Belgische adel
Van Wikipedia
In België bestaan er heden ten dage (2003) 1300 adellijke families, tezamen 20.000 titeldragers. De adellijke oorsprong van slechts 400 families reikt tot voor de 18e eeuw. Van de Belgische adel is nog steeds 90 procent streng katholiek, conservatief, koningsgezind en vaak ook Franstalig In België zijn er verschillende soorten adel. Er is de oude adel, die wortels heeft in het Ancien Regime (en vroeger). Er is de adel uit het eerste Keizerrijk,de zgn Empireadel gevormd door Napoleon, adel uit de tijd van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden en de nieuwe Belgische adel, gevormd door de Koningen der Belgen.
Inhoud |
[bewerk] Soorten adel
- grootadel: de hoogste en doorgaans meest authentieke adellijke klasse;
- lagere adel: heden ten dage worden enkel nog lagere adellijke titels door de koning verleend; alles lager dan burggraaf.
- geldadel: aangekochte titel, veelal ontstaan uit het stadspatriciaat;
- grondadel: titel voortkomende uit het traditionele bezit van een heerlijkheid tijdens het Ancien Régime;
- bedadel: titel verworven door voogdij over een adellijke echtgenote; of vice versa ( vb.: Madame de Pompadour)
- bloedadel: afstammend of familie van een koningshuis;
- zwaardadel: titel uit militaire verdienste; meestal van voor het ancien régime
- nieuwe adel: titel uit zekere verdienste, veelal niet erfelijk;
- Oude Adel: titel uit de middeleeuwen, vb de graven d'Udekem d'Acoz
- klerikale adel: sommige geestelijken (zoals bisschoppen, abten en kanunniken) beschikten tijdens het Ancien Régime over ambtsgebonden (uiteraard niet erfelijke) landsheerlijke titels.
Adel kan kruisen; grootadel kan ook tegelijkertijd bloedadel en grondadel zijn. Er zijn tegenwoordig vier manieren om tot de Belgische adelstand toe te treden:
- als gewone burger met een adellijke partner trouwen;
- zoals Ridder Jan Breydel de Groeninghe een oude, bestaande titel laten erkennen (reconnaissance);
- zoals de familie van de Boheemse prins Stéphane de Lobkowicz zich als lid van de buitenlandse adel laten inlijven (incorporatie);
- (meest voorkomend) wegens uitzonderlijke verdiensten door de koning geadeld worden (concession).
"De Belgische adel is een beschermde diersoort", zoals Jan Van den Berghe het ooit zei. Dit klopt, aangezien de adellijke stand beschermd wordt door het recht. De Belgische adel verenigt zich in selecte clubs en ordes. De edellieden beweren dat het makkelijker is om premier te worden dan lid te worden van zo een orde. De ordes van Malta en het Heilig Graf, zijn sinds eeuwen een clubje voor edellieden. Ook de [[Orde van het Gulden Vlies] is zo een adellijke club. De Belgische adel pretendeert beter te zijn dan de gewone burgers. De gouden tijd van het ancien regime is lang voorbij. Onder de guillotine belandden vele hoge edelen samen met hun privileges. Sommige adellijke families (50) bezitten nog hun landgoed of kasteel van hun voorouders. Maar het "vie de Chateau" is een kostelijke zaak, en erfrechten zijn vaak torenhoog. De bekendste bewoonde kastelen zijn die van Laarne, Hansbeke, Wijnendale, Lavaux-Sainte-Anne, Westerlo, Hex, Ooidonk, Kasteel Terlaemen, het Waterkasteel van Schoonbeek en Beloei.
In België bloeit de adel nog steeds, de koning verleent adellijke titels naar willekeur. De uiteindelijke beslissing moet wel de zegen krijgen van binnenlandse zaken. Koning Boudewijn verleende tijdens zijn koningschap 489 adellijke titels. Vaak zegt men "Sire er zijn geen Belgen meer, U maakt ze zelf". Leden van de Belgische Koninklijke Familie behoren niet tot de adelstand, ze staan erboven (Res Publica, Carbonez-Fiers).
Tussenvoegsels die met kleine letters zijn geschreven in de achternaam zijn vaak een aanwijzing maar geenszins een verwijzing naar een adellijk statuut. Iemand van adel kan desgewenst zijn naam verlengen, mits de nodige administratie.
