Vrije rijkssteden in de Nederlanden
Van Wikipedia
Een vrije rijksstad of vrijstad stond niet onder de heerschappij van een heer en viel in principe enkel onder het gezag van de keizer van het Heilig Roomse Rijk. Vrije rijkssteden kunnen daarom als ministaatjes beschouwd worden. Meestal vielen zij toch in handen van één of andere heer. Men spreekt dan van mediatisering. Enkele overleefden en verdwenen pas bij de Franse annexaties. In Duitsland waren er vele, zie het artikel over vrijsteden.
In de Nederlanden waren er maar enkele die een beroep op de titel van vrijstad deden of konden doen:
- Deventer
- Kessenich (nu in Belgisch-Limburg) bleef als klein dorp een vrije rijksstad tot 1795 toen het opgenomen werd in het departement van de Nedermaas. Daar hoorde ook Hunsel bij (nu in Limburg (Nederland)). Het semi-zelfstandige gebied is ook gekend als land van Kessenich of als de rijksonmiddellijke heerlijkheid Kessenich en Hunsel.
- Nijmegen kwam in 1247 in handen van het hertogdom Gelre.
In het huidige Limburg (Nederland) lagen nog een aantal andere vrije rijksheerlijkheden, waarvan de heer rechtstreeks of onmiddellijk onder het rijk viel, maar die geen vrijstad waren. Vele daarvan werden gemediatiseerd, dat wil zeggen dat zij hun onmiddellijk karakter verloren en in handen kwamen van een andere heer (tussen de eigen heerlijkheid en de keizer in). Het graafschap Gronsveld echter en de heerlijkheden Rijckholt, Wittem en Wijlre bleven zelfstandig tot aan het einde van het Ancien Regime.
Groningen daarentegen was bij wijlen zeer onafhankelijk van de bisschop van Utrecht, maar het was nooit een stad zonder heer. De bisschop maakte zijn heerlijkheid over aan de keizer, die zelf heer van Groningen werd: zie heerlijkheid Groningen.
