Visboeck
Van Wikipedia
Het Visboeck is een opmerkelijk 16de eeuws Hollands document. Het boek is - letterlijk en figuurlijk - geschreven door de Scheveningse viskoper en afslager van zeevis Adriaen Coenen (1514 - 1587). Niet alleen de tekst is van Coenens hand: óók de kleurrijke illustraties zijn door hem vervaardigd. De benaming van het werk is wisselend; naast 'Visboeck' treft men de variaties 'Visbooc' en 'Visboock' aan. Een in 2005 verschenen boek over het werk van Coenen, geschreven door Florike Egmond, draagt als titel Het Visboek. Het genoemde werk van Coenen wordt gezien als een topstuk in de collectie van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. Het is via de website van de Koninklijke Bibliotheek in zijn geheel in te zien.
Alhoewel de naam van Coenens werk doet vermoeden dat het hier gaat om een boek over vissen, reikt in werkelijkheid de inhoud aanzienlijk verder. Coenen was een nieuwsgierig en leergierig man die alles wat hem in de natuur opviel, wat men hem vertelde of wat hij aan biologische en zoölogische bijzonderheden las, vastlegde in zijn Visboeck. Dit is des temeer opmerkelijk wanneer men weet dat hij geen opleiding van belang heeft genoten.
Coenen belicht uitvoerig de toenmalige Noordzeevisserij evenals de gevangen - en aan het strand aangevoerde - vissen, de tijd van het jaar waarin deze werden gevangen en de prijs waarvoor ze werden verhandeld. Hij vergat niet te vermelden welke schepen destijds daarvoor werden gebruikt en welke soorten netten werden gehanteerd.
Maar hij werd ook gebiologeerd door spinnen, vlinders, spookachtige verschijningen, zeemonsters, draken, wezens uit vreemde landen - al dan niet bestaand - nijlpaarden en krokodillen en wat niet meer aan curiosa. Het meeste echter wat hij dáárover vertelt, is niet gebaseerd op eigen ervaringen maar op wat hij erover had gelezen. Dat neemt niet weg dat voor historici het vertelde als zeer belangrijk kan worden beschouwd. Wat Coenen in zijn boek als een min of meer centraal thema heeft vastgelegd over Noordzeevissen, Noordzeevisserij en de zeevis(groot)handel is evenzeer van groot belang gebleken. Niemand heeft namelijk ooit uit eigen ervaring een zó heldere inkijk gegeven in dát specifieke stukje leefwereld van zijn tijd.
Naast het hier genoemde Visboeck van 1577 zou door Coenen eerder een soortgelijk exemplaar zijn geschreven. Bovendien schreef hij een 'Walvisboeck' en een 'Haringkoningboeck'.
[bewerk] Literatuur
- J.C. Vermaas - Geschiedenis van Scheveningen, 1926
- Florike Egmond - Een bekende Scheveninger Adriaen Coenen en zijn Visboeck van 1578, 1997
- Florike Egmond - Het Visboek. De wereld volgens Adriaen Coenen 1514 - 1587, 2005
- Koninklijke Bibliotheek - Website www.kb.nl/visboek, 2005
