Victory Boogie Woogie
Van Wikipedia
Victory Boogie Woogie is veruit het bekendste schilderij van de Nederlandse kunstschilder Piet Mondriaan (1872-1944), vervaardigd te New York tussen juni 1942 en januari 1944.
Inhoud |
[bewerk] Situering
Victory Boogie Woogie is geschilderd in olieverf en papier op canvas met afmetingen 127 bij 127 cm en met een verticale as van 179 cm. Het werk is geschilderd voornamelijk in de drie primaire kleuren blauw, geel en rood met verder wit, grijs en zwart, dansend door elkaar heen, opgesplitst in vlakken, vlakjes en blokjes. Het wit wordt afgewisseld door grijzen, het blauw door donkerblauwe blokjes die bijna zwarte accenten lijken, en het geel op een paar markante plaatsen door gebroken gelen. Ook het rood, hoewel minder in het oog springend, wordt gevarieerd. De door elkaar dansende kleuren en de dynamiek van het opengebroken netwerk van de lijnen verwijzen volgens sommige beschouwingen naar het dynamische tempo en het bruisende levensritme van de grootstad New York.
De naam Boogie Woogie verwijst naar de tijd in New York met de populaire nieuwe vorm van jazz, waarin korte melodische lijnen volgens kenners werden opengebroken door open ritmische patronen. Victory duidt op de overwinning van een nieuwe kunst in een vrije wereld, waarin Mondriaan ook in de donkerste dagen van de Tweede Wereldoorlog onwrikbaar bleef geloven.
[bewerk] De geschiedenis van een aankoop
Victory Boogie Woogie werd in 1997 door de Nederlandse Stichting Nationaal Kunstbezit voor ruim tachtig miljoen gulden (€ 36 miljoen) gekocht van eigenaar S. Newhouse uit New York. Door velen in Nederland werd hiertegen geprotesteerd, vooral tegen het ongekend hoge bedrag voor een onvoltooid schilderij, voorstellende een aantal kleurenvakjes, waarop de papieren plakstroken nog aanwezig waren.
Het werk is aangekocht door een schenking van De Nederlandsche Bank aan de genoemde stichting, waarbij het schilderij eigendom werd van de Staat der Nederlanden. De Nederlandsche Bank wilde met dit gebaar afscheid nemen van de Nederlandse gulden, omdat het besluit om de euro in te voeren genomen was.
In de Tweede Kamer werden vragen gesteld over de geheime handelwijze door De Nederlandsche Bank en minister Gerrit Zalm, die zich hiermee aan de wettelijke controle door de Kamer leek te onttrekken. Anderen vonden het een briljante actie, omdat door de geheime handelwijze prijsopdrijving werd voorkomen.
[bewerk] Onderzoek schilderij door Hans Janssen
Tussen 4 en 8 september 2006 werd Victory Boogie Woogie uit zijn lijst gehaald voor onderzoek. Met hypermoderne onderzoekstechnieken zoals infrarood, UV-fluoricentie en röntgenstralen trachtte men de ontstaansgeschiedenis van het werk te achterhalen. Het hele proces was te volgen in een weblog bij de Volkskrant, geschreven door Hans Janssen, conservator Haags Gemeentemuseum. Onderzoekers drongen voor het eerst door tot het materiaalgebruik (zelfgeverfd cellofaan), de onderlagen en kregen zicht op tot voorheen voor het blote oog onzichtbare details.
Deskundig onderzoek door o.a. het Instituut Collectie Nederland te Rijswijk, wees uit dat het werk veel onsystematischer tot stand kwam dan tot nu toe gedacht. Met name heeft Mondriaan veel gesleuteld aan de compositie van het werk en heeft regelmatig verf van het doek geschraapt. Hij zou daarbij het doek hebben losgemaakt van het houten raamwerk en opnieuw vastgespijkerd.
[bewerk] Victory Boogie Woogie en Mondriaans tien laatste dagen
Deze bevindingen kloppen met brieven en getuigenissen waaruit blijkt dat Mondriaan de laatste tien dagen van zijn leven het werk nog grondig heeft aangepast door veel contrastrijker te werken dan in zijn vroeger werk. In zijn necrologie zei Johnson Sweeney over Mondriaans worsteling met dit schilderij: "Drie dagen voordat hij naar het ziekenhuis werd gebracht was hij begonnen aan een drastische revisie van zijn nieuwste schilderij dat al praktisch klaar was om tentoongesteld te worden en waaraan hij niet minder dan negen maanden constant aan gewerkt had". Ook Charmion Von Wiegand is getroffen door de "radicale verandering" in Victory Boogie Woogie. Op 17 januari 1944 waren alle stroken plakband vrijwel verwijderd, maar "het zit nu weer helemaal vol kleine tapes en ziet eruit alsof Mondriaan er koortsachtig en heel intensief aan gewerkt heeft. Het heeft een meer dynamische kwaliteit gekregen en er lijken meer kleine vierkantes van plakband in verschillende kleuren op te zijn aangebracht." Mondriaan had dus tussen 17 en 23 januari op het vrijwel voltooide werk opnieuw revisies aangebracht, "zich losgemaakt van al die rechte lijnen en het hele oppervlak opnieuw opengemaakt". In de vroege ochtend van 1 februari 1944 sterft Mondriaan, zijn laatste werk onvoltooid achterlatend.
[bewerk] Epiloog
Het werk Victory Boogie Woogie (de naam is niet van de kunstenaar zelf) is sinds 10 augustus 1998 te zien in het Haags Gemeentemuseum in Den Haag.
Dr. Hans Locher, directeur van het Haags Gemeentemuseum, stelde in deze periode dat:
- de Victory Boogie Woogie een triomferend antwoord is op de Tweede Wereldoorlog. De beroemde Guernica van Picasso is gegroeid tot hét beeld van geweld en oorlogsslachtsoffers in de twintigste eeuw. Welnu: de Victory Boogie Woogie van Mondriaan is hét beeld van de overwinning van levensvreugde en vrijheid.
Of het schilderij de Nachtwacht van de twintigste eeuw is, zoals toenmalige staatssecretaris Rick van der Ploeg het werk noemde, zal de tijd moeten leren.
[bewerk] Bibliografie
- Hans Janssen, Joop Joosten, Yve-Alain Bois en Angelica Zander Rudenstine, Tentoonsellingscatalogus Mondriaan, Haags Gemeentemuseum, blz294, 1995.
