Koningsmantel
Van Wikipedia
Koningen dragen al sinds de oudheid imposante, vaak met gouddraad geborduurde, mantels. In het middeleeuwse Europa werd het gebruikelijk om deze koningsmantel met bont, meestal het winterkleed van hermelijnen te voeren. De kleur van de mantel verschilt ook; in veel landen is deze rood maar in Zweden juist blauw.
De begrippen "koningsmantel" en "kroningsmantel" worden naast elkaar gebruikt maar de mantels worden en werden in veel landen ook bij andere gelegenheden zoals staatsiefoto's en begrafenissen gebruikt. In dat laatste geval ligt de mantel over de kist gespreid.
Mantels hebben bij plechtigheden van de staat lange tijd een belangrijke rol gespeeld. In Frankrijk en Duitsland droegen de belangrijke edelen zoals keurvorsten en hertogen met bont gevoerde mantels. In het Verenigd Koninkrijk dragen de "peers", de hoge edellieden, en de hoogste rechters bij kroningen en openingen van het parlement ook nu nog bontgevoerde mantels.
Inhoud |
[bewerk] De koningsmantel in Nederland
De koningsmantel van Nederland is een rode fluwelen mantel die gedragen wordt door de koning der Nederlanden bij zijn inhuldiging. De mantel is afgezet en gevoerd met wit hermelijn en er zijn 83 met gouddraad geborduurde Nederlandse leeuwen op de mantel aangebracht.
In de heraldiek speelt de koningsmantel geen rol; het Nederlandse rijkswapen, dat gelijk is aan het wapen van de koning, wordt niet door de koningsmantel maar door een daar sterk op lijkende omhooggebonden en met hermelijn gevoerde wapenmantel omhuld.
[bewerk] De mantels van Willem I
Op 30 maart 1814 droeg Willem Frederik Prins van Oranje in Amsterdam bij zijn inhuldiging als souverein vorst een vrij korte mantel met aan de voorzijde een brede strook wit bont. Bij zijn inhuldiging als koning der Nederlanden droeg diezelfde Willem I in Brussel op 21 september 1815 een veel grotere roodfluwelen mantel van een heel ander model. Deze koningsmantel was voorzien van een opvallende opstaande boord. Om de mantel vast te houden werd een juwelen gesp gebruikt, op andere portretten lijkt er een knoop aan de binnenzijde van de mantel te zijn gebruikt. De koningsmantel werd door Willem I en zijn opvolgers op de Nederlandse troon veel gebruikt bij het poseren voor staatsieportretten.
[bewerk] De mantel van Willem II
Koning Willem II droeg bij zijn inhuldiging in 1830 een sterk aangepaste koningsmantel. De *opstaande boord was weggenomen en het is niet helemaal duidelijk of het dezelfde mantel is geweest die ook zijn vader 15 jaar eerder had gedragen. De mantel was meer vierkant gesneden en werd met gouden koorden aan de épauletten van de koning vastgemaakt. Om de kraag van de mantel was nu een brede pélérine ( een korte schoudermantel ) van hermelijn aangebracht die alleen aan de bovenzijde, bij de hals, was vastgezet.
[bewerk] De mantel van Willem III
Koning Willem III droeg dezelfde mantel bij zijn inhuldiging in 1849. De koning heeft er niets aan laten veranderen.
[bewerk] De mantel van Wilhelmina
Voor koningin Wilhelmina werd de mantel weer versteld; bij haar inhuldiging in 1898 was de kroningsmantel ronder en minder stoer en minder militair van vorm. De vorm was aangepast aan de frêle schouders van de pas 18-jarige koningin.
[bewerk] De mantel van Juliana
Pas bij Koningin Juliana's inhuldiging zou de koningsmantel weer worden gebruikt. In 1948 werd de kroningsmantel daarom in de ijzeren kist waarin hij die vijftig jaar was bewaard naar het atelier van Prinses Juliana's kleermaker, de Zwitserse coutourier Erwin Dolder in het Paleis op de Dam gebracht. Erwin Dolder moest tot zijn schrik vaststellen dat de historische mantel zó slecht was bewaard gebleven dat de koningin hem niet meer kon dragen. De stof had zijn kleur verloren en het bont was grotendeels kaal en verkleurd. Zonder met de koningin te overleggen heeft Dolder in Zwitserland nieuw rood fluweel en bont besteld en de 83 leeuwen, die op een katoenen ondergrond waren geborduurd, van de oude naar de nieuwe mantel overgebracht.
Twee andere aanpassingen aan de koningsmantel waren het afronden van de hoeken van de pélérine en het vastzetten van deze bontkraag aan de voorkant van de mantel. Opdat de zeer zenuwachtige koningin zich over de mantel geen zorgen hoefde te maken was er een constructie bedacht waardoor deze, zonder sluiting, óók bij het opheffen van de arm bij de eedsaflegging vast op Juliana's schouders zou rusten.
Pas vlak vóór de inhuldiging werd Juliana verteld dat zij een vrijwel nieuwe mantel zou dragen. De koningin, die besefte dat dit afbreuk aan het historische karakter van de plechtigheid zou doen, liet geheim houden dat de mantel was vernieuwd. Pas in 1999 werd algemeen bekend dat Juliana een nieuwe mantel gedragen had. De restanten van de oude mantel werden door Erwin Dolder mee naar Bazel genomen en daar als een grappig rood jasje afgedragen...
[bewerk] De mantel van Beatrix
Ook in 1979 bleek de koningsmantel weer in zeer slechte staat te zijn. Theresia Vreugdenhil, de vaste couturière van Prinses Beatrix kreeg zes maanden voor de inhuldiging een ijzeren kist met een om een staaf gerolde koningsmantel. Door deze onbeholpen wijze van bewaren was het fluweel gekreukt en het bont sterk verkleurd doordat het rode fluweel had afgegeven.
Het fluweel kon worden geperst maar het bont moest wederom grotendeels worden vernieuwd. Er kwam een nieuwe pélérine van hermelijn en in de voering werden enige stukken uit een oud hermelijnen jasje van een van mevrouw Vreugdenhils klanten gezet. Op deze wijze zou er geen kleurverschil zichtbaar zijn. Verder werd er aan het model niets veranderd, twee schouderstukken zorgden ervoor dat de mantel stevig om de koninklijke schouders zat.
Tot 27 juli 1963 waren de beide kronen, de scepter, de rijksappel, het rijkszwaard en de geborduurde standaard privé-bezit van de koning. Koningin Juliana droeg deze symbolen van haar regering samen met de fluwelen koningsmantel over aan de "Stichting Regalia van het Huis Oranje-Nassau". De kroningsmantel wordt op het paleis Huis ten Bosch bewaard.
[bewerk] Literatuur:
- Eelco Elzinga: "Theater van Staat" Apeldoorn 1990
- Cees Fasseur: "Wilhelmina, de jonge koningin" 1998
- Dieuwke Grijpema: "Kleren voor de elite" 1999