Tussenvoegsels die voorkomen: de, van, tot, von, en, et, du, le, la, der (du Chastel de la Howarderie, de Looz-Corswarem en de Corswarem-Loos). Doch is dit eerder bescheiden in vergelijking met Duitse adel, bijv.: von Waldburg zu Zeil und Trauchburg, zu Oettingen-Oettingen und Oettingen-Spielberg of zu Hohenlohe-Waldenburg-Schillingsfürst von Ratibor und Corvey; voorkeur gaat uit naar traditionele tussenvoegsels in de namen en titels te behouden, hetgeen zeer typerend is voor de Belgische adel. Doorgaans draagt de eerstgeborene van de familie de adellijke titel (bijvoorbeeld 'baron'), diens kinderen maar tevens ook zijn broers en zusters dragen respectievelijk de titel jonkheer/jonkvrouw. In casu van bijvoorbeeld een burggraaf (zoals Gaston Eyskens) droeg zijn zoon Marc tot diens overlijden de titel van baron, waarna de titel burggraaf op hem overging.
[bewerk] Adeldom door verdienste
In België kan men, net zoals in Groot-Brittannië, wegens verdienste een adellijke titel verwerven. Dit is een regaal voorrecht. Een nuance: men wordt in België niet in de adel "verheven", omdat iedere burger volgens de Belgische Grondwet gelijk is voor de wet.
[bewerk] Adellijke gunsten en Procedure voor het lichten van de adelbrieven
Het verlenen van een adellijke titel of de opname in de adel gebeurt in België volgens welbepaalde regels. In de schoot van het Ministerie van Buitenlandse zaken fungeert een 'Adviescommissie voor de adellijke gunsten' die bestaat uit een twaalftal onafhankelijke leden, de helft Franstalig, de helft Nederlandstalig, de helft edellieden, de helft niet-edelen, met nagenoeg één derde onder hen vrouwen. Jaarlijks bereidt deze commissie volgens eigen inzichten en volgens suggesties die haar worden overgemaakt van uit uiteenlopende hoeken, een lijst voor van - in de recente jaren een twintigtal - personen van wie de verdiensten van dien aard lijken dat ze een dergelijke onderscheiding verdienen. Ze worden daarbij exemplarisch geacht voor meer uitgebreide groepen: de academische wereld, de kunst en literatuur, de magistratuur, de ambtenaren, de zakenwereld, de sociale werken, de caritatieve hulpverlening, de sport- en ontspanning, enz. Op het einde van haar jaarwerking maakt de commissie een lijst met suggesties over aan de Minister van Binnenlandse zaken. Die kan de voorgestelde namen aanvaarden (wat hij meestal doet) of er schrappen en eventueel aan toevoegen (wat ook soms gebeurt). Hetzelfde gebeurt dan op het kabinet van de koning, die het laatste woord heeft. De ganse procedure geeft jaarlijks aanleiding tot het uitvaardigen van een besluit met de benoemingen, meestal tegen de nationale feestdag van 21 juli.
Dit gebeurt door 'de koning' in zijn constitutionele functie, en dus onder verantwoordelijkheid van het kabinet van Binnenlandse zaken. Ook als de koning zelf initiatief neemt om iemand in de adelstand op te nemen, gebeurt dit met goedkeuring van de minister.
De bekendmaking van een benoeming betekent nog niet dat iemand ook effectief in de adel is opgenomen. Hiervoor dient nog een procedure tot een goed einde gebracht, waarbij de geadelde een wapenschild en wapenspreuk voorstelt. Die worden dan opgenomen in een patentbrief of 'open brief', waarin de biografische elementen worden vermeld die tot de adellijke gunst hebben geleid. Dit alles wordt in een sierlijk document opgenomen, dat wordt voorzien van de handtekening van de minister van Buitenlandse zaken en van de koning.
De Vereniging van de Adel is een privévereniging, die open staat voor lidmaatschap van alle leden van de Belgische adel. Deze vereniging is in niets bij de adellijke gunsten betrokken.
Er bestaat ook een Raad van Adel, dit is een officieel organisme binnen het Ministerie van Buitenlandse zaken, bestaande uit enkele specialisten, dat de heraldiek, de toekenning van wapens, de opstelling van patentbrieven, en meer algemeen de studie van de adel opvolgt. De huidige voorzitter van de Nederlandstalige afdeling is prof. Paul Janssens.
[bewerk] Wapenschild
Elke persoon moet een wapenschild hebben met een wapendevies. De genomineerden mogen hun wapen door een kunstenaar naar keuze laten ontwerpen of een bestaand familiewapen aanwenden. Voor het opmaken van het wapen dient men een aantal directieven te volgen, met name de wetmatigheden die eigen zijn aan de heraldiek, wat betreft kleuren, symbolen, attributen, bekroning, etc, en moet men ook rekening houden met bestaande wapens die men uiteraard niet mag kopiëren. De voorstellen worden aan de goedkeuring onderworpen van de Raad van Adel en die kan weigeren of suggesties tot wijziging en/of verbetering meedelen.
