Darwinvinken
Van Wikipedia
| Darwinvinken | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| Geslachten | |||||||||||||
| Geospiza Camarhynchus Certhidea Pinaroloxias |
Darwinvinken vormen een groepje van een aantal verwante soorten zangvogels die voorkomen op de Galápagos-eilanden.
Inhoud |
[bewerk] Inleiding en taxonomie
Binnen het dierenrijk behoren de Darwinvinken, ook wel eens Galapagosvinken genoemd, tot de grote orde der zangvogels (Passeriformes) en de familie der gorzen (Emberizidae). Vroeger werden de darwinvinken tot een geslachtengroep (Geospizini) gerekend, nu hebben ze een eigen onderfamilie binnen de gorzen: de Geospizinae.
[bewerk] Geschiedenis
In de geschiedenis hebben de Galápagoseilanden, en dus ook de darwinvinken een zeer belangrijke rol gespeeld, want toen de natuuronderzoeker en latere schrijver van de evolutietheorie Charles Darwin in de herfst van 1835 de Galapagos-archipel bezocht zag hij er de vele verwante soorten. Darwins bevindingen werden uiteindelijk gepubliceerd in On the origin of species, (1859) (24/11).
[bewerk] Indeling der geospizinae
Toen Darwin de geospizinae voor het eerst zag, was hem al meteen duidelijk dat elke soort zijn eigen snavelvorm en voedingsgewoonten had (hoewel de soorten van een geslacht soms hetzelfde soort voedsel eten, maar wel in andere maten en gewichten) en ook een eigen leefgebied, broedplaatsen en schuilplaatsen. Hij bedacht dat ze alle uit een dezelfde voorouder waren geëvolueerd, om verschillende ecologische niches te bezetten. Dit deden ze omdat ze, toen hun vooroudersoort voor het eerst een populatie had gesticht op de Galapagos, moesten samenleven met twee of meer andere soorten (sympatrie). Hierdoor ontstond concurrentie met andere soorten en met soortgenoten om voedsel en andere dingen, zoals nestelgelegenheid. Individuen die lichte aanpassingen vertoonden bleven beter in leven, en gingen verder en verder divergeren, en zo werden uiteindelijk 14 soorten gevormd. Ook het isolement van de Galapagos speelde een rol door het aantal concurrerende soorten te beperken. Dit fenomeen, dat een soort zich in een aantal gewijzigde soorten splitst als het de kans krijgt een nieuw leefgebied in te nemen, heet adaptieve radiatie. De darwinvinken worden onderverdeeld in zes geslachten. Hieronder de verschillende geslachten en soorten.
- Eters van gemengde kost, met een voorkeur voor plantaardige voeding: geslacht Geospiza, 6 soorten:
- grote,
- middelste en
- kleine grondvink,
- grote cactusvink met kegelsnavel,
- cactusvink en
- spitssnavelgrondvink.
- Planteneters: geslacht Platysspiza: omvat 1 soort, de
- plantenetende boomvink
- Eters van gemengde kost met een voorkeur voor insecten: geslacht camarhynchus, omvat 3 soorten:
- kleine,
- middelste en
- grote boomvink
- Insecteneters: 3 geslachten met elk 1 soort op cactospiza na:
- spechtvink en
- mangrovenvink (cactospiza),
- cocoseilandvink (pinaroloxias) en
- insectenvinkje (certhidea).
[bewerk] Voortplanting van de Darwinvinken
Op de Galapagosarchipel valt het warme seizoen tussen januari en mei, en dit is de voornaamste broedtijd voor de Geospizinae. De grondvinken verlaten dan altijd het groene hoogland en vestigen zich in het droge gebied dicht bij de kust, dat nu groen aan het worden is. De grondvinken krijgen soms gezelschap van enkele kleine boomvinken en plantenetende boomvinken, maar de meeste van deze vogels nestelen in het hoogland. De cactusvinken verlaten het laagland nooit. Mannelijke Darwinvinken die nog geen wijfje hebben stelen regelmatig materiaal uit de nesten van hun buren om het voor hun eigen nest te gebruiken. Als er eenmaal een paar gevormd is, bekleedt het wijfje de binnenkant van het nest met gras, veren of orchillakorstmossen, en bij de grondvinken helpen de mannetjes hierbij. Het legsel telt 1 tot 5, meestal 3 eieren. Enkel het wijfje broedt. De broedtijd duurt 11 tot 14 dagen. In deze tijd is het mannetje voor zijn vrouwtje vlakbij het nest. De beide oudervogels voeren hun jongen uit de krop met fijngemaakt voedsel. Na het uitvliegen worden de jongen enkel nog door het mannetje gevoed. Sommige soorten zoals de spechtvink slaan soms een jaar over bij grote droogte en/of schaarste aan insecten. Na de broedtijd vormen jonge en oude vogels die tot soorten met eenzelfde voedingswijze behoren losse zwermen die tot 400 vogels kunnen tellen. De insecteneters leven voornamelijk solitair. De nesten worden soms gebouwd in een takvork, maar meestal tussen cactusstengels.
