent yn ddibynnol ar yr Ariannin am nwyddau a bwyd, am addysg i lawer o'r bobl ifanc, ac am wasanaethau iechyd.
Ers ei hannibyniaeth hawliai'r Ariannin sofraniaeth ar Ynysoedd y Falklands, ond cafodd yr ynysoedd eu hawlio trwy rym gan Goron Prydain yn gynnar yn 1833 a'u troi'n goloni Prydeinig. Ar 2 Ebrill, 1982, goresgynwyd yr ynysoedd gan lywodraeth filwrol asgell dde'r Ariannin. Methiant fu'r ymdrechion gan y Cenhedloedd Unedig a'r Unol Daleithiau i ddatrys y sefyllfa'n heddychlon ac anfonwyd llynges gyda milwyr ac awyrennau gan lywodraeth Margaret Thatcher i ailgipio'r ynysoedd; "Tasglu'r Ffalclands" fel y'i gelwid. Ar 25 Ebrill cipiwyd ynysoedd De Georgia yn ôl ac erbyn 14 Mehefin roedd y Malvinas eu hunain yn ôl ym meddiant Prydain. Collwyd nifer o fywydau ar y ddwy ochr, gan gynnwys suddo'r llong Syr Galahad gan awyrennau Archentinaidd a lladd nifer o Giardau Cymreig, a suddo'r llong ryfel y General Belgrano gan long danfor Prydeinig gyda cholledion mawr o gonscriptiaid ifainc.
Roedd Rhyfel y Falklands yn unigryw am fod Cymry Cymraeg wedi ymladd yn erbyn ei gilydd, Cymry Cymraeg o Gymru yn erbyn Cymry Cymraeg Y Wladfa.
[golygu] Brwydrau
- 27-28 Mai 1982 - Brwydr Goose Green
- 11-12 Mehefin 1982 - Brwydr Mynydd Harriet a Brwydr Mynydd Longdon
- 13-14 Mehefin 1982 - Brwydr Wireless Ridge a Brwydr Mynydd Tumbledown
[golygu] Colledion
- Prydain: 258 wedi'u lladd, 777 wedi'u hanafu
- Yr Ariannin: 649 wedi'u lladd (yn bennaf ar y Belgrano), 1,068 wedi'u hanafu
[golygu] Dolennau allanol
- www.falklands25.com Gwefan yn cofio'r rhyfel (Saesneg)
