Grote rietorchis
Van Wikipedia
| Grote rietorchis | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| soort | |||||||||||||||||
| Dactylorhiza elata (Poir.) Soó (1786) |
De Grote rietorchis (Dactylorhiza elata) is een Europese terrestrische orchidee van het geslacht Handekenskruid (Dactylorhiza). Het is één van de meest opvallende Europese orchideeën, vooral door zijn bloeistengel die meer dan een meter hoog kan worden. Het is een vrij zeldzame soort van vochtige plaatsen uit het Westelijk Middellandse Zee-gebied.
De soort heeft een aantal jaren ook in Zeeuws-Vlaanderen gebloeid.
Inhoud |
[bewerk] Naamgeving en ethymologie
Syn.: Orchis elata Poir.
Nl: Grote rietorchis
Fr: Orchis élevé
En: Robust Marsh Orchid
De: -
De naam Dactylorhiza komt uit het Griekse dactylos (vinger) en rhiza (wortel), verwijzend naar de vingervormige wortels. Elata komt uit het Latijn en betekent ‘groot’.
Van deze soort zijn verschillende subspecies of ondersoorten bekend.
[bewerk] Kenmerken
[bewerk] Plant
De grote rietorchis is een grote, krachtige plant, tot 100 cm hoog. De planten staan verpreid. De stevige rechtopstaande stengel, met een diameter tot 1 cm, is bovenaan geribt en rood aangelopen en draagt tot 10 stengelbladeren. De bloeiwijze is een dichtbloemige en langerekte aar, met tientallen opvallend grote bloemen.
Het is een overblijvende, niet-winterharde plant (geofyt).
[bewerk] Bladeren
De stengelbladeren zijn smal lancetvormig tot ovaal, in verhouding tot de stengel relatief kort, met de grootste breedte in het midden, lichtgroen en ongevlekt. De onderste bladeren zijn breed stengelomvattend en staan schuin omhoog, de hogere staan bijna vertikaal. De bovenste bladeren bereiken de bloeiaar niet. De schutblaadjes zijn groen of lichtrood aangelopen en steken ver buiten de bloeiaar uit.
[bewerk] Bloemen
De bloemen zijn vrij groot, donkerroze tot donkerpaars gekleurd. De laterale kelkbladen of sepalen staan opwaarts gericht, het middelste vormt samen met de laterale kroonbladen of petalen een helmpje. De lip is smaller dan lang, licht drielobbig, met zwak teruggeslagen zijlobben. De lip is getekend met donkerpaarse stippen en lusvormige lijntjes . Het spoor is dik en kegelvormig, naar beneden gebogen, en bijna even lang als het vruchtbeginsel.
De bloeitijd is van april tot juli. De bloemen worden bestoven door insecten.
[bewerk] Habitat
De grote rietorchis prefereert net als de meeste handekenskruiden vochtige tot natte plaatsen, vooral op kalkrijke, voedselrijke bodems, in volle zon of lichte schaduw. Het is een warmteminnende soort. Hij is te vinden vanaf zeeniveau tot op 2500 m, maar dan op plaatsen met veel zon.
Hij groeit voornamelijk in rietvelden, kalkmoerassen, vochtige kalkgraslanden en kwelgebieden en nabij bronnetjes.
[bewerk] Verspreiding en voorkomen
De grote rietorchis komt voornamelijk voor in het westelijk Middellandse Zeegebied, van westelijk- en midden Frankrijk tot in Corsica, over Spanje tot in Marokko en het Atlasgebergte.
Vreemd genoeg heeft de soort enige jaren gebloeid op twee plaatsen in Zeeuws-Vlaanderen, in open rietland langs een slenk, tussen de gewone rietorchissen. Vermoedelijk is hij daar uitgezet. De laatste jaren is hij echter niet meer gevonden. Het ging hier over de subsp. sesquipedalis met bredere bloemen.
Wegens zijn specifieke habitatkeuze is de soort overal zeldzaam tot zeer zeldzaam, alhoewel hij in gunstige omstandigheden plaatselijk massaal kan voorkomen. Ook in Zeeuws-Vlaanderen was het voorkomen van jaar tot jaar zeer variabel, afhankelijk van strenge winters en droge periodes.
[bewerk] Verwante en gelijkende soorten
De grote rietorchis valt vrij snel op door zijn grootte, waardoor hij hoog uittorend boven zijn naaste verwanten van het geslacht Dactylorhiza. Kleinere exemplaren kunnen onderscheiden worden van de gewone rietorchis door de donkere bloemen met smalle lip, van de brede orchis door de smalle, lancetvormige bladeren, en van vrijwel alle andere Handekenskruiden door de ongevlekte bladeren.
Enige verwarring is mogelijk met de smalle orchis (Dactylorhiza traunsteineri) op basis van de bloemkleur en de bladvorm, maar deze laatste is een heel stuk kleiner (max. 40 cm) en heeft een ander verspreidingsgebied
[bewerk] Bedreiging en bescherming
De grote rietorchis is in heel Europa beschermd.
De grootste bedreiging van deze soort is de vernietiging van zijn biotoop door verdroging en omzetting naar economisch interessantere vegetaties, zoals weiland.
De Zeeuws-Vlaamse populaties zijn ondermeer verdwenen door fanatieke verzamelaars die de planten uitgroeven.
[bewerk] Afbeeldingen
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Dactylorhiza elata op Wikimedia Commons. |
[bewerk] Externe links
- Flore électronique: verspreiding in Frankrijk
- De Nederlandse Orchideeën (nl): beschrijving en afbeeldingen van de in Nederland gevonden exemplaren
| Bronnen en referenties: |
|
