Myotragus balearicus
Van Wikipedia
| Myotragus balearicus IUCN-status: Uitgestorven (3000 v. Chr.) |
|||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| Soort | |||||||||||||
| Myotragus balearicus Bate, 1909 |
Myotragus balearicus (Grieks voor "muis-geit van de Balearen") is een uitgestorven hoefdier uit de onderfamilie Caprinae. In het Nederlands zou dit dier een Balearische holengeit genoemd kunnen worden, maar het wordt meestal Myotragus genoemd. Het dier leefde op de eilanden Majorca en Minorca totdat het ongeveer 5000 jaar geleden uitstierf. Genetisch onderzoek door de Universiteit van Pompeu Fabra laat nu zien dat de "rare geit", zoals dit dier eerder werd omschreven, meer verwant was met schapen dan met geiten.
Inhoud |
[bewerk] Beschrijving
Het eerste wat opvalt aan dit dier is het hoofd. De ogen zijn niet gericht naar de zijkanten van het hoofd, zoals dat het geval is bij bijna alle herbivoren, maar zijn naar voren gericht. Hierdoor had het dier stereoscopisch zicht (met alle waarschijnlijkheid was zicht het belangrijkste zintuig). De onderkaak bevatte soms snijtanden die bleven doorgroeien, zoals bij knaagdieren en haasachtigen, maar niet bij hoefdieren. De bovenkaak bevatte geen snijtanden. De rest van de tanden waren kiezen en valse kiezen aangepast aan het vermalen van vegetatie. De snuit was kort in vergelijking met de rest van de schedel, waardoor het een beetje vergelijkbaar is met konijnen en hazen. Verder hadden beide geslachten twee horens boven op de kop, tenzij ze een korte hoornpit hadden en een lange keratine hoorn. Er zijn Myotragus schedels gevonden, maar geen complete hoorns.
Myotragus was klein (ongeveer 50 centimeter hoog) en woog tussen de 50 en 70 kilo. De poten waren proportioneel korter dan in verwante en minder flexibele holhoornigen, wat ze niet erg snel maakten. Dat was geen serieus probleem, want op de eilanden waar het leefde kwamen geen roofdieren voor op roofvogels na, waarvoor het zich zal hebben verscholen in de vegetatie. Op de schouders hadden deze dieren een uitgesproken bult, aangezien de rug was geboren in de achterkwartieren. De poten hadden vier tenen, net zoals veel van de artiodactyla en werden gebruikt om te lopen. De staart was lang in vergelijking met de rest van het lichaam.
[bewerk] Voedsel
De fossiele en subfossiele overblijfselen van Myotragus balearicus duiden erop dat met zekerheid dat dit dier een "knabbelaar" of "browser" was net als moderne geiten. Het voedde zich met alle klassen van struikvegetatie en lage takken van de typische bomen uit een mediterraan klimaat, hoewel het een speciale voorkeur had voor de Balearische struik (Phlomis italica). De afzettingslagen op Majorca en Minorca, alsmede de afwezigheid van grazende dieren, schijnen aan te duiden dat de primitieve Balearen totaal door bossen werden bedekt voor de menselijke kolonisatie en dat graslanden van merkbare afmeting niet bestaan hebben. In deze omstandigheden zal de Myotragus waarschijnlijk solitair of in kleine groepen geleefd hebben.
[bewerk] Voortplanting
Er is niet veel bekend over het voortplantingsgedrag van deze soort. In 1999 is er een skelet van een pasgeboren individu gevonden vlakbij Manacor in het noordoosten van Majorca. Het jong was relatief groot in verhouding met de moeder, waardoor het meteen na de geboorte kon lopen en de ouders volgen. Het is waarschijnlijk dat het niet veel tijd nodig had om volwassen te worden, misschien maar een jaar of twee.
Het feit dat de soort nog steeds horens had kan erop wijzen dat de mannen deze gebruikten om te vechten voor het recht op vootplanting. Het gebrek aan seksueel dimophisme (verschil in uiterlijk tussen man en vrouw) doet vermoeden dat de soort niet polygaam was of tenminste niet in harems leefden. Gezien de korte lengte van de hoorns moeten deze dieren zich tijdens gevechten gericht hebben op elkaars flank in plaats van elkaars kop met hoorns (wat typisch is voor grote holhoornigen).
Een mediterraan klimaat kent seizoenen wat reden is om aan te nemen dat Myotragus een jaarlijks terugkomend paarseizoen had, maar het is onbekend in welke periode dit viel.
[bewerk] Herkomst
De unieke kenmerken van Myotragus balearicus zijn het gevolg van een evolutieproces op eilanden, zoals bijvoorbeeld dwergvorming op eilanden. Bij deze vorm van isolatie zijn holhoornigen geneigd om kleiner te worden (in tegenstelling tot knaagdieren en haasachtigen die juist groter worden, zoals gebeurd is bij Hypnomys, de reuzenslaapmuis die ook voorkwam in het leefgebied van Myotragus), de angst en het vluchtgedrag voor roofdieren te verliezen. Een goed voorbeeld hiervoor is het verlies van de capaciteit van de poten om hard te lopen en het stereoscopisch zicht (bruikbaar om afstanden te schatten, maar minder om vijanden om je heen op te merken) en het kleiner worden van de hersenen, wat ook waargenomen is bij de recent ontdekte Floresmens (Homo floresiensis), een uitgestorven kleine mensensoort op het eiland Flores in Indonesië.
