Jolanda Venema
Van Wikipedia
Jolanda Venema (27 november 1965 - 22 juli 1999) was een verstandelijk gehandicapte vrouw, die in 1988 in de publiciteit kwam toen haar ouders foto's van haar openbaar maakten. Het betrof foto's waarop Jolanda naakt met een touw was vastgebonden aan de muur.
Inhoud |
[bewerk] Voor de foto
Jolanda was als kind moeilijk thuis en werd op haar vijfde voor het eerst uit huis geplaatst. De gehandicaptenzorg stond destijds nog in de kinderschoenen en aan een diagnose in die richting werd in eerste instantie nog niet gedacht: Jolanda werd geobserveerd in een instituut voor moeilijk opvoedbare kinderen en de afdeling ontwikkelingsneurologie van het ziekenhuis. Na onderzoek kreeg zij een grote hoeveelheid medicijnen voorgeschreven en werd weer naar huis gestuurd.
De situatie thuis werd al snel weer onhoudbaar: zowel de beide ouders als de andere kinderen in het gezin konden Jolanda's destructieve en agressieve gedrag niet langer dragen. Op haar zesde, in 1972, werd Jolanda opnieuw uit huis geplaatst en na enkele overplaatsingen kwam zij in hetzelfde jaar in het Hendrik van Boeijen-oord in Assen terecht.
Het Hendrik van Boeijen-oord had een bijzonder goede reputatie als instelling voor verstandelijk gehandicapten. Jolanda werd in eerste instantie opgenomen voor een observatieperiode van 3 maanden. Ze reageerde echter hevig op de plaatsing. Haar ouders vertelden dat zij zich huilend en schreeuwend op de vloer stortte als zij na een bezoek weer weg wilden gaan: "Mama, papa, hier blijven, niet weggaan...".
Na drie maanden werd er geconstateerd dat Jolanda ernstig zwakzinnig was en op zeer laag niveau functioneerde als gevolg van een hersenfunctiestoornis.
In de loop der jaren waarin Jolanda op het Hendrik van Boeijen-oord woonde, probeerden haar begeleiders samen met de deskundigen op verschillende wijzen een omslagpunt in Jolanda's gedrag te bewerkstelligen, maar alles liep op niets uit. Na enkele jaren werd zij vaker vastgebonden in de woonkamer, aangezien zij voor het personeel bijna niet meer te begeleiden was. Ook liep het aantal malen dat zij in de isoleercel doorbracht steeds verder op.
Op haar tiende werd in haar dossier geschreven: "impulsief, uitdagend, dwars, grillig, agressief, gilbuien, destructie van kleding en voorwerpen en soms incontinent. Jolanda is soms lief en behulpzaam, maar verknoeit situaties onophoudelijk door alle aandacht op te eisen".
[bewerk] De foto en de media
In 1988 kwamen haar ouders op bezoek toen er verder niemand op haar paviljoen aanwezig was. Ze troffen Jolanda aan in haar kamer, naakt huilend op haar bed, met een buikband om haar middel, die met een touw aan de muur vastzat. Om haar heen lagen vuile was en haar eigen ontlasting op de vloer.
In hun wanhoop beseften de ouders dat zij een fotocamera bij zich hadden en maakten de foto van Jolanda met haar moeder.
Na enkele weken verscheen hun verhaal voor het eerst in een regionale krant en weer enkele weken later in nog twee kranten. De ouders werden naar aanleiding van deze publikaties uitgenodigd in het VARA-radioprogramma Spijkers met koppen. De media stortten zich op de zaak en ook de nieuwsprogramma's op tv en kranten als de Telegraaf en de Volkskrant schreven over Jolanda.
Het mediacircus gaf aanleiding tot Kamervragen, met name aan de toenmalige staatssecretaris van Volksgezondheid Dick Dees. Het Hendrik van Boeijen-oord voelde zich aangevallen en trachtte via de media van zich af te bijten.
[bewerk] Na de foto
Het duurde nog zeker een half jaar voordat er extra geld kwam voor Jolanda en voordat dus ook haar leefsituatie verbeterd werd; tot die tijd bleef zij op haar vertrouwde plekje, aan het touw, bij de muur.
Het ministerie van WVC stelde in juni 1989 340.000 gulden beschikbaar voor voor Jolanda. Hiermee kwam er ruimte voor meer personeel en een intensievere begeleiding van Jolanda. Zij werd nog enkele malen herplaatst binnen de instelling en de nieuwe begeleidingsstijl had een positief effect op haar: Jolanda kreeg weer kleding, en ook als zij deze kapotscheurde kreeg ze gewoon weer nieuwe aan. Langzaam aan leerde ze bij en kon ze ook weer functioneren binnen sociale relaties.
Jolanda stierf op 33-jarige leeftijd aan long- en hartproblemen.
[bewerk] Invloed op de kwaliteit van zorg
Met de publikatie van de foto's kwam er een golf van commentaar op de gehandicaptenzorg; er werd geschat dat er zo'n 2500 verstandelijk gehandicapten in Nederland in een soortgelijke situatie als Jolanda verkeerden.
Men werd zich bewust van de Rechten van een verstandelijk gehandicapte en ging deze cliënten meer betrekken in de samenleving. Ook trachtte men een zinvolle daginvulling voor ze te vinden, iets waar eigenlijk nooit aandacht voor was geweest.
Daarnaast werden "Consulententeams" in het leven geroepen. Deze teams bestonden uit specialisten die de instellingen ondersteunden in het zoeken naar oplossingen voor individuele cliënten met ernstige gedragsproblemen. Deze ondersteuning bestond zowel uit bindende adviezen als uit financiële bijdragen; jaarlijks ontvingen de 5 verschillende Consulententeams zo'n 20 miljoen euro subsidie voor hun werk. Onlangs is deze dwingende functie van het Consulententeam opgeheven en kan men enkel nog op aanvraag vrijblijvend advies krijgen bij probleemgedrag.
[bewerk] Zie ook
- Jacques Heijkoop; een ontwikkelingspsycholoog die zich heeft gespecialiseerd in de begeleiding van verstandelijk gehandicapten met ernstig probleemgedrag.
- BOPZ; de Wet Bijzondere Opname Psychiatrische Ziekenhuizen, die tot doel heeft de patiënt te beschermen tegen machtsmisbruik en willekeur en om te komen tot een verantwoorde toepassing van middelen en maatregelen.
[bewerk] Externe links
- De Federatie van Ouderverenigingen over het isolement van verstandelijk gehandicapten
- "Zwakzinnigenzorg: mensen met een verstandelijke handicap" OVT/VPRO Geluidfragmenten van Dennendal 1971, Jolanda Venema 1990 en Frekie van Joost Prinsen
| Bronnen en referenties: |
|
