Pleonasme
Van Wikipedia
Een pleonasme (afkomstig van het Griekse woord πλεονασμóς, pleonasmós, dat 'overvloed' betekent) is het expliciet vermelden (met een bijvoeglijk naamwoord of bijwoord) en daardoor benadrukken van een eigenschap die reeds impliciet in een zelfstandig naamwoord (of werkwoord) opgesloten ligt. We nemen aan dat gras groen is, dus komt het groene gras ons als overbodig voor. Pleonasmes komen eerder over als een stijlfout dan als een stijlfiguur.
Voorbeelden:
- omhoog stijgen
- de witte sneeuw
- een ronde cirkel
- de pasgeboren zuigeling
- de oude grijsaard
- achteruit deinzen
- een grafzerk
- een potentiële kans
- een gestoorde gek
- opnieuw herhalen (dit is op zich geen pleonasme, je kunt iets verschillende keren herhalen, maar het is wel dubbelop)
- een dood lijk
- nat water
- koud ijs
- een klein detail
Maar ook in namen komen pleonasmes voor. Zo is er een eilandengroep, de Faeröer-eilanden. Öer is Deens voor eilanden, dus eigenlijk staat er Fareilanden-eilanden. Of bijvoorbeeld de Sahara-woestijn. 'Sahar' is Arabisch voor woestijn, dus het is eigenlijk dan de woestijn-woestijn.
Een ander voorbeeld is het herhalen van een woord dat al in een afkorting zit, bijvoorbeeld de 'B' in de voormalige ABN-Bank betekent al Bank, en ISBN-nummer waarbij de N in ISBN voor nummer staat.
Het woord 'zeemeermin' is ook al een pleonasme, want 'meer' betekent (in dit woord) ook al zee.
Een pleonasme is niet per definitie fout. Sneeuw kan (na een paar dagen) ook een andere kleur hebben dan wit. Om te benadrukken dat de sneeuw vers is, is de aanduiding witte sneeuw op zijn plaats. In dat geval spreekt men over een stijlfiguur en is het dan ook niet fout, men dient hiermee echter wel omzichtig te werk te gaan. Stijlfiguren zijn zeer nuance-gevoelig.
Aan het pleonasme verwant is de tautologie.
