Orchideeënfamilie

Van Wikipedia

Orchideeënfamilie

Vleeskleurige orchis (Dactylorhiza incarnata)

Rijk:	Plantae (Planten)
Stam:	Embryophyta (Landplanten)
Klasse:	Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:	Bedektzadigen
Clade:	Eenzaadlobbigen
Orde:	Asparagales

familie

Orchidaceae
Juss. (1789)

De orchideeënfamilie (Orchidaceae) is één van de grootste plantenfamilies op aarde. Het aantal soorten wordt op zo rond de 20.000 geschat. Wereldwijd zijn meer dan duizend geslachten bekend welke verdeeld worden over tientallen subfamilies. Orchideeën worden ook wel eens kort orchis genoemd, wat ook de naam van een specifiek geslacht is.

Inhoud

1 Kenmerken
2 Stamboom van de in België en Nederland voorkomende geslachten
- 2.1 Opmerkingen
3 Beschreven geslachten en soorten
4 Externe links
5 Bronnen en referenties

[bewerk] Kenmerken

Orchideeën staan bekend om hun bloemen, die er soms vreemd uit kunnen zien. Ook de wilde flora in de Benelux kent soorten met opvallende bloemen. Vaak zijn er speciale aanpassingen aan bepaalde soorten dieren en dan met name insecten. Vele soorten zijn in de twintigste eeuw achteruit gegaan in deze regio. Waar eertijds vele graslanden in mei en juni werden gekleurd door de orchideeën zijn ze nu vaak beperkt tot natuurreservaten.

Phalaenopsis 1:buitenste bloemdekbladen (kelkbladen); 2: binnenste bloemdekbladen (kroonbladen); 3: lip; 4: hierachter zitten de pollinia (stuifmeelklompjes); 5: stempel.

Orchideeën hebben doorgaans stoffijn zaad. Deze hele kleine zaden kunnen gemakkelijk door de wind over grote afstanden worden vervoerd. En zo kunnen ze relatief gemakkelijk nieuwe geschikte groeiplaatsen koloniseren. Op die plaats moet dan wel de voor de kieming noodzakelijke schimmel aanwezig zijn, omdat het zaad zonder de schimmel niet kan uitgroeien. Voorts kost het vaak vele jaren om tot een volwassen vruchtdragend exemplaar uit te groeien. In de Benelux staan vele orchideeën bekend als fijnproever. Ze stellen gemiddeld hoge eisen aan hun groeiplaats. Ze leven vaak in symbiose met een schimmel waarmee ze voedingsstoffen uitwisselen.

In regenwouden groeien bepaalde soorten als epifyt hoog in de bomen. Sommige van deze epifyten worden tegenwoordig als kamerplant gehouden. Meer orchideeënsoorten zijn populair om in de huiskamer te houden. Orchideeënsoorten zijn zeer makkelijk met elkaar te kruisen en worden dan ook veel met elkaar gekruist. Omdat een soort voor de bestuiving afhankelijk is van een specifiek insect of vogel hebben ze geen andere barrières ontwikkeld. De bestuiving verloopt vaak via een complex mechanisme, bijvoorbeeld door bij een insect de hele meeldraden op het lijf vast te plakken en deze te laten meevoeren naar een andere bloem. Er zijn ook hele orchideeënboerderijen die voor velen een geliefd doel voor uitstapjes zijn.

Je kunt een orchidee makkelijk onderscheiden van een andere bloem; de basis van elke orchideebloem is dat hij is opgebouwd uit drie kelkbladen en drie kroonbladen. Het middelste kroonblad is afwijkend qua vorm en vergroot (de lip), zodat het een platform voor insecten vormt om makkelijker het centrum van de bloem te bereiken.

[bewerk] Stamboom van de in België en Nederland voorkomende geslachten

In België en Nederland komen volgens de laatste nieuwe systematiek een 40-tal soorten orchideeën van 18 verschillende geslachten voor.

De verwantschappen tussen deze geslachten wordt in de Heukels (2005) als volgt weergegeven:

Orchideeënfamilie (Orchidaceae)

	Hammarbya

	Liparis

Corallorhiza

	Wespenorchis (Epipactis)

	Neottia (Neottia)

Bosvogeltje (Cephalanthera)

	Goodyera

	Schroeforchis (Spiranthes)

Herminium

	Handekenskruid (Dactylorhiza)

	Muggenorchis (Gymnadenia)

	Nachtorchis (Platanthera)

	Pseudorchis

Orchis (Orchis)

Neotinea

Himantoglossum

	Anacamptis (Anacamptis)

	Spiegelorchis (Ophrys)

[bewerk] Opmerkingen

In dit artikel wordt de indeling gebruikt zoals vermeld in de 23e editie van de Heukels. Deze is gebaseerd op nieuwe inzichten gebaseerd op gegevens van DNA-sequenties. Een opvallend verschil met de 22e druk is vooral de samenvoeging van de keverorchissen (Listera) met de vogelnestjes (Neottia), van de poppenorchis (Aceras) met de orchissen (Orchis) en van de groene nachtorchis (Coeloglossum) met de handekenskruiden (Dactylorhiza).

