Abugida
Van Wikipedia
Abugida is de naam die Peter Daniels bedacht heeft voor een schriftsysteem waarin de grondtekens medeklinkers zijn met een impliciete klinker en consequente aanpassingen van de grondtekens om een andere dan de impliciete opvolgende klinker aan te duiden. In sommige gevallen ontstentenis van een klinker. Voorbeelden hiervan zijn: een medeklinker aan het eind van een lettergreep of een groepje medeklinkers. Het is een tussenvorm van lettergreepgeoriënteerde schriften en de huidige alfabetten. Enkele abugida's, met name Brahmaanse schriften, zijn vermoedelijk ontstaan uit Abjad.
In een abugida is er geen teken voor "k", maar in plaats daarvan ka (als "a" de impliciete klinker is) en ke schrijft men door het teken voor ka te veranderen precies zoals je la verandert in le. In veel abugida’s geschiedt de aanpassing door een klinker bij te plaatsen, maar er zijn meer opties, zoals daar zijn het draaien van het oorspronkelijke teken, toevoegen van een diakritisch teken en dergelijke. De veranderaar kan overal staan ten opzichte van het basisteken: erna, erboven, eronder, ervóór en zelfs combinaties van voorgaande kun je tegenkomen. In het geval dat een lettergreep begint met een reeks medeklinkers kan de veranderaar van toepassing zijn op de gehele serie waarbij de aanwijzing twee plaatsen vooruit geschoven is ten opzichte van de plaats waar deze wordt uitgesproken.
Enkele abugida’s, in het bijzonder degene van de Brahmaanse schriftfamilie, bezitten een merkteken genaamd halant of virama (Sanskriet) dat de impliciete klinker van een teken annuleert, zodat je een kale medeklinker over houdt. Dat is een oplossing voor medeklinkerseries of medeklinkers aan het eind van een woord.
Een kenmerkend verschil met lettergreepschriften is dat die een verschillend symbool hebben voor elke lettergreep, zonder noodzakelijkerwijs een systematische overeenkomst in uiterlijk.
De naam is afgeleid uit de eerste vier tekens van een Ethiopisch schrift dat voor bepaalde religieuze geschriften in gebruik is. Deze komen redelijk overeen met de antieke Semitische symbolen (alef, bet, gimel, dalet etc.). Het Ethiopisch schrift is een abugida, hoewel de klinkeraanpassingen daar niet helemaal systematisch zijn. Veel Noord-Amerikaanse indianenschriften, zoals de Cree-lettergrepen, kun je onder de abugida’s scharen, maar meer algemeen rekent men ze tot lettergreepschriften. De grootste categorie abugida’s is de familie van de Brahmaanse schriften. Het omvat echter vrijwel alle schriftsystemen van India en Zuidoost-Azië.
[bewerk] Lijst van abugida’s
- Amhaars
- Balinees
- Baybayin (pre-koloniaal schrift van Tagalog)
- Bengaals
- Birmaans
- Canadees Aboriginal schrift
- Devanagari (voor Sanskriet, Pali, Hindi enz.)
- Ge'ez
- Gujarati
- Gurmukhi
- Inuktitut
- Kannada
- Khmer
- Lao
- Malayalam
- Meroitisch (voor Meroitische taal, staat los van India’s schrift)
- Rencong (diverse talen in Zuid- en West-Sumatra)
- Sinhala
- Tamil
- Telugu
- Thais alfabet
- Tibetaans
[bewerk] Zie ook
- abjad
- alfabet
- syllabisch schrift (lettergreepschrift)
[bewerk] Externe koppeling
- Omniglots lijst van lettergreepschriften en abugidas met diverse voorbeelden