[bewerk] Adelbrief
Pas als de Raad van de Adel en de titularis het eens zijn over het ontwerp komt het op de adelbrief. Dit tweetalige document dat met de hand geschreven wordt op perkament of stevig papier, bestaat uit een aantal pagina's met een ministamboom waarop de ouders van de beneficiaris worden vermeld, zijn eigen identiteit, eventueel de naam van zijn echtgenote, de elementen die het verlenen van de adelstand of titel ondersteunen. Als alle formaliteiten vervuld zijn, worden de adelbrieven 'gelicht' en krijgen de nieuwe edellieden een attest waarmee ze bij de burgerlijke stand hun titel kunnen laten vermelden op hun identiteitskaart en alle officiële stukken. Hetzelfde geldt voor hun nakomelingen, indien de adeldom als erfelijke titel is verleend.
[bewerk] Kosten
Een adellijke titel is in België beschermd en het wederrechtelijk gebruik ervan is strafbaar. Het lichten van de adelbrief geeft aanleiding tot kosten. Een adelbrief wordt versierd met een wapenschild en blazoen, en de naam van de titelhouder. Ook wordt meestal een stamboom toegevoegd, dit manuscript wordt uitgevoerd door een erkend kalligraaf. Deze officiële documenten kunnen, afhankelijk van de ontwerper en de kwaliteit van uitvoering, tussen de 500 en de 2500 euro kosten. Daar bovenop komen 750 euro registratierechten en 12 euro kanselarij en zegelrechten. Bij een erfelijke titel wordt 750 euro extra aangerekend voor ieder rechthebbend familielid. Als de adelbrief niet binnen een termijn van vijf jaar is gelicht, wordt de verheffing teniet gedaan. Het is bekend dat veel meer mensen hun interesse voor een titel laten blijken dan dat er worden verleend.
Voor vele oude geslachten zijn deze kosten ironisch. Immers in het ancien regime bestonden deze kosten niet, aan de titel was opbrengst verbonden. Iedere adellijke generatie moet dus de nodige centjes ophoesten om haar stand wettelijk te verdedigen.
[bewerk] Mannelijke en vrouwelijke adellijke titels
Alleen de adellijke titels - ridder - baron - burggraaf en graaf worden nog door de Koning toegekend. Voor de dames (meer en meer worden jaarlijks dames in de adelstand opgenomen, ongeacht of ze gehuwd zijn) is dit: barones - burggravin, gravin; er is geen vrouwelijke equivalent van de ridderstitel, in tegenstelling tot bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk (Dame, ook bestaat er geen Franse vertaling voor Jonkvrouw, derhalve is het laagste wat uitgegeven wordt barones. In België genieten edelvrouwen dus een positieve discriminatie.
De adellijke titels zijn wettelijk beschermd en mogen enkel gedragen door wie ze rechtmatig op officiële stukken kan doen fungeren. De adellijke titel geeft geen enkel wettelijk voorrecht. Deze documenten bevestigen de adellijke status, in sommige landen verkoopt verarmde adel deze adelsbrieven voor het geld. Een andere praktijk is het adopteren van burgers, slechts kinderen krijgen via adoptie echt de titel en worden volwaardig lid van de adellijke stand. Volwassenenadoptie is niet erkend in België.
[bewerk] Erfelijkheid
De adeldom gaat in de meeste gevallen (persoonlijke titels niet) over op de kinderen. Zo hebben de kinderen van Eddy baron Merckx, Axel en Sabrina, recht op het predicaat jonkheer en jonkvrouw. Ze voeren geen titel, omdat Merckx de titel van baron ad personam kreeg. Titels worden minder vaak erfelijk (op allen) verleend. Voormalig Eerste minister en minister van Buitenlandse Zaken graaf Pierre Harmel, kreeg dit voorrecht voor al zijn rechtstreekse mannelijke en vrouwelijke afstammelingen. Oud-premier Gaston Eyskens, kreeg de titel van burggraaf met overdracht op de eerstgeborene.
Het komt ook voor dat de koning ermee instemt dat de titel niet aan de oudste maar aan de tweede zoon wordt doorgegeven, bijvoorbeeld als de oudste zoon priester wordt of naar het buitenland emigreert. Er bestaat ook een procedure om een adellijke titel verbeurd te verklaren, met name bij wangedrag, hoogverraad of grove malversaties. Dat gebeurde na de wereldoorlog toen enkele adellijke families wegens collaboratie hun titel verloren.
Zie ook:
