Diagnose

Van Wikipedia

Een diagnose is de naam van een ziekte of aandoening waaraan iemand verondersteld wordt te lijden. Diagnosen worden in het dagelijks leven door iedereen gesteld ('Zal wel een griepje zijn') maar in een meer formele context is diagnostiek voorbehouden aan mensen die zich beroepsmatig met gezondheidszorg bezighouden, vooral artsen.

De diagnose geeft een hypothese, een oordeel van de arts weer en het kan met het verloop van de tijd nodig zijn dit oordeel te herzien. In de media en bij het publiek treft men vaak een onwrikbaar vertrouwen aan in een door een arts gestelde diagnose; dit is niet terecht.

Inhoud 1 Betrouwbaarheid van een diagnose 2 Het diagnostisch proces 3 Voordelen van een diagnose 4 Voordelen van een diagnose voor de patiënt 5 Verschillende niveaus 6 Buiten de geneeskunde 7 Referenties

[bewerk] Betrouwbaarheid van een diagnose

In wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat een huisarts bij een patient die met een 'echte ziekte', zoals galstenen, bloedarmoede of een maagzweer na 1 consult slechts in ongeveer 50% van de gevallen een volledig juiste diagnose stelt. Internisten scoorden met 54% overigens niet duidelijk beter ^{[referentie gewenst]}. Bij obducties moet de klinische diagnose die voor het overlijden gesteld was vaak worden herzien, en blijkt in een niet te verwaarlozen percentage zelfs helemaal fout te zijn geweest. Zo bleek in een recent onderzoek (2006) waarbij van in het ziekenhuis overleden patienten de klinische doodsoorzaak zoals vermeld op het overlijdensformulier werd vergeleken met de resultaten van obductie daarna, de helft (25 van 52) van de hartinfarcten te zijn gemist en was in 9 van 36 gevallen onterecht de diagnose hartinfarct gesteld^[1]. In een ander groot onderzoek (2479 obducties) werd bij 39,7% van de gevallen een belangrijke onverwachte bevinding gedaan die bijgedragen had aan de dood van de patiënt^[2].

[bewerk] Het diagnostisch proces

Hoewel het in veel medische leerboeken voorgesteld wordt of de arts eerst 'onbevooroordeeld' alle informatie verzamelt en dan pas gaat nadenken en hypothesen opstellen, is dit in werkelijkheid niet het geval^[3][4]. Al vanaf de eerste woorden van de patiënt, vaak al aan de manier waarop iemand loopt, kijkt of praat, begint de arts hypothesen te vormen. De informatie die de arts verzamelt wordt sterk bepaald door de hypothese die hij al in zijn hoofd heeft - zo zal, als de patiënt zich met 'braken' presenteert de arts als hij aan een buikgriep denkt meestal eerst naar diarree willen informeren maar als de patiënt op zijn hoofd gevallen is eerst naar de pupilreacties willen kijken. Vragen worden gesteld naar aanleiding van de diagnose die op dat moment het meest waarschijnlijk lijkt en dit is een van de meest voorkomende oorzaken van verkeerde diagnosen - te vroeg 'inzoomen' op de eerste mogelijkheid die zich presenteert^[5][6].

Voordat de arts een diagnose stelt moet hij alle relevante informatie verzamelen. Het probleem is dat hij van te voren niet kan weten wat relevante informatie is. Informatie wordt pas relevant in het licht van een hypothese. Tot relevante informatie kan behoren:

• De symptomen van de ziekte. Daartoe rekent men:
  • De klachten die de patiënt noemt, bijvoorbeeld buikpijn, koorts.
  • Zichtbare, hoorbare, en voelbare verschijnselen, bijvoorbeeld: huiduitslag, een ruis in de longen, een knobbeltje.
• De medische voorgeschiedenis van de patiënt.
• Relevante omstandigheden uit het leven van de patiënt, bijvoorbeeld:
  • Werkt de patiënt met bepaalde giftige stoffen?
  • Is de patiënt onlangs in de tropen geweest?
• Laboratoriumonderzoek aan lichaamsvloeistof of weefsel van de patiënt, bijvoorbeeld bestanddelen van het bloed, microscopisch onderzoek van weefsel, een kweek om ziekteverwekkende bacteriën op te sporen en te determineren. Een ziekte kan soms herkend worden aan de aanwezigheid van bepaalde antistoffen in het bloed.
• Beeldvormend onderzoek, bijvoorbeeld een röntgenfoto.
• Waarnemingen tijdens een kijkoperatie of een gewone operatie.
• De reactie van de patiënt op bepaalde (proef-)behandeling of medicijnen.

Lukt het niet een diagnose te stellen dan kan de arts eveneens doorverwijzen naar een andere arts, b.v. een specialist voor nadere diagnostiek.

