Margaretha van Oostenrijk

Van Wikipedia

Het standbeeld van Margaretha staat sedert 14 maart 2006 voor de kathedraal van Mechelen

Standbeeld van Margaretha van Oostenrijk in Mechelen

Margaretha van Oostenrijk (Brussel, 10 januari 1480 - Mechelen, 1 december 1530) was hertogin van Savoye, landvoogdes van de Nederlanden, en de enige dochter van keizer Maximiliaan I van Oostenrijk en Maria van Bourgondië. Na de dood van haar moeder op 27 maart 1482 werd de tweejarige Margaretha van Oostenrijk verloofd met de toen dertienjarige Karel VIII, de Franse dauphin. In 1491 echter trad Karel in het huwelijk met Anna van Bretagne en Margaretha werd in 1493 bij de vrede van Senlis aan haar vader, Maximiliaan, teruggegeven. Twee jaar later huwde Margaretha met de tengere Johan van Kastilië, de troonopvolger van Spanje. Deze bezweek echter vijf maanden later aan tuberculose.

Op 5 maart 1500 arriveerde Margaretha te Gent, waar de geboorte werd gevierd van Karel (de latere keizer Karel V), de zoon en erfopvolger van haar broer Filips. Op 28 november 1501 huwde zij met hertog Filibert II van Savoye, maar zij verloor haar tweede gemaal amper drie jaar later: Filibert stierf na een jachtpartij op een hete dag, toen hij overvloedig ijskoud bronwater had gedronken. Margaretha nam zich toen voor de weduwenkap tot het eind van haar dagen te dragen en verwoordde haar rouwgevoelens in Franstalige gedichten. Zij liet een kerk optrekken in het Franse Brou dichtbij Bourg-en-Bresse, als herinnering aan haar echtgenoot.

De hertogin keerde naar de Nederlanden terug, waar keizer Maximiliaan (regent na de dood van Filips de Schone) haar op 18 maart 1507 belastte met de landvoogdij. Margaretha regeerde vanuit het Hof van Savoye te Mechelen, waardoor deze stad de hoofdplaats van de Nederlanden werd. Voor het bestuur van deze gewesten deed ze vooral een beroep op de Geheime Raad. Tijdens haar beleidsperiode was zij voortdurend begaan met de belangen van de Habsburgse dynastie en stond ze erg wantrouwig tegenover het Franse vorstenhuis.

Toen zij toenadering zocht tot de koning van Engeland, Hendrik VII, versloeg deze samen met het leger van Maximiliaan de Franse troepen in Normandië en kwam door haar bemiddeling op 10 maart 1508 de Vrede van Kamerijk tot stand. Daarbij werd o.a. de jonge aartshertog Karel voorbestemd te huwen met Maria Tudor, dochter van de Engelse koning.

Toen haar neef Karel in 1515 meerderjarig werd verklaard, leefde zij enige tijd teruggetrokken. Nadat Karel naar Spanje was vertrokken om er na het overlijden van Ferdinand II van Aragón de troonopvolging waar te nemen, werd Margaretha,'la bonne tante', voor een tweede maal belast met de regering over de Nederlanden.

Andermaal behartigde zij vooral de belangen van Habsburg. Eén van haar successen was de verkiezing van Karel V tot keizer (1519), wat gepaard ging met een hervatting van de oorlog tegen Frankrijk (zie slag bij Pavia), waarbij de Franse koning de soevereiniteit over Artesië verloor. Samen met de koningin van Frankrijk ijverde ze voor een vergelijk, wat op 3 augustus 1529 tot de Damesvrede van Kamerijk leidde, waarbij Frans I definitief afstand deed van alle aanspraken op Vlaanderen en Artesië. Tijdens de laatste tien jaar van haar bewind liet Karel V het gehele bestuur over de Nederlanden op haar schouders rusten.

Margaretha's regering wordt wel beschouwd als een tijd van relatieve rust en welvaart. Niettemin hadden onder haar bewind de eerste executies van protestanten plaats, met name de Antwerpse monniken Hendrik Voes en Jan van Essen, die op 1 juli 1523 op de Grote Markt van Brussel verbrand werden. In de noordelijke Nederlanden werd Jan de Bakker uit Woerden de eerste protestantse martelaar. In 1525 werd hij in Den Haag, waarbij zij aanwezig was, op de brandstapel ter dood gebracht. Zij slaagde er voorts maar met moeite in om de eeuwige lastpost Karel van Gelre in de slepende Gelderse oorlogen in bedwang te houden. Pas in 1528 werd deze Karel gedwongen om de vrede van Gorkum te sluiten, maar Gelre zou tot na diens dood in 1538 zijn zelfstandigheid behouden (pas in 1543 werd Gelre definitief onder Habsburgs gezag geplaatst).

Vanwege van een slepende beenkwaal stond zij in 1530 haar bestuurstaken over aan een waarnemend landvoogd, Antoon I van Lalaing, graaf van Hoogstraten. Op 30 november 1530 dicteerde zij op haar sterfbed in Mechelen haar laatste brief, vergezeld van haar testament aan Karel V, die ze met aandrang verzocht de vrede te bewaren, zowel met de koning van Frankrijk als met die van Engeland. Margaretha overleed in de nacht daarop. Karel V benoemde zijn zuster Maria van Hongarije als haar opvolgster.