Rationalisme
Van Wikipedia
Het rationalisme is een filosofisch denksysteem dat zich baseert op de rede en/of dat de rede verantwoordelijk stelt voor de oorsprong van de ideeën, dit in tegenstelling tot stelsels die voornamelijk op openbaring of overgeleverde kennis gebaseerd zijn of tot stelsels die empiristisch van aard zijn.
Het rationalisme werd in de klassieke oudheid voornamelijk vormgegeven door filosofen die sceptisch tegenover de ervaring als kenbron stonden. Hiervan was Plato de bekendste. Hij illustreerde zijn zogenaamde Ideeënwereld met zijn grotvergelijking.
Ook in de tijd van de (middeleeuwse) scholastiek was het rationalisme van belang omdat men toen de nieuwe waarheden op de een of andere manier in overeenstemming wilde brengen met de oude, overgeleverde geloofswaarheden.
Het rationalisme won aan betekenis in de dagen van Descartes, Spinoza en Leibniz. Omdat men binnen het rationalisme gaandeweg in feite aan is gaan nemen dat ook de wereld buiten de menselijke begrippen op basis van de logica (en meetkunde) is opgebouwd, werd in feite een zeker metafysisch element ingebouwd en dit element was er dan ook oorzaak van dat het rationalisme als kentheorie als minder voor de hand liggend wordt beschouwd dan voorheen.
Naast het filosofisch rationalisme bestaat er ook zoiets als een religieus of godsdienstig rationalisme dat de geloofswaarheden wil (laten) verantwoorden via het persoonlijk denken. Ook de middeleeuwse leer van het fides quaerens intellectum (het geloof dat naar de rede zoekt) wordt binnen het religieuze domein wel als rationalisme beschouwd.
In het dagelijks taalgebruik wordt rationalisme wel gebruikt in de betekenis van kilheid, emotieloosheid.
