Leonardus Lessius
Van Wikipedia
Lenaert Leys, beter bekend onder zijn Latijnse naam Leonardus Lessius (Brecht, 1 oktober 1554 - Leuven, 15 januari 1623) was een van de invloedrijkste jezuïeten uit de Zuidelijke Nederlanden van de 16de-17de eeuw. Zijn reputatie als adviseur van onder meer de aartshertogen Albrecht en Isabella leverde hem de roemrijke naam Orakel der Nederlanden op.
Inhoud |
[bewerk] Leven
[bewerk] Opvoeding en universitaire studies (1554-1572)
Op 1 oktober 1554 werd Lessius geboren te Brecht, nabij Antwerpen, als vierde kind en enige zoon van Maria Aerts Derkinderen en Lenaert Leys, landbouwer en schepen te Brecht. Door de vroegtijdige dood van zijn ouders kwam Lessius reeds op zesjarige leeftijd terecht onder de voogdij van zijn oom Huibrecht Leys, die hem in 1563 naar de dorpsschool van Brecht stuurde, vermoedelijk bij een zekere meester Decock. Het plan was om Lessius na deze basisopvoeding in Antwerpen het koopmansvak te laten leren. Maar toen hij een studiebeurs verwierf voor het Atrechtcollege, trok hij naar de Leuvense universiteit om er de artes-opleiding (letteren) te volgen. In 1572 studeerde hij af als primus.
[bewerk] Intrede bij de jezuïeten en opleiding tot theoloog (1572-1584)
Na zijn universitaire studies trad Lessius als een van de eerste Zuidnederlanders toe tot de pas opgerichte jezuïetenorde. Hij voltooide het noviciaat te Saint-Omer in 1574, en trok vervolgens naar Douai om er in het college van Anchin filosofie te doceren. Aldaar legde hij zich als autodidact toe op het Grieks, de antieke literatuur, de bijbelwetenschap, de patristiek, en het Romeinse en canoniek recht. Tijdens een kortstondige vlucht van de jezuïeten uit Douai ten gevolge van de godsdienstoorlogen, liep Lessius een chronische ziekte op. Ter behandeling van deze ziekte trok hij later meermaals met zijn vriend en humanist Justus Lipsius (1547-1606) naar de kuurbronnen van Spa.
In 1582 trok Lessius naar Luik om er theologie te studeren. Het jaar daarop werd hij naar Rome gezonden om er aan de jezuïetenuniversiteit, het Collegium Romanum, zijn studies te voltooien. Hij leerde er onder meer Roberto Bellarmino (1542-1621) en Francisco Suarez kennen, met wie hij later een intense briefwisseling onderhield. Zijn vriendschap met Suarez was van cruciaal belang voor de overdracht van het vernieuwende gedachtengoed van de Iberische scholastiek en speciaal de zogeheten School van Salamanca (o.a. Francisco de Vitoria, Domingo de Soto, Diego de Covarruvias y Leyva, Martin de Azpilcueta, Luis de Molina) naar de Nederlanden.
Na zijn verblijf aan het Collegium Romanum van mei 1583 tot april 1584 keerde Lessius terug naar Luik om er zich aan pastorale taken te wijden. Verder bereidde hij er de cursus scholastieke theologie voor die hij vanaf het volgende jaar samen met Ioannes Hamelius (1554-1589) zou geven aan het Leuvense studiehuis van de jezuïeten.
[bewerk] Professoraat aan het Leuvense studiehuis (1585-1600)
Lessius en Hamelius namen de belangrijke beslissing om hun cursus aan het Leuvense studiehuis op te bouwen rond Thomas van Aquino's Summa Theologiae. Met hun keuze voor dit handboek zetten zij de innovatieve trend verder die op bevel van Franciscus Costerus (1532-1619) vanaf 1570 aan het vormingshuis van de jezuïeten ingezet was door Roberto Bellarmino en Edmundus Tannerus (1527-1579). Deze keuze maakte de theologiecursus van de jezuïeten bijzonder aantrekkelijk. Ook een universiteitsstudent als Johannes Malderus (1563-1633), de latere bisschop van Antwerpen en toekomstige professor scholastieke theologie aan de universiteit, kwam de lessen van Lessius bijwonen.
Het succes van de publiekelijk opengestelde lessen van de jezuïeten was in ieder geval een doorn in het oog van de Leuvense theologische faculteit. Het zou er het begin van Lessius carrière als professor niet gemakkelijker op maken. Zijn behandeling van het probleem van de genade en de vrije wil in de jaren 1585-1586 verwikkelden hem bovendien meteen in een aanslepend dogmatisch conflict met de universitaire theologen, die hem van semi-pelagianisme beschuldigden.
[bewerk] Studieprefect, consulent, publicist (1600-1623)
In 1600 werd Lessius mede omwille van zijn zwakke gezondheid vrijgesteld van lesgeven. Als praefectus studiorum bleef hij wel nog instaan voor de wekelijkse debatten over ethische kwesties. Deze intensieve training in de casuïstiek maakte deel uit van de leergang pastorale theologie, die in het studiehuis van de jezuïeten het noodzakelijke praktische complement vormde van de meer theoretische cursus scholastieke theologie. Lessius' maakte voor deze oefeningen gebruik van het Manuale Confessariorum et poenitentium van de Spaanse canonist Martinus de Azpilcueta, beter bekend als Doctor Navarrus.
Naast zijn taak als studieprefect vervulde Lessius occasioneel verschillende controlerende, raadgevende en vertegenwoordigende functies binnen de jezuïetenorde. De laatste twintig jaar van zijn leven besteedde hij evenwel vooral aan schrijverswerk. Gekweld door een langdurige ziekte stierf hij ten slotte op 15 januari 1623.
[bewerk] Werk
Hoewel geschreven vanuit een gemeenschappelijke theologische invalshoek, kan men het werk van Leonardus Lessius meer specifiek onderbrengen in de moraaltheologische, dogmatieke, apologetische of mystieke sfeer. Kenmerkend voor alle geschriften van Lessius zijn hun spreekwoordelijk geworden helderheid en beknoptheid inzake stijl en gedachtegang (claritas et concisio lessiana).
1605: De iustitia et iure ceterisque virtutibus cardinalibus
1609: Quae fides et religio sit capessenda consultatio
1610: De gratia efficaci, decretis divinis, libertate arbitrii et praescientia Dei condicionata
1611: De Antichristo et eius praecursoribus disputatio
1611: Defensio potestatis Summi Pontificis
1613: Discussio decreti Magni Concilii Lateranensis
1613: De providentia Numinis et animi immortalitate
1613: Disputatio de statu vitae deligendo et religionis ingressu
1613: Hygiasticon seu vera ratio valetudinis bonae una cum sensuum, iudicii et memoriae integritate (...) conservandae
1615: De bono statu eorum qui vovent et colunt castitatem in saeculo
1616: De summo bono et aeterna beatitudine hominis
1620: De perfectionibus moribusque divinis
1645: Auctarium complectens variorum casuum conscientiae resolutiones (postuum)
[bewerk] Bronvermelding
- Van Houdt,T.-Decock,W., Leonardus Lessius: traditie en vernieuwing (Antwerpen, Lessius Hogeschool, 2005), pp. 11-39