[bewerk] Beschreven geslachten en soorten

De volgende geslachten en soorten worden verder in Wikipedia in detail beschreven.

[bewerk] Europese soorten

Hieronder een lijst van geslachten en soorten die in West- en Midden-Europa voorkomen en die in detail behandeld worden op de Wikipedia:

Geslacht: Anacamptis
- Soort: Harlekijn (Anacamptis morio = Orchis morio)
- Soort: Hondskruid (Anacamptis pyramidalis)
- Soort: Vlinderorchis (Anacamptis papilionacea = Orchis papilionacea)
- Soort: Wantsenorchis (Anacamptis coriophora = Orchis coriophora)

Geslacht: Bosvogeltjes (Cephalanthera)
- Soort: Bleek bosvogeltje (Cephalanthera damasonium)
- Soort: Rood bosvogeltje (Cephalanthera rubra)
- Soort: Wit bosvogeltje (Cephalanthera longifolia)

Geslacht: Goodyera
- Soort: Dennenorchis ( Goodyera repens)

Geslacht: Hammarbya
- Soort: Veenmosorchis (Hammarbya paludosa)

Geslacht: Handekenskruiden (Dactylorhiza)
- Soort: Bosorchis (Dactylorhiza maculata subsp. fuchsii syn. Dactylorhiza fuchsii)
- Soort: Gevlekte orchis (Dactylorhiza maculata subsp. maculata)
- Soort: Groene nachtorchis (Dactylorhiza viridis = Coeloglossum viride)
- Soort: Grote rietorchis (Dactylorhiza elata)
- Soort: Rietorchis (Dactylorhiza praetermissa)
- Soort: Vleeskleurige orchis (Dactylorhiza incarnata)
- Soort: Vlierorchis (Dactylorhiza sambucina)

Geslacht: Herminium
- Soort: Honingorchis (Herminium monorchis)

Geslacht: Himantoglossum
- Soort: Bokkenorchis (Himantoglossum hircinum)

Geslacht: Koraalwortel (Corallorrhiza)
- Soort: Koraalwortel (Corallorrhiza trifida)

Geslacht: Limodorum
- Soort: Paarse aspergeorchis (Limodorum abortivum)

Geslacht: Liparis
- Soort: Groenknolorchis (Liparis loeselii)

Geslacht: Muggenorchis (Gymnadenia)
- Soort: Grote muggenorchis (Gymnadenia conopsea)
- Soort: Welriekende muggenorchis (Gymnadenia odoratissima)

Geslacht: Nachtorchissen (Platanthera)
- Soort: Bergnachtorchis (Platanthera chlorantha)
- Soort: Welriekende nachtorchis (Platanthera bifolia)

Geslacht: Neotinea
- Soort: Aangebrande orchis (Neotinea ustulata syn. Orchis ustulata)

Geslacht: Neottia
- Soort: Grote keverorchis (Neottia ovata = Listera ovata)
- Soort: Kleine keverorchis (Neottia cordata = Listera cordata)
- Soort: Vogelnestje (Neottia nidus-avis)

Geslacht: Orchis (Orchis)
- Soort: Aapjesorchis (Orchis simia)
- Soort: Bleke orchis (Orchis pallens)
- Soort: Mannetjesorchis (Orchis mascula)
- Soort: Orchis spitzelii
- Soort: Poppenorchis (Orchis anthropophora = Aceras anthropophorum)
- Soort: Purperorchis (Orchis purpurea)
- Soort: Soldaatje (Orchis militaris)
- Soort: Wantsenorchis (Orchis coriophora) alleen in België

Geslacht: Pseudorchis
- Soort: Witte muggenorchis (Pseudorchis albida)

Geslacht: Schroeforchissen (Spiranthes)
- Soort: Herfstschroeforchis (Spiranthes spiralis)

Geslacht: Spiegelorchissen (Ophrys)
- Soort: Bijenorchis (Ophrys apifera)
- Soort: Hommelorchis (Ophrys fuciflora)
- Soort: Sniporchis (Ophrys scolopax)
- Soort: Spinnenorchis (Ophrys sphegodes)
- Soort: Vliegenorchis (Ophrys insectifera)

Geslacht: Vrouwenschoentjes (Cypripedium)
- Soort: Vrouwenschoentje (Cypripedium calceolus)

Geslacht: Wespenorchissen (Epipacitis)
- Soort: Bruinrode wespenorchis (Epipactis atrorubens)
- Soort: Brede wespenorchis (Epipactis helleborine)
- Soort: Geelgroene wespenorchis (Epipactis muelleri)
- Soort: Kleinbladige wespenorchis (Epipactis microphylla)
- Soort: Moeraswespenorchis (Epipactis palustris)
- Soort: Smallippige wespenorchis (Epipactis leptochila)