Kirgizisch
Van Wikipedia
Het Kirgizisch (Кыргыз тили, Kırgız tili) is een taal die behoort tot de noordwestelijke Turkse talen. Het Kirgizisch wordt hoofdzakelijk in Kirgizië gesproken, waar het sinds 2001 naast het Russisch de officiële taal is, maar ook door Kirgiezen in alle buurlanden van deze voormalige sovjetrepubliek en bovendien in Rusland, Afghanistan en Turkije. Er zijn 2 à 3 miljoen sprekers, waarvan ongeveer 430.000 in China.
[bewerk] Het Kirgizische alfabet
Van de 15e tot de 20e eeuw gebruikten de Kirgiezen het Tsjagatai als schrijftaal. Het Kirigzisch ontwikkelde zich in de jaren '20 van de 20e eeuw, na de Russische Revolutie, als schrijftaal. Het eerste alfabet was gebaseerd op het Perzisch-Arabische alfabet. In 1926 werd het Uniform Turks alfabet van de Sovjet-Unie ook voor het Kirgizisch ingevoerd. In 1940 werd dit alfabet vervangen door het huidige aangepaste cyrillische alfabet. In Oost-Turkestan voerden de Kirgiezen echter het Perzisch-Arabische alfabet weer in.
In 1990 besloot de Kirgizische regering om uiterlijk 2005 een Latijns alfabet op basis van het Nieuw-Nieuw-Turkse alfabet in te voeren, dat ontwikkeld werd tot 1995. Dit alfabet is gebaseerd op het Latijnse alfabet van het Kazachs. Dit alfabet, dat in 2010 officieel moet worden ingevoerd, wordt echter in de praktijk nog nauwelijks gebruikt.
Het Kirgizische cyrillische alfabet is vrijwel identiek aan het Russische alfabet: het telt drie extra tekens: ң, ү en ө. Sommige letters worden alleen in (Russische) leenwoorden gebruikt. De uitspraak van de Kirgizische letters (in IPA-symbolen) staat met hun Latijnse transcriptie in onderstaande tabel vermeld:
| Kirgizisch | transcriptie | IPA | Opmerkingen | Voorbeelden |
|---|---|---|---|---|
| А (а) | A (a) | [/a/]? | Аксы = Aksy | |
| Б (б) | B (b) | [/b/]? | Бишкек = Biškek | |
| В (в) | V (v) | [/v/]? | Alleen gebruikt in leenwoorden | Васильевка = Vasiljevka |
| Г (г) | G (g) | [/g/]?~[/ɣ/]? | Галымжанов = Galymğanov | |
| Д (д) | D (d) | [/d/]? | Кадамжай = Kadamğaj | |
| Е (е) | Je (je) | [/je/]? |
|
|
| E (e) | [/e/]? | Alle andere gevallen | Бишкек = Biškek | |
| Ё (ё) | Jo (jo) | [/jo/]? | Коён = Kojon | |
| Ж (ж) | Ğ (ğ) | [/͡ʒ/]? | Жалал-Абад = Ğalal-Abad | |
| Ž (ž) | In Russische leenwoorden | Пржевальский = Prževalskij | ||
| З (з) | Z (z) | [/z/]? | Заман = Zaman | |
| И (и) | I (i) | [/i/]? | Бишкек = Biškek | |
| Й (й) | J (j) | [/j/]? | Ак-Сай = Ak-Saj | |
| К (к) | K (k) | [/k/]?~[/q/]? | Кемин = Kemin | |
| Л (л) | L (l) | [/l/]? | Талас = Talas | |
| М (м) | M (m) | [/m/]? | Манас = Manas | |
| Н (н) | N (n) | [/n/]? | Нарын = Naryn | |
| Ң (ң) | Ň (ň) | [/ŋ/]? | Niet aan het begin van woorden | Жаңы-Жол = Ğaňy-Ğol |
| О (о) | O (o) | [/o/]? | Ош = Oš | |
| Ө (ө) | Ö (ö) | [/œ/]?~[/ø/]? | Өзгөн = Özgön | |
| П (п) | P (p) | [/p/]? | Петроград = Petrograd | |
| Р (р) | R (r) | [/r/]? | Кара-Суу = Kara-Suu | |
| С (с) | S (s) | [/s/]? | Семетей = Semetej | |
| Т (т) | T (t) | [/t/]? | Талас = Talas | |
| У (у) | U (u) | [/u/]? | Суусамыр = Suusamyr | |
| Ү (ү) | Ü (ü) | [/y/]? | Элүү= Elüü | |
| Ф (ф) | F (f) | [/f/]? | Alleen in leenwoorden | Фёдоровка = Fjodorovka |
| Х (х) | H (h) | [/x/]? | Хан-Теңир = Han-Teňir | |
| Ц (ц) | с (с) | [/ts/]? | Alleen in leenwoorden | Царское = Сarskoje |
| Ч (ч) | Č (č) | [/ʧ/]? | Чыгыш-5 = Čygyš-5 | |
| Ш (ш) | Š (š) | [/ʃ/]? | Кашкар = Kaškar | |
| Щ (щ) | Ŝ (ŝ) | [/ʃ/]? | Alleen in Russische leenwoorden | Щукино = Ŝukino |
| ъ (твёрдый знак) | - | - | Alleen in Russische leenwoorden | Подъярский = Podjarskij |
| Ы (ы) | Y (y) | [/ɯ/]? | Ысык-Көл = Ysyk-Köl | |
| ь (мягкий знак) | - | - | Alleen in Russische leenwoorden | Русь = Rus |
| Э (э) | E (e) | [/e/]? | Элиста = Elista | |
| Ю (ю) | Ju (ju) | [/ju/]? | Alleen in Russische leenwoorden | Юрмала = Jurmala |
| Я (я) | Ja (ja) | [/ja/]? | Alleen in Russische leenwoorden | Ярославль = Jaroslavl |
 |
Voor woordenboekinformatie, zie de pagina Kirgizisch op WikiWoordenboek |
[bewerk] Externe links
- Ethnologue (Engels)
- Omniglot (Engels)
 |
Zie de Kirgizische editie van Wikipedia |