Naarmate het medisch proces vordert ontstaat er vaak een lijstje van mogelijkheden - indien niet expliciet, dan wel in het hoofd van de arts - die zal proberen de elementen van dit lijstje te bevestigen of uit te sluiten door meer informatie te verzamelen en onderzoek te doen. Zolang er nog meer dan een mogelijkheid is spreekt men wel van een differentiaaldiagnose.

[bewerk] Voordelen van een diagnose

• bij een diagnose hoort een bepaalde prognose: een oordeel over het te verwachten beloop.
• Na het stellen van de diagnose is het in de meeste gevallen mogelijk een behandeling in te stellen of daarvoor naar een ander te verwijzen (b.v. fysiotherapeut, specialist).
• In vele, maar lang niet alle, gevallen is met het stellen van een diagnose ook de oorzaak van de ziekte bekend.

Soms overlappen de behandeling en het stellen van de diagnose elkaar. Bijvoorbeeld, als de arts vermoedt dat de patiënt aan een kwaal lijdt waartegen een bepaald medicijn vrijwel 100% succes biedt, dan kan hij dat medicijn voorschrijven en afwachten of het helpt. Dit heet diagnostiek 'ex iuvantibus'.

[bewerk] Voordelen van een diagnose voor de patiënt

Een diagnose kan de basis vormen voor verwerking, ondersteuning en leren.

• Het verwerkingsproces van een ernstige diagnose kan heel wat tijd vergen, zowel voor de gediagnoseerde als zijn omgeving. Voor de verwerking is vooral de erkenning van de diagnose door de nabije omgeving (ouders, partner) heel belangrijk.

• Betalende instanties eisen een diagnose om een behandeling te starten of de vraag naar ondersteuning (financieel, materieel, psychologisch) te staven.

• De diagnose bevestigt dat het gaat om een probleem dat zo belangrijk is dat het andere beperkingen in de schaduw stelt bij de ondersteuning. De patient krijgt een gelegitimeerde 'ziekterol'. Na verfijning van de diagnose vormt deze vaak de basis voor een al dan niet bewust uitgetekend leer- of genezingsprogramma voor het individu en eventueel zijn omgeving.

[bewerk] Verschillende niveaus

Vele diagnoses, vooral psychiatrische, staan vanwege het ontbreken van hard wetenschappelijk bewijs voor oorzakelijke verbanden tussen fysiologische processen en waargenomen psychiatrische symptomen regelmatig ter discussie. Voor een diagnose is overigens geenszins nodig dat een ziektebeeld ook begrepen wordt; een syndroomdiagnose is gebaseerd op het samengaan van diverse symptomen. Meestal verandert de inhoud van een diagnose op sluipende wijze in de loop van de decennia: beginnend met een symptoombeschrijving verschuift de betekenis naarmate de kennis toeneemt naar het aanwezig zijn van onderliggende mechanismen, veroorzakers of afwijkingen. Tyfus was ooit niet veel meer dan ijlkoorts; tegenwoordig zijn er een aantal ziekten met verschillende verwekkers die ook verschillende namen hebben gekregen (vlektyfus, buiktyfus, paratyfus A en paratyfus B).

[bewerk] Buiten de geneeskunde

De term diagnose wordt ook buiten de geneeskunde gebruikt voor het proces van onderzoek, waaraan conclusies moeten worden verbonden. Bijvoorbeeld in de psychodiagnostiek, of het onderzoek naar leerstoornissen, gedragsstoornissen. Zelfs het zoeken naar fouten in de werking van apparaten wordt diagnose genoemd, bijvoorbeeld het diagnose-centrum voor tweedehandswagens. Ook voor het determineren van diersoorten wordt het woord wel gebruikt.

Referenties:

↑ Ravakhah K. Death certificates are not reliable: revivification of the autopsy. South Med J. 2006 Jul;99(7):728-33. ↑ Zarbo RJ, Baker PB, Howanitz PJ. The autopsy as a performance measurement tool--diagnostic discrepancies and unresolved clinical questions: a College of American Pathologists Q-Probes study of 2479 autopsies from 248 institutions. Arch Pathol Lab Med. 1999 Mar;123(3):191-8. ↑ Ridderikhoff J. Information exchange in a patient-physician encounter. A quantitative approach. Methods of Information in Medicine. Feb 1993; 32(1):73-8. ↑ Ridderikhoff J. Problem-solving in general practice. Theor Med 1993;14:343-63. ↑ Ridderikhoff J. Medical problem-solving: an exploration of strategies. Med Educ 1991;25:196-207 ↑ Herk, E. van: Diagnostic Decision Support in General Practice, proefschrift, Rotterdam 1994.

---

Zie ook:

• Ziektebeeld