Taxus (geslacht)
Van Wikipedia
| Taxus | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Tak van Taxus cuspidata |
|||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||
|
|||||||||||||
| geslacht | |||||||||||||
| Taxus |
Taxus is een geslacht van coniferen uit de taxusfamilie (Taxaceae). Het zijn vrij traaggroeiende bomen of struiken die zeer lang kunnen leven. De hoogte kan variëren van 1 tot 40 m en de boomstammen kunnen een doorsnede tot maar liefst 4 meter bereiken. Ze hebben een roodachtige schors en lancetvormige, vlakke, donkergroene lange bladeren van 1-4 cm bij 2-3 mm.
Elke kegel bevat één enkel zaad, gedeeltelijk omringd door een gewijzigde kegelschaal die zich tot een zachte, heldere rode besachtige structuur ontwikkelt aan het eind. Dit heet een zaadmantel of zaadrok: deze is 8-15 mm lang en breed en open. Ze is rijp 6-9 maanden na bestuiving en wordt dan (inclusief het omsloten zaad) gegeten door lijsters en andere vogels, die de harde zaden onbeschadigd via hun uitwerpselen verspreiden. De rijping van de "besjes" wordt uitgespreid over 2 tot 3 maanden, om de kans op succesvolle zaadverspreiding te verhogen. Taxussen zijn meestal tweehuizig.
Alle taxussen zijn zeer dicht verwant aan elkaar, en sommige plantkundigen behandelen hen allen als ondersoorten of verscheidenheden van enkel één wijdverspreide soort. Bij deze behandeling is de gebruikte soortnaam Taxus baccata, de eerste wetenschappelijk beschreven taxus.
Het meest afwijkend is Taxus sumatrana. Deze heeft dunne, sikkelvormige geelgroene bladeren. Taxus globosa is ook afwijkend met gebladerte dat tussen dat van de Sumatraanse taxus en de overige taxussoorten in zit.
Alle soorten taxus bevatten het hoogst giftige taxine, een alkaloïde, met enige variatie in de precieze formule van het alkaloïde tussen de soorten. Alle delen van de boom behalve de "bessen" bevatten het alkaloïde. De besjes zijn eetbaar en zoet, maar het zaad is gevaarlijk giftig. In tegenstelling tot vogels kan de menselijke maag de zaadlaag opsplitsen en taxine vrijgeven in het lichaam. Dit kan fatale resultaten hebben als de taxusbessen zonder de zaden eerst te verwijderen wordt gegeten. De weidende dieren, in het bijzonder vee en paarden, worden ook soms dood gevonden dichtbij taxusbomen na het eten van de bladeren.
[bewerk] Gebruik & tradities
Het hout van de taxus is roodachtige bruin (met wit spinthout) en is tamelijk hard. Het werd traditioneel gebruikt om bogen te maken. Derhalve is het niet verrassend dat in de Noordse mythologie, de god van de boog, de naam Ydalir (Taxus) had.
De soort venijnboom (Taxus baccata) wordt vaak aangeplant in kerktuinen. Men stelt soms dat deze boom als symbool van het lange leven of als bomen van de dood werden geplant. Een andere verklaring is dat venijnbomen werden geplant om landbouwers en herders te ontmoedigen hun dieren op de begraafplaatsen achter te laten; het giftige gebladerte was immers een belemmering.
De taxussen worden veel gebruikt in modellerende en siertuinbouw. Meer dan 400 cultivars van taxussen zijn bekend, de overgrote meerderheid van deze zijn gekweekt uit de venijnboom, de Japanse taxus en de hybride tussen hen (Taxus ×media). Het populairst hiervan is de "Ierse taxus" (Taxus baccata 'Fastigiata'), een cultivar van de gewone taxus.
De taxusboom is een frequent symbool in de christelijke poëzie van T.S. Eliot, vooral in zijn Vier Kwartetten.
[bewerk] Soorten
De volgende soorten worden onderscheiden:
- Venijnboom - Taxus baccata
- Taxus brevifolia
- Taxus canadensis
- Taxus chinensis
- Taxus cuspidata
- Taxus floridana
- Taxus globosa
- Taxus sumatrana
- Taxus wallichiana
| Bronnen en referenties: |
|
Dit artikel of een eerdere versie ervan is (gedeeltelijk) vertaald vanaf de Engelstalige Wikipedia] |
