Ambiguïteit
Van Wikipedia
Een ambiguïteit is een dubbelzinnige taalconstructie. Ze kan zowel in natuurlijke talen als meer in het algemeen in alle formele talen voorkomen. Ambiguïteiten kunnen zowel in grammaticale zin voorkomen (een zinsconstructie is dubbelzinnig) als in semantieke zin (een woord heeft meerdere betekenissen).
Inhoud |
[bewerk] Ambiguïteiten in de semantiek
Vaak wordt een ambiguïteit gebruikt als stijlfiguur waarbij een tekst dan dubbelzinnigheid verkrijgt. Dit kan door het gebruik van een woord dat meerdere betekenissen kan hebben, bijvoorbeeld met een homoniem, maar ook met een zelfstandig naamwoord en een voltooid deelwoord. Het kan zelfs binnen een woord, als de zin op twee manieren kan worden gelezen. Dit komt men vaak tegen in reclame en in krantenkoppen.
Bijvoorbeeld:
- op deze schaal (Lucebert, over de dop van een ei en de grootte ervan)
- Dit gedicht schaamt zich gedicht te zijn (Lucebert).
[bewerk] Ambiguïteiten in grammaticale zin
Een voorbeeld van een ambiguë zin:
"De man slaat de hond met de tak."
De Nederlandse grammatica faalt hier om aan te duiden of "met de tak" betrekking heeft op "de hond" of op "slaat". De twee verschillende betekenissen die je hieruit kunt opmaken zijn dus "Een man gebruikt een tak om een hond te slaan" en "Een man slaat een hond die een tak (in zijn bek) heeft.".
Het is mogelijk grammatica's te ontwerpen zonder ambiguïteiten. Met name in de informatica is dit belangrijk, omdat een ambiguïteit in een taal een potentiële vrijbrief is voor producenten van software om software te ontwikkelen welke de ambiguïteit anders interpreteert dan de software van de conculega, waardoor bijvoorbeeld een programma met de ene compiler werkt en met de andere niet. Desondanks kennen veel programmeertalen de volgende ambiguïteit:
if expressie1 then if expressie2 then commando1 else commando2
In bovenstaande programmeerconstructie is het niet duidelijk bij welk "if"-constructie de "else"-constructie hoort. Bijgevolg kunnen er twee betekenissen aan de programmacode gegeven worden.
[bewerk] Oplossen van ambiguïteiten
Meestal zijn ambiguïteiten in grammatica's eenvoudig op te lossen door gebruik te maken van hulpsymbolen en/of afspraken. Zo geldt betreffende de bovenstaande programmeerconstructie dat er gelukkig in de meeste programmeertalen een harde afspraak bestaat dat een "else"-constructie op de binnenste "if"-constructie van toepassing is (de eerste "if" boven de "else") en wordt deze ook goed nageleefd.
[bewerk] Ambiguïteiten in de wiskunde
In de wiskunde worden ambiguïteiten vaak geïntroduceerd door de neiging elementen uit de notatie weg te halen. Neem bijvoorbeeld de volgende functies met een sinusfunctie erin:
y = sin(x) y = sin(x²) y = sin(x)²
De oorspronkelijke vorm zoals hierboven is niet ambigu omdat de haakjes het begin en eind van het functieargument aangeven. Echter, bijzonder vaak worden de haakjes weggelaten waardoor ontstaat:
y = sin x y = sin x² y = sin x²
Bijgevolg wordt de grammatica ambigu. Om de ambiguïteit op te lossen bestaat in de wiskunde een veelgebruikte conventie bij de derde vorm het kwadraat naar voren te halen waardoor ontstaat:
y = sin x y = sin x² y = sin² x
Dit is weer strijdig met een andere conventie, dus wederom ambigu; "sin² x" kan ook betekenen "de tweede afgeleide van sin(x)". Gelukkig komt deze laatste conventie niet zoveel voor in combinatie met goniometrische functies en wordt het symbool " meestal gebruikt voor de tweede afgeleide. De enige universele oplossing is echter de functiehaakjes niet weg te laten.
[bewerk] Taalcomplexiteit
Veel ambiguïteiten in een taal zorgen voor veel extra regels in zo'n taal. Deze extra regels komen de leesbaarheid van de taal niet ten goede. Met name voor kunstmatige talen, zoals programmeertalen, geldt dat indien men zelf een taal ontwerpt, ambiguïteiten zoveel mogelijk te vermeden dienen te worden.
Natuurlijke talen laten zich minder makkelijk sturen. Bij natuurlijke talen zal de bedoelde betekenis veelal uit de context moeten blijken.
