Singulare tantum
Van Wikipedia
Een singulare tantum is een woord dat (of een woordgroep die) de vormkenmerken van een enkelvoud heeft, terwijl er geen overeenkomstige meervoudige vorm bestaat.
Inhoud |
[bewerk] Indeling van zelfstandige naamwoorden
De zelfstandige naamwoorden van het Nederlands zijn onder te verdelen in telbare en niet-telbare zelfstandige naamwoorden. De telbare hebben zowel een enkel- als een meervoud. De niet-telbare hebben hetzij de kenmerken van een enkelvoud, hetzij die van een meervoud. In het eerste geval heet zo'n woord een singulare tantum, in het laatste geval een plurale tantum.
[bewerk] Syntactische en semantische eigenschappen
Behalve de vormkenmerken zijn ook de syntactische eigenschappen van singularia tantum die van meervouden: als zo'n woord onderwerp van de zin is, staat het erbij behorende werkwoord in het enkelvoud; voornaamwoorden die erbij horen, zijn ook voornaamwoorden van het enkelvoud.
Semantisch verschillen zij van de eigenlijke enkelvouden doordat zij niet in contrast staan met een bijbehorend meervoud. Ze duiden niet op afzonderlijke eenheden, en daardoor kan er ook geen bepaald hoofdtelwoord voor staan, noch het lidwoord een:
Er lag maar één zeep in onze hotelkamer.
[bewerk] Voorbeelden
[bewerk] Nederlands
[bewerk] Groepen
De singularia tantum vallen in vier groepen uiteen:
- eigennamen: Jan, de Dordogne
- stofnamen: goud, wijn
- abstracte begrippen: letterkunde, muziek
- enkele verzamelwoorden: have, nageslacht.
[bewerk] Uitzonderingen
Hierop zijn tegelijkertijd weer uitzonderingen.
- Sommige eigennamen zijn juist plurale tantum:
- Eigennamen kunnen als soortnaam worden gebruikt
-
- De twee Sylvia's konden weer eens uitstekend met elkaar overweg.
- Stofnamen kunnen worden gebruikt in de betekenis van "soorten"
-
- Ze hebben daar uitstekende wijnen in voorraad, maar dúúr!
- Enkelvoudige suikers zijn in uw geval gezonder, zou ik zeggen.
[bewerk] Andere talen
De indeling telbaar — niet-telbaar (alleen enkelvoud — alleen meervoud) is verre van universeel; er bestaan immers talen waarin de categorieën "enkelvoud" en "meervoud" helemaal niet voorkomen. In aan het Nederlands verwante talen vindt men wel singularia tantum.
- Het Engels vertoont grote overeenkomsten met het Nederlands: eigennamen, en ook abstracte begrippen (schoolvakken, ziekten).
Bij het vertalen, vooral in de vreemde taal, levert dit weleens problemen op: waar de ene taal een singulare tantum heeft, is dat in de andere niet altijd het geval.
-
- Engels information, Nederlands inlichtingen
- Nederlands huiswerk, Frans devoirs
In het laatste geval heeft een Nederlands singulare tantum zelfs een Frans plurale tantum als equivalent.
[bewerk] Afleiding
Singulare is Latijn voor "enkelvoud(ig woord)", terwijl tantum in die taal "slechts" betekent. Singulare tantum beduidt dus letterlijk "slechts enkelvoud". Wil men het over meerdere dergelijke woorden hebben, dan moet de uitdrukking dus in het meervoud worden gezet: singularia tantum, "slechts enkelvouden".