[bewerk] Snavelvorm en voedingswijze
Zoals reeds gezegd, kunnen we aan de snavels de ontstaansgeschiedenis van de Darwinvinken begrijpen. De snavelgrootte bij deze nauw verwante soorten geeft een zeer nauwkeurige indruk van de grootte en hardheid van de zaden waarmee zij zich voeden. De beide soorten cactusvinken eten voornamelijk delen van de schijfcactus (Opuntia galapageia) en wringen ook schors los om insecten te vangen. De kleine en spitssnavelgrondvink eten naast zaden, bessen en nectar ook nogal wat dierlijke kost: ze zoeken kleine zeediertjes tussen de rotsen van de laagwaterlijn en pikken teken van de rug van zeeleguanen. Qua voedingsgewoonten bestaan er vaak verschillen tussen de verschillende eilandvariëteiten van eenzelfde soort. Zo is de kleine spitssnavelgrondvink op Genovesa een bijna zuivere planteneter, terwijl zijn grotere neef op Isla Wolf, de grote of noordelijke spitssnavelgrondvink, die met zijn gewicht van 24 g bijna dubbel zo zwaar is de voorkeur geeft aan allerlei dierlijke kost, maar ook plantaardige kost versmaadt hij niet. Men heeft waargenomen dat deze vinken de ellebooghuid van broedende pelikanen openpikken om het bloed op te drinken. Deze merkwaardige gewoonte komt slechts bij enkele andere vogels, zoals de afrikaanse ossepikkers, voor. Bovendien eet de grote spitsssnavelgrondvink graag aas, op rotsen stukgeslagen krabben en gemorste hapjes vis bij de nesten van rotspelikanen. Tenslotte pikt deze vink ook graag eieren van zeevogels open en drinkt ze leeg. Bij het eten zoeken op de grond keren de grondvinken met hun snavel groge bladeren om en gooien ze tegelijkertijd om met de poten. Ook duwen ze losse steentjes met een poot weg en bewerken het met hun snavel, juist zoals een spechtvink dat op een tak doet. Bij de boomvinken geldt dat hoe groter de soort is, hoe meer hij zijn voedsel (hoofdzakelijk insecten) zoekt onder losgescheurde boomschors, waarbij ze vaak op de manier van mezen met de kop naar beneden aan een tak hangen. De verwante plantenetende boomvink pikt slechts zeer zelden insecten op, en bewerkt die zonder zijn poten te gebruiken. Het klein insectenvinkje is een bijna zuivere insecteneter en zoekt op de manier van mezen bosjes bladeren en takken af en vangt ook veel vliegende insecten, grote buit houdt hij evenals de boomvink met de poot vast. De cocoseilandvink voedt zich, aan de snavel te oordelen, op eenzelfde wijze.
[bewerk] Werktuiggebruik bij genus cactospiza
De twee soorten van het geslacht cactospiza, de spechtvink en de mangrovevink, gebruiken werktuigen (doorns van planten om insecten uit holten te peuteren.) De laatste wordt bijna alleen gevonden in de mangroven van Isabela (het grootste eiland) en Fernandina. Beide soorten vangen insecten op de wijze van spechten: ze hakken half vergaan hout uit elkaar en maken de schors van de stammen los, breken dunne takjes af en porren de insecten uit hun schuilhoeken. Dit doen ze echter niet met de snavel, maar met een cactusstekel of een dun stokje.
[bewerk] Overzicht van de dertien soorten darwinvinken en enkele bijkomende details
[bewerk] Grondvinken (Geospiza)
Snavel dik en vinkachtig, mannen zwart, vrouwen en jonge mannen grijsbruin mer vlekken. 6 soorten: grote grondvink(Geospiza magnirostis), middelste grondvink, kleine grondvink (Geospiza fuliginosa), spitssnavelgrondvink (Geospiza difficilis), cactusvink(Geospiza scandens) en grote cactusvink (Geospiza conirostris).
[bewerk] Plantenetende boomvink (Platyspiza crassirostris)
Enige soort van dit geslacht, langste darm van alle Darwinvinken, uitsluitend planteneter, 13,5 cm lang, 41 gram zwaar, snavel goudvinkachtig. Latijnse naam : Platyspiza crasirostris.
[bewerk] Boomvinken (Camarhynchus)
Lijken op bovenstaande soort. Bovenkant olijfgroen, onderkant vaalbruin. Bovenste deel van rug en borst met kleine zwarte vlekjes. Bovenkop oude mannen zwart. 3 soorten : kleine boomvink (Camarhynchus parvulus), middelste boomvink en grote boomvink (Camarhynchus psittacula).
[bewerk] Spechtvinken (Cactospiza)
Bovenzijde olijfgroen, onderzijde geelachtig grijs. Seksen identiek. Twee soorten: spechtvink (Cactospiza pallida) en mangrovevink (Cactospiza heliobates).
[bewerk] Insektenvinkje (Certhidea olivaeca)
9,5 cm lang, slanke priemsnavel, kortste darm van alle Darwinvinken, bijna uitsluitend insecteneter.
[bewerk] Cocoseilandvink (Pinaroloxias inornata)
Kleur als bij grondvinken, enige soort die niet op Galápagos-eilanden, maar op Cocoseiland (ca. 800 km naar Noordoosten) leeft.
[bewerk] Externe links
- Darwin, C.R. The Voyage of the Beagle Chapter 17 uit Darwins boek The Voyage of the Beagle waarin hij de Galápagos-eilanden beschrijft en de vogels.
- verschillende snavels en zang
- Grant and Grant Genetica en de Origin of Birds Species in PNAS
- Sato et al Fylogenese van de darwinvinken zoals afgeleid uit mtDNA sequenties in PNAS