Analyses van DNA en de oudste fossielen (Plioceen) van het eiland Majorca (Myotragus pepgonellae) laten zien dat Myotragus balearicus, hoewel het een "browser" is, oorspronkelijk afstamt van grazers. De soorten die het meest verwant zijn aan Myotragus zijn schaapachtigen, zoals de uitgestorven Nesogoral uit het Plio-Pleistoceen van Sardinië, de oude Gallogoral uit Franrijk (mogelijk de continentale voorouder van Myotragus en Nesogoral), dieren van het geslacht Ovis (schapen) en berggeiten van Centraal-Azië. De laatste voorouder van zowel Myotragus als Nesogoral moet ongeveer 6 miljoen jaar geleden gearriveerd zijn op Majorca en Sardinië, in de tijd dat de Straat van Gibraltar gesloten was en de Middellandse Zee opgedroogd was op een aantal zoutmeren na. Na de opening van de Straat en de massale instroom van zeewater isoleerden de populaties dieren op de nieuwe Mediterane eilanden. Door klimaatveranderingen kwam er een mediterraan klimaat en dit forceerde Myotragus om drastisch te veranderen in het eetgedrag en de tanden.
In het begin koloniseerde Myotragus alleen het eiland Majorca. Op Ibiza ontwikkelde zich een aparte fauna zonder landzoogdieren, waar vogels en vleermuizen de belangrijkste gewervelden waren, terwijl op Minorca een reuzenkonijn evolueerde dat dezelfde niche had als Myotragus op Majorca. Tijdens het dalen van het zeeniveau in de ijstijd werden Majorca en Minorca samen één eiland. Myotragus nam hierna de plaats in van de grote haasachtige van Minorca. Beide eilanden kwamen weer geïsoleerd van elkaar tijdens het begin van het Holoceen.
[bewerk] Uitsterven
Verschillende dateringen laten zien dat de drie inheemse landzoogdieren van Majorca (Myotragus, Hypnomys en de reuzenspitsmuis Nesiosites) verdwenen in een korte tijd in dezelfde periode, tijdens het derde millennium voor Christus.
Er is veel discussie over de oorzaak van het uitsterven van Myotragus. Sommige wetenschappers zeggen dat het veroorzaakt is door klimaatsverandering en anderen zeggen dat de soort uitgeroeid is door de eerste menselijke bewoners van de Balearen. Gevonden bewijsmateriaal ondersteunt soms de ene theorie en dan weer de andere. Hierdoor is de vraag nog steeds niet beantwoord. Mogelijk zijn ook beide theorieën goed, en hebben beide samen het uitsterven veroorzaakt.
De belangrijkste theorie is wel die van het uitsterven door menselijke activiteiten. Traditionele methoden dateren de eerste menselijke kolonisatie van de Balearen rond 5000 vChr of zelfs eerder, maar een herziening van de afzettingslagen met moderne dateringsmethoden laten duidelijk zien dat er geen mensen aanwezig waren voor 3000 vChr, reden waarom de eerste Balearen behoorden tot de vroeg-Talayotische cultuur (3000-1400 vChr). Deze datum is natuurlijk erg verdacht, omdat het zo dicht ligt bij het uitsterven van de drie inheemse landzoogdieren.
De eerste Balearische kolonisten leefden in de Neolithische periode; zij bleven in grotten leven. In deze grotten zijn een groot aantal beenderen van dieren gevonden, vooral van Myotragus, met bewijzen van krassen en consumptie door mensen. Het meest verrassende is dat niet alle Myotragus dood arriveerden in de grotten, maar er zijn aanwijzingen dat velen van hen in leven werden gehouden voor een bepaalde periode en dat bij velen ook de horens verwijderd werden, waarna ze weer geneesden. Dit is duidelijk bewijs dat er pogingen werden ondernomen om Myotragus te domesticeren. De reden waarom de domesticatie van Myotragus niet lukte is waarschijnlijk omdat de soort zich niet voortplantte in gevangenschap of niet op de noodzakelijke snelheid, omdat in de grotten alleen overblijfselen van volwassen exemplaren gevonden zijn.
De jacht, het mislukken van de domesticatie en de introductie van uitheemse dieren, zoals geiten (die concureerden met Myotragus voor hetzelfde voedsel), runderen, schapen (hiervoor werden de bossen gekapt om plaats te maken voor weilanden voor deze grazers), honden en varkens (die konden jagen op Myotragus nadat ze verwilderen), waren de waarschijnlijke redenen van het uitsterven van dit dier.
[bewerk] Externe links
- De Standaard - Evolutie maakt domme geit
- Landenweb.net - Mallorca - Geschiedenis
- Reduction of brain and sense organs in the fossil insular bovid Myotragus (Engels)
- Molecular phylogeny and evolution of the extinct bovid Myotragus balearicus (Engels)
- Prehistoric Minorca (Engels)
- Myotragus: de "oveja" a "cabra" a causa del clima y la insularidad (Spaans)
- Introducción a la Prehistoria Balear (Spaans)
- Les Balears abans dels humans (Catalaans)
[bewerk] Nieuws artikelen (Diari de Balears)
- El parent actual més proper al Myotragus pot ser un bòvid de l'Àsia, seguns un estudi genètic (Catalaans)
- La UIB presenta el primer estudio del DNA del 'Myotragus' (Spaans)
- El Myotragus podría haber tenido <<una percepción del mundo más visual que olfativa>> (Spaans)
- Descriuen per primera vegada el nadó d'un <<Myotragus balearicus>> (Catalaans)
- Científicos de la Autónoma aseguran que un cambio climático extinguió al Myotragus (Spaans)
