Apocriefen van het Nieuwe Testament

Van Wikipedia

Apocriefen van het Nieuwe Testament zijn boeken, die aanspraak maken onderdeel van het Nieuwe Testament te zijn, doorgaans onder toegeschreven auteurschap van een apostel zijn gesteld, reeds bestonden in de oudheid en niet zijn opgenomen in de canon van een of meer christelijke kerken. De boeken, die tijdens het vaststellen van de Bijbelse canon, en de Canonvorming van het Nieuwe Testament, niet als authentiek werden beschouwd, heten apocriefen.

De Ethiopisch-orthodoxe Kerk erkent de Handelingen van Paulus alsmede enkele voor Ethiopië unieke boeken, welke door alle andere kerken als apocriefen worden beschouwd. Een strikte scheiding tussen canonieke en apocriefe geschriften maakt de Ethiopisch-orthodoxe Kerk in tegenstelling tot de andere kerken van het christendom echter niet.

Boeken die wel pretenderen onderdeel uit te maken van het Nieuwe Testament, maar waarvan niet objectief is vastgesteld kunnen worden dat ze in de oudheid bestaan hebben, zoals het middeleeuwse Evangelie van Barnabas (hoewel het Epistel van Barnabas soms zo werd genoemd) en nieuwe openbaringen zoals het Boek van Mormon en de boeken van Jakob Lorber, worden niet tot de apocriefen gerekend.

[bewerk] Jeugdevangelies

Het gebrek aan informatie over de jeugd van Jezus in de canonieke evangelies van Markus, Matteüs, Lucas en Johannes wordt gecorrigeerd door een aantal teksten die zich alleen met deze periode uit het leven van Jezus bezighouden:

Het Protevangelie van Jacobus (ook wel het Evangelie van Jacobus genoemd)
Het Kindheidsevangelie van Thomas (niet te verwarren met het Evangelie van Thomas)
Het Evangelie van Pseudo-Matteüs (ook wel de Geboorte van Maria en Kindertijd van de Verlosser)
Het Leven van Johannes de Doper
De Geschiedenis van Josef de Timmerman

Soms wordt ook het Arabische kindheidsevangelie tot de apocriefen van het Nieuwe Testament gerekend, hoewel de ontstaansperiode (6e eeuw), daarvoor al te laat is. Het Libellus de Nativitate Sanctae Mariae en het Latijnse Kindheidsevangelie zijn zeer laat ontstaan, zodat deze zonder twijfel niet meer tot de apocriefen kunnen worden gerekend.

Veel van de kindheidsevangelies blijken te zijn gebaseerd op een combinatie van het Kindheidsevangelie van Thomas en het Protevangelie van Jacobus.

[bewerk] Joods-christelijke evangelies

De sekte in de vroege kerk die een sterke verbondenheid met het jodendom kende en de joodse wetten volgde, gebruikte een geheel eigen verzameling evangelies:

Het Evangelie van de Hebreeën
Het Evangelie van de Nazareeërs
Het Evangelie van de Ebionieten

Omdat zij slechts bewaard zijn gebleven als verspreide logia binnen de kritische commentaren van de groepen die hen destijds bestreden, stellen moderne theologen dat zij wellicht verschillende benamingen zijn voor hetzelfde, hoewel de logia die aan het Evangelie van de Ebionieten worden toegeschreven meer onderscheiden zijn dan de overige. Er is ook gesuggereerd dat het Evangelie van de Hebreeërs een vroege versie van het Griekse Evangelie naar Matteüs kan zijn geweest.

[bewerk] Gezegden evangelies

Twee teksten hebben de vorm van een korte verzameling logia—gezegdes en korte gelijkenissen—die niet zijn ingebed in een verhaalstructuur:

Het Evangelie naar Thomas (niet te verwarren met het Kindheidsevangelie van Thomas)
Het Evangelie naar Philippus

[bewerk] Moraalevangelies

Enkele teksten nemen de vorm aan van discussies over moraliteit, in het bijzonder over seksuele onthouding, meestal in de vorm van een discussie tussen Jezus en een of meerdere discipelen.

Griekse evangelie van de Egyptenaren
Boek van Thomas de Rivaal (ook wel het Boek van Thomas, Epistel van de Rivaal of Brief van de rivaal)

[bewerk] Passie-evangelies

Een aantal evangelies houden zich speciaal bezig met de Passie (d.w.z. de dood van Jezus en zijn vermeende Opstanding):

Het Evangelie van Petrus
Het Evangelie van Nicodemus (ook wel Handelingen van Pilatus)
Het Evangelie van Bartholomeüs
Het Vragen van Bartholomeüs
De Wederopstanding van Jezus Christus (dat claimt volgens Bartholomeüs te zijn)

Hoewel er drie teksten zijn die de naam Bartholomeüs dragen, is het mogelijk dat een van de twee teksten Vragen van Bartholomeüs en Wederopstanding van Jezus Christus in feite het onbekende Evangelie van Bartholomeüs is.

