Flavius Stilicho
Van Wikipedia
Flavius Stilicho (soms geschreven als Stilico) (ca. 359 – 22 augustus 408) was een hooggeplaatste generaal (magister militum) en patriciër in het West Romeinse Rijk, opmerkelijk door zijn semi-barbaarse herkomst.
Inhoud |
[bewerk] Carrière
Stilicho werd geboren in wat nu Duitsland is. Zijn vader was een Vandaal en zijn moeder een Romeins burger. Ondanks zijn vaders origine is er weinig dat er op wijst dat Stilicho zichzelf anders dan een Romein beschouwde, hoewel hij, zoals zo vele Germanen, het arianisme aanhing in plaats van het katholicisme
Hij nam dienst in het Romeinse leger en steeg door de rangen tijdens het bewind van Theodosius de Grote, die over het Oost-Romeinse rijk heerste vanuit Constantinopel, en die de laatste keizer zou worden die over zowel over het Oost-Romeinse als het West-Romeinse rijk zou heersen. In 384 stuurde Theodosius hem als een gezant naar het hof van de Perzische koning Shapur III om een vredesakkoord te onderhandelen, gerelateerd aan de opsplitsing van Armenië. Toen hij terugkeerde naar Constantinopel na de succesvolle beëindiging van de besprekingen, werd Stilicho gepromoveerd tot generaal en opgedragen de verdediging van het rijk tegen de aanvallen van de Visigothen op zich te nemen, een rol die hij zo'n twintig jaar uitvoerde. De keizer erkende dat Stilicho een waardelvolle bondgenoot kon zijn en, om bloedverwantschap met hem te vormen, bood hem zijn geadopteerde nicht Serena als bruid aan. Het bruiloft vond ongeveer tegelijkertijd met zijn missie naar Perzië plaats, en uiteindelijk schonk Serena het leven aan een zoon genaamd Eucherius.
Na de moord op de Westerse keizer Valentinianus II in 392 hielp Stilicho een leger te verzamelen dat Theodosius tot de overwinning zou leiden bij de Slag aan de Frigidus, en hij was een van de Oostelijke leiders in dat gevecht. Eén van zijn kameraden tijdens de campagne was de Visigothische krijgsheer Alarik, die een belangrijk deel van de Gothische hulptroepen commandeerde. Alarik zou later één van Stilicho's belangrijkste tegenstanders worden tijdens zijn latere carrière als hoofd van de West-romeinse legers. Stilicho onderscheidde zichzelf aan de Frigidus, en Theodosius, uitgeput door de campagne, zag in hem de man die de verantwoordelijkheid waardig was om de toekomstige veiligheid van het rijk te bewaren. De laatste keizer van een verenigd Rome benoemde Stilicho tot voogd van zijn zoon, Honorius, kort voor zijn dood in 394.
Na de dood van Theodosius werd Honorius keizer van het Westerse Rijk, en zijn broer Arcadius van de Oostelijke helft. Geen van beide toonde zich effectieve keizers, en Stilicho werd de facto de hoogste commandant van de Romeinse legers in het Westen. In deze hoedanigheid bewees Stilicho zijn kunde vol energie, ook al zouden politiek gemanoeuvreer door agenten van de twee keizerlijke hoven hem hinderen gedurende zijn hele carrière.
Zijn eerste aanvaring met zulke hofpolitiek kwam in 395. De Visigothen die nabij de Donau leefden werden onder druk gezet door de Hunnen, en ze hadden recent Alarik gekozen als hun koning. Alarik verbrak zijn verdrag met Rome en leidde zijn volk op een rooftocht door Thracië. Het leger dat eerder gewonnen had bij de Frigidus was nog steeds gemobiliseerd, en Stilicho leidde het richting Alarik's troepen. Toen dit leger, een combinatie van formaties uit beide helften van het rijk, het Oostelijke rijk binnenmarcheerde, riep Arcadius de Oostelijke formaties terug naar Constantinopel. Arcadius handelde op advies van zijn Prefectus Praetorio, Rufinus, een oude vijand van Stilicho. Stilicho gehoorzaamde aan de order en stuurde zijn Oostelijke troepen weg, waardoor hij te zwak achterbleef om effectief te opereren tegen Alarik. Rufinus behaalde weinig winst aan zijn overwinning op Stilicho, aangezien de terugkerende troepen hem vermoordden zodra ze in Constantinopel aankwamen.
Twee jaar later, in 397, versloeg Stilicho Alarik's troepen in Macedonië, ook al ontsnapte Alarik zelf in de omringende bergen. Dat zelfde jaar lukte het hem ook om de opstand van Graaf Gildo in Africa te onderdrukken. Vervolgens werd hij ingezet in Rhaetia in 401, waar hij een uitgebreide campagne leidde tegen zijn voormalige volksgenoten, de Vandalen, en andere barbaarse rovers. Stilicho zou ook nog twee belangrijke gevechten tegen Alarik leiden, bij Pollentia in 402 en Verona in 403. In 405 beval hij de vernietiging van de Sibyllijnse boeken, welke hij beschouwde als een belediging voor zijn ariaanse geloof.