[bewerk] Gnostieke teksten

Sommige teksten hebben de vorm van een uiteenzetting van de dualistische cosmologie en gnostieke ethiek. Dit neemt vaak de vorm aan van een dialoog waarin Jezus esoterische kennis uiteenzet, terwijl zijn discipelen daar vragen over stellen. Er is ook een tekst, bekend als de Epistula Apostolorum, die uit polemiek bestaat tegen de gnostische esoterica, maar die wel in een soortgelijke stijl geschreven is als de gnostische teksten.

[bewerk] Algemeen gnostische teksten

Gnostische Apocalyps van Petrus (zeer verschillend van de gelijknamige Apocalyps van Petrus
De Wijsheid van Jezus Christus (ook wel de Sophia van Jezus Christus en de Sophia Jesu Christi)
De Brief van Eugnostos (ook wel het Epistel van Eugnostos)
De Dialoog van de Verlosser
Het Evangelie van Maria Magdalena (ook wel Evangelie van Maria)
Het Evangelie van Judas
Interpretatie van Kennis
Het Evangelie van Waarheid
Pistis Sophia

Hoewel de brief van Eusegius Jezus niet noemt, denkt men dat het de basis vormt voor de Sophia Jesu Christi en het wordt daarom wel tot de apocrieven gerekend.

[bewerk] Sethiaanse gnostische teksten

De Sethianen waren een gnostische groep die aanvankelijk de bijbelse Seth vereerden als messiaanse figuur, maar later Jezus als een reïncarnatie van Seth gingen beschouwen. Ze produceerden een groot aantal teksten waarin hun esoterische kosmologie wordt uiteengezet, meestal in de vorm van visioenen:

[bewerk] Ritualia

Het Eerste Boek van Jeu en het Tweede Boek van Jeu

[bewerk] Maria

Verscheidene teksten (meer dan 50) bestaan uit beschrijvingen van de gebeurtenissen rond het lot van Maria (de moeder van Jezus).

De Thuisreis van Maria
Het Inslapen van de Moeder van God

[bewerk] Handelingen van de Apostelen

Diverse teksten houden zich bezig met de levens van de apostelen -

De Handelingen van Johannes
De Handelingen van Petrus (het laatste deel wordt soms apart gevonden en heet dan het Martelaarschap van Petrus)
De Handelingen van Petrus en Andreas
De Handelingen van Petrus en de Twaalf
De Handelingen van Petrus en Paulus
De Negen boeken van Clemens
De Handelingen van Philipus
De Handelingen van Thomas
De Handelingen van Paulus, waarin tekstdelen die soms apart worden gevonden, waaronder:
- De Handelingen van Paulus en Thecla

[bewerk] Brieven

Er zijn ook zogenaamde niet-canonieke brieven, waaronder enkele die door de vroege kerk zeer hoog gewaardeerd werden -

De Brief van de Korintiërs aan Paulus
De Derde brief aan de Thessalonicenzen
De Brief aan de Ioniërs (brief van Paulus)
De Brief aan Seneca de Jongere (brief van Paulus)
De Brieven van Jezus Christus en Abgarus, koning van Edesa

[bewerk] Visioenen

Verscheidene werken worden omkleed als een visioen, vaak handelend over de toekomst, het leven na de dood of beiden.

Apocalyps van Petrus (heel anders dan de Gnostische Apocalyps van Petrus
Apocalyps van Thomas (ook wel de Openbaring van Thomas)
Apocalyps van Stephanus (ook wel de Openbaring van Stephanus)
Eerste apocalyps van Jacobus (ook wel de Eerste Openbaring van Jacobus)
Tweede apocalyps van Jacobus (ook wel de Tweede Openbaring van Jacobus)
Apocalyps van Paulus (met een verandering van degene die het visioen heeft, dan wordt het de Apocalyps van de Maagd)

[bewerk] Allerlei

Er zijn nog teksten die zich met meer uiteenlopende zaken bezig houden:

De Fundering
De Schat
Het Apocryphon van Jacobus (ook wel het Geheime Evangelie van Jacobus)
Het Gebed van Paulus
De Preek van Paulus
De Prediking van Paulus (ook wel Literatuur van Clemens en Pseudo-Clemens)
De Canons van de Apostelen
Het Geheime Marcusevangelie

[bewerk] Fragmenten

Er zijn ook nog kleine fragmenten van soms onbekende of onzekere teksten.

Enkele van de meer belangrijke fragmenten zijn:

Het Onbekende Berlijn Evangelie
Het Naasseense Fragment
Het Fayum Fragment
Het Geheime evangelie van Marcus
De Oxyrhynchus Evangeliën
Het Egerton Evangelie

[bewerk] Verdwenen werken

Er zijn ook diverse teksten die tot de apocrieven gerekend zouden worden en in vele antieke bronnen worden genoemd, maar waar geen tekst meer van bewaard is gebleven:

Het Evangelie van Matthias (waarschijnlijk niet te verwarren met het Evangelie naar Matteüs)
Het Evangelie van de vier Hemelse Rijken
Het Evangelie van de Perfectie
Het Evangelie van Eva
Het Evangelie van de Twaalf
Memoria Apostolorum
Het Evangelie van de Zeventig
De Grafplaat van de Apostelen
Het Boek van de slangenbezweringen
De Lotsbestemming van de Apostelen

[bewerk] Zie ook

Categorieën: Apocrief boek | Nieuwe Testament