[bewerk] Ondergang
Ondanks zijn successen was hij toch bezoedeld in de ogen van de keizerlijke hoven vanwege zijn niet-Romeinse achtergrond en zijn ariaanse geloof, met name Olympius, die in 408 samenspande om hem te vermoorden. De hovelingen verspreidden geruchten dat hij de moord op Rufinus had gepland en dat hij samenzweerde met zijn oude opponent Alaric, dat hij de barbaren had uitgenodigd Gallië in te trekken in 406, en dat hij plannen had om zijn zoon op de keizerlijke troon te plaatsen. Het Romeinse leger in Ticinum begon te muiten op 13 augustus, waardoor ten minste zeven hoge keizerlijke oficieren het leven lieten (Zosimus 5.32). Dit werd gevolgd door gebeurtenissen die John Matthews1 zag als iets dat "elke eigenschap van een grondig voorbereide coup d'état vertoonde, georganiseerd door Stilicho's politieke tegenstanders." Stilicho trok zich terug naar Ravenna, waar hij in gevangenschap werd genomen. Ook al was het binnen zijn bevoegdheid om de aanklachten aan te vechten, toch verzette Stilicho zich niet, ofwel uit schuldgevoel, ofwel uit angst voor de gevolgen voor de reeds precaire toestand van het Westerse rijk. Zijn zoon Eucherius werd kort daarna vermoord in Rome.
[bewerk] Postuum
In de onrusten die volgden op de ondergang en executie van Stilicho werden de vrouwen en kinderen van de barbaarse foederati door heel Italië afgeslacht door de lokale Romeinen. Het natuurlijke gevolg was dat deze mannen (schattingen beschrijven hun aantallen als wellicht 30.000) samentrokken in de bescherming van Alaric, razend en tierend om geleid te worden tegen hun laffe vijanden. De Visigothische krijgsheer gaf hieraan gehoor door de Julische Alpen over te trekken en een campagne door het hart van Italië te beginnen. Tegen september 408 stonden de barbaren voor de stadswallen van Rome.
Zonder een sterke generalissimo zoals Stilicho om het nu veelal barbaarse leger te besturen, kon Honorius weinig doen om het beleg te breken, en nam een passieve strategie aan. Hij wilde wachten tot Alaric weer vertrok, in de hoop ondertussen zijn troepen weer te verzamelen en de Visigothen te verslaan. Jammer genoeg, na twee jaar belegering van de stad, hopend op een ruime afkoopsom, stormde Alaric de stad binnen dankzij een verrader die een van de openingen in de beschermingswallen openzette. Voor het eerst in zeven eeuwen slaagde een buitenlandse indringer erin om Rome binnen te treden.
[bewerk] Controverse
Een hoofddebat aangaande Stilicho gaat over het feit of zijn defensie van het rijk meer uit eigenbelang dan uit loyaliteit richting Rome of Theodosius was. Veel geschiedkundigen pleiten dat zijn belangrijkste doel was om zijn zoon tot keizer te verheffen, misschien wel om tevens het gehele rijk te verenigen; deze theorie verklaart zijn bijna continue twisten met Rufinus, zijn Oostelijke equivalent.
Een ander problematisch punt is het gevecht met Alaric in Macedonië. Stilicho heeft misschien plannen gesmeed om de provincie Dalmatia voor het Westen te winnen, ook al waren de troepen die hij gebruikte voor de overwinning uit het Oosten. Afgestaan aan het Oosten na de ramp bij Adrianopolis, was het een rijke en dichtbevolkte provincie, een verleidelijke toevoeging voor Stilicho. Waar of niet, de angst hiervoor zou kunnen verklaren waarom Rufinus Arcadius er van overtuigde om de terugtocht van zijn troepen te eisen toen de overwinning nabij leek. In elk geval, zodra Alaric bij vredesonderhandelingen door Rome een titel werd verleend, werd Stilicho een doelwit voor hofintriges in Constantinopel, ofwel uit impopulariteit, ofwel omwille van zijn ambities.
[bewerk] Bronnen
Afgezien van de relevante wetsteksten in de Codex Theodosianus, is de belangrijkste primaire bron voor de gebeurtenissen tijdens Stilicho's bewind tot het jaar 404, de panegyrici die aan hem zijn gewijd door de dichter Claudianus. Voor de gebeurtenissen na 404 is Zosimus de belangrijkste bron. Deze laatste voelde, ook al was hij een Byzantijn, toch een sterke afkeer voor Stilicho.
[bewerk] Voetnoot
1 J. Matthews, Western Aristocracies and Imperial Court AD 364–425, Londen, 1990, p. 281.
[bewerk] Referentie
[bewerk] Verder lezen
- E. Nischer-Falkenhof, Stilicho, Wenen, 1947.
- J.B. Bury, History of the Later Roman Empire, I, Londen, 1923, pp. 106-173. (Engels, Public domain)